Baldur - 24.08.1903, Blaðsíða 2

2
BALDUR, 24. ÁGtfST 1903.
BALDUR
er gefinn út 4GIMLI, Manitoba.
Kemur út einu sinni f viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefenclur :
Nokkrir Ný-Íslendingar.
Ráðsmaður: G. ThorsteiNSSON.
Prentari: JðHANNES VlGFÖSSON.
Utanáskrift til blaðsins:
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á »máum auglýsingum er 25 oente
fyrir þamlung dálkglengdar. Afsláttur er
gefinn á stœrri auglýsÍDgum, sem birtast i
blaðinu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
elikum afslætti, og öðrum fjármálum blaðs-
i 08, eru menn btðoir að snúa sjer að ráðs-
manninum.
MÁNUDAGINN, 24. ÁGfí.ST 1903.
Yefaraverkfallið.
Þess hefir áður verið getið, að ná-
lega 100,000 manns, sem vinna
við tóskap í borginni Philadelphiu,
hefðu hafið verkfall.
Mesti fjöldi af þessu fólki eru
kvennfólk og börn. Það er mjög
tftt, að börn vinni í hinum stærri
verksmiðjum vcgna þess hve vinna
þeirra er ódýr að tiltölu við það
gagn, sem má hafa af þeim. Fá-
tækt, hirðuleysi, og harðýðgi þeirra,
sem börnin alast upp hjá, vcldur
þvf iðulcga, að börnin hafa ekkert
að flýja hvernig sem verkstjórum
þeirra þóknast að fara með þau.
Af þessu kemur það, að verksmiðju-
eigendurnir hafa börnin jafnt í
hendi sinni eins og þau væru
skepnur, en vegna hinna merki-
legu vitsmuna, sem börnin hafa af
guði þegið, er þeim mögulegt, að
leysa ýms störf af hendi, scm skyn-
lausar skepnur gætu ekki unnið.
Einnig er það langtum minna lagt
á hættu fjármunalega, að nota
mannlega vinnukrafta, þegar þeir
fást fyrir nógu iága borgun, heldur
en a'ð eiga mikið af dýrum til þess
að vinna fyrir sig, jafnvel þau verk,
sem bæði dýr og menn geta jafnt
afkastað. Þegar einhver skepna
deyr, þá eru eignir húsbóndans
rýrðar um það, sem verði skepn-
unnar nemur, en þótt fólk hrynji
niður á verksmiðjunum, þá er um
ekkert tap þar að ræða, nema litla
töf á meðan verið er að fylla f
skörðin.
Borgin Philadelphia var eitt
sinn vagga frelsisins, nú er hún
flestum borgum ræmdari fyrir kúg-
un. Fólk það, sem hefir hafið ofan-
nefnt verkfall fer ekki fram áneina
kauphækkuft, heldur biður það um
að vinnutíminn sje styttur úr 60
stundum um vikuna niður f 55
stundir, og einnig biður það um,
að þannig löguð breyting sje gjörð
á vinnunni um miðjan daginn, að
það geti fengið klukkutíma til mál-
tfðar, í stað hálftíma, sem það hefir
haft að undanförnu. Ungir og
gamlir hafa orðið að gleypa í sig
matinn, ogvera allt komið afturað
sfnu verki þegar 30 mínúturnar eru
liðnar. Börn, sem þurfa að alast
upp við þetta atlæti, fá f sig kfting
á uppvaxtarárunum, og verða á-
vallt föl og heilsuleysisleg. Flest
er fólkið orðið alveg úttaugað inn-
an við fimmtugs aldur, og sagt er,
að allar umferðarsóttir komi harðar
niður á tóskaparverkalýðnum,
heldur en nokkru öðru fólki í
borginni.
Eftir að verkfallið byrjaði, og
loftið var orðið þrungið af aðfinn-
ingum og ráðleggingum á víxl, þá
kom kona nokkur, Mrs. Jones að
nafni, og lagði at stað f reglulega
krossfcrð með 400 börn í sveit með
sjer. Ástandið skýrist betur með
þeim orðum, sem frjettaritarar hafa
eftir henni, heldur en með nokk-
urri annari frásögu:
„Það hefir ávallt gengið nærri
mjer,“ segir þessi kona, ,,að sjá
Iftil börn vera við vinnu f verk-
smiðjum, þegar þau ættu að vera
á skóla eða við að leika sjer. Mjer
hefir fundist ástandið hjer í borg-
inni vera hörmulegt, og jeg hefi á-
sett mjer að vinna allt hvað jeg
orka þessum vesalings bcirnum til
frelsis. Jeg hefi gengið með börn-
in í ,,prósessíu“ gegn um borgina,
en það lítur ekki út fyrir að Iýður-
inn finni ncitt til meina mannfjó-
lagsins. Samt get jeg ekki trúað
því, að áhrif hins núverandi gróða-
fyrirkomulags sje búin að festa svo
djúpar rœtur í hjörtum allra, að
samvizkan vakni ekki með tíman-
um. Jeg ætla að fara með börnin
frá einni borg til annarar, og sjá!
hvort hvergi finnst mannsblóð í
ceðum fólksins.
