Einar Þveræingur - 03.10.1918, Page 2

2
EINAR ÞVERÆINGUR.
Sjálfstœðisfjelagið.
Syikin stefnuskrá.
Eins og kunnugt er hefir fjelag ver-
ið hjer í bæ, sem nefnt hefir sig »Sjálf-
stæðisfjelag«. Ekki veit jeg hvort það
er dautt eða lifandi nú, þvi að fátt
hefir verið um fundi þetta ár; enginn
að jeg held. En siðasti formaður fje-
lagsins var eða er Rjarni Jónsson frá
Vogi.
Fjelag þetta hefir sett sjer lög, og er
stefnuskrá þess í 2. gr. fjelagslaganna
letruð á þessa leið:
»Stefna fjelagsins er að vinna að
fullu sjálfstæði íslands, bæði inn á
við og út á við, og varna því, að
nokkrir samningar verði gerðir við
Dani, í smáu eða stóru, er skert geti
Jullveldi íslands.
Fjelagið vill leitast við að ná þessu
með því að efla atvinnuvegi lands-
manna og losa verslun landsins og
viðskifti úr erlendum höndum og koma
þeim í hendur íslendinga sjálfra,
auka þjóðlega menningu og greiða
jafnframt hollum menningarstraum-
um frá öndvegisþjóðum heimsins
götu inn í þjóðlíf íslendinga«.
Er það ekki skerðing á fullveldi ís-
lands að láta Dani neyða sig til þess
að láta af hendi mikilsverð landsrjett-
indi fyrir það að viðurkenna fullveld-
ið á pappírnum? Því að þó að sagt
sje, að þetta sje gert af fúsum vilja
frá íslendinga hálfu, þá er þó vitan-
legt, að viðurkenningin fekst ekki með
öðru móti.
Er það ekki skerðing á fullveldinu
að vera tilneyddur að fá Dönum í
hendur yfirráð yfir mestvarðandi mál-
um þjóðarinnar?
Er það að losa verslun landsins og
viðskifti úr erlendum höndum og koma
þeim i hendur íslendinga sjáltra að veita
Dönum jafnrjetti við íslendinga á sjó
og landi, í verslun og viðskiftum, sem
væru þeir fæddir íslendingar?
Er það að greiða hollum menning-
arstraumum frá öndvegisþjóðum heims-
ins götu inn í þjóðlíf íslendinga að
stofna sjóð af íslensku fje við háskól-
ann í Kaupmannahöfn, er hafi það
markmið að efla andlegt samband
milli Danmerkur og íslands?
Eða greiðist menningarstraumunum
gata við það, að dans-íslensk ráð-
gjafarnefnd á að leggja stund á að koma
danskri löggjöf inn til íslands?
Nei, og aftur nei. Ekkert af þessu
er í samræmi við stefnuskrá sjálf-
stæðisfjelagsins, og hver sá sjálfstæðis-
maður, sem með orði eða atkvæði
styður eða hefir stutt slíka samninga-
gerð, er sambandslögin setja, svíkur
eða hefir svikið stefnuskrá fjelagsins.
Sjálfstæðismaður.
Of dýrt.
»Frjettir« hafa verið að stagast á
þvi i nokkrum blöðum, að mjer þyki
sambandið við Danmörku ettir hinum
nýju lögum of dgrt.
Hvaðan blaðið hefir þær frjettir,
veit jeg ekki. Jeg hefi ekkert um það
talað eða skrifað hingað til, ogígrein-
um mínum i »Vísi« er engu orði á
það minst.
En samt er það nú svo. Jeg skal
hreinskilnislega játa, að mjer þykir
sambandið of dýrt, eins og það verður
eftir sambandslögunuro.
Að kaupa viðurkenningu Dana um,
að við sjeum fullvalda ríki — sem við
höfum verið og erum alt til þessa dags
»að guðs og manna lögum« eins og
»Frjettir« hafa orðað það — fyrir þau
mikilsverðu landsrjettindi, auk margs
annars:
að Danir njóta að öllu leyti sama
rjettar á Islandi til atvinnureksturs og
annars, bæði á sjó og landi, sem væru
þeir fæddir íslendingar;
að Danir, hvar sem þeir eru bú-
settir, hafi frjálsa heimild til fiskiveiða
innan landhelgi íslands;
að dönsk skip njóti á íslandi sömu
rjettinda sem islensk skip,
þykir mjer of dýrt keypt. — Með
þessu er ekki lengur »ísland fyrir Is-
lendinga« eins og kjörorðið á að vera,
heldur »ísland fyrir Dani og íslend-
inga«.
Og ofan á þetta bætist, að eftir sam-
bandslögunum skuldbindum við okk-
ur til að kosla landhelgisvörnina að
öllu leyti, þrátt fyrir það þótt Danir
ættu að sjálfsögðu að bera kostnaðinn
við vörnina að sínu leyti, þar sem þeir
hafa rjettinn til fiskiveiða í landhelgi.
Petia alt gerir það að verkum, að
mjer þykir viðurkenning fullveldisins
of dýr.
Þá er hin hlið málsins, hinn
beini kostnaður, sem »Frjettir« tala
um. Og þó að blaðinu þyki það, ef
til vill, smásálarskapur að minnast á,
hvað alt þetta sambandslagabákn kost-
ar, þá ætla jeg nú að leyfa mjer að
gera það. Hvað sem öðrum finst, sýn-
ist mjer rjett að gera sjer grein fyrir
hvaða árlegan, kostnað sambandið
leggur oss á herðar og hvort vjer, eins
og nú standa sakir, erum færir um að
bera hann. Allir vita, að tíroarnir eru
alvarlegir, landssjóður skuldugur, at-
vinnuvegirnir á fallanda fæti, gjald-
þolið því ekki mikið, en kröfurnar til
íramlaga miklar, vegna ýmsra ófriðar-
ráðstafana, og enginn veit, hvernig alt
fer á endanum. Mjer íinst því rjett að
gæta þess að reisa sjer ekki hurðarás
um öxl. Alt annað væri, ef við Is-
lendingar værum þeir burgeisar, að
okkur varðaði ekkert um hvað hlut-
irnir kosta, bara ef þeir fást. Leiðin-
legt lika fyrir þetta nýja »fullvalda
ríki« að verða gjaldþrota þegar eftir
nokkur ár eða vera tekið undir fjár-
forráð annara ríkja.
Jeg er nú ekki svo glöggur, að jeg
geti gert mjer í hugarlund, hvað alt
þetta kostar að krónutali. En einhver
af þeim, sem að »Frjettum« standa,
er sjálfsagt svo fær, að hann geti reikn-