Þegar jeg hugsa um framtfð
þjóðarinnar, þá hryllir mig við.
Geysimiklu fje er stöðugt varið til
þess, að viðhalda skólum, kyrkj-
um, siðbótastofnunum, drykkju-
mannaheimilum, ölmusuhúsum, i
vitskertraspftölum, og fangelsum j
og allt er þetta eins og krœkiber f
tunnu, þvf stöðugt fer glœpamönn-
um fjölgandi. Sýkinni linnir ekki
fyr en sjúkdómsefnið er numið f
burtu. Bitur, hindrunarlaus sam-
keppni, kapptafl um verzlunaryfir-
ráð, og fjársöfnunarlosti traðkar
iðrunarlaust á öllu sem mannlegt
er.
Jeg ætla að fara og gefa auð-
kýfingunum tækifæri til þess að
sjá sig f spegli. Jeg ætla að sýna
þeim í Wall Street* * það hold og
blóð, sem fje þeirra er pressað út
af. Jeg ætla að sýna Roosevelt
forseta þetta vesalings smælki,
sem þcssi gortaraþjóð byggir á
mikilleik sfns verzlunarlffs. Að
eins einn prjedikari kristindómsins
hefir látið nokkuð til sfn hcyra um
þetta verkfall í Philadelphia. Jeg
ætla að reyna að vekja einhverja
aðra kristna sál til meðaumkunar á
þessum smælingjum.
Jeg hefi sjcð mæður berja börn
sín af stað f vinnuna aftur síðan
þetta verkfall hófst, vegna þess að
börnin hafa ekki sjálfviljuglega
viljað gjcirast heitrofar gagnvart
samverkafólki sínu. Jeg hefi einn-
ig sjeð verkstjóra bókstaflega
henda börnum inn úr dyrunum,
þegar þau hafa komið seint í vinn-
una. Þetta er meðferðin f lfkam-
Iegu tilliti. í siðferðislegu tilliti
vita kunnugir bezt hversu hollt
það er, að hópa saman þessum
fjölda af menningarlausum drengj-
um og stúlkum. Tóskaparverk-
smiðjunum gengur langtum fljótar
að fylla allar stfur borgarinnar,
heldur en öllum siðabótarfjelögum
að tœma þær aftur.
Jeg bið menn að skilja það
greinilega, að jeg felli ekki sök á
•
* Wall Street í Nevv York er
önnur aðalstöð peningamark-
aðarins í heiminum.
hvern sjerstakan verksmiðjueig-
anda fyrir þetta ásigkomulag.
Þeir eru sjálfir flœktir í neti sam-
keppninnar, — alveg háðir þvf
mannfjelagsástandi sem umkringir
þá. Jeg kasta skuldinni á mann-
fjelagið f neild sinni fyrir það, að
horfa á annað eins viðgangast og
magnast, án þess að reyna að fá
nokkrar skorður reistar við þvf.
Guð hjálpi þessari þjóð. Hennar
reikningsskapardagur kemur ein-
hvern tíma, og það er hætt við að
sá reikningur verði ritaður úr blóði
þegar að þeim tfma kemur“.
Orð og gjörðir konu þessarar
hafa hvervetna vakið mikla eftir-
tekt, og bamaleiðangur þessi cr
bæði hræðilegur og merkilegur at-
burður í framþróunarsögu mann-
anna, á hvern hátt sem honum
kann að lykta. Verkamannaum-
brotin eru að verða svo svæsin og
vfðtæk, að það getur enginn heil-
vita maður látið sjer detta í hug,
að þau verði bæld niður með ofur-
efli. Hitt er jafnervitt um að
dœma fyrir þvf, hvernig bót verð-
ur til hlýtar ráðin á þvf böli, sem
veldur þessari ólgu um allan
heiminn.
,,Ef jeg gæti ekki troðið út
ugluhami betur heldur en þessi
þarna er troðin út,“ sagði maður
nokkur um leið og hann stansaði
fyrir utan glugga, og benti inn um
gluggann á það, sem honum virtist
ugluhamur, ,,þá, skyldi jeg aldrei
framar sncrta á þvf starfi. Höfuð-
ið er ekki rjett, kroppurinn ekki
eins og hann á vera, fjaðrirnar eru
skakkar, fœturnir snúnir og —“
Hann var ekki hættur að setja
út á ugluna, þegar hún sncri höfð-
inu við og deplaði augunum, til ó-
þægilegrar undrunar fyrir hann,
en ósegjanlegrar skemmtunar fyrir
hina, sem hjá stóðu.
Þú mátt gjarnan berja mig
babbi, en mundu eftir því, að jeg
skal hefna mín grimmilega á af-
komendum þfnum“.
II.: „Hvers vegna er hárið þitt
grárra en skeggið ?“
K.: ,,Auðvitað af þvf, að hárið
er eldra en skeggið“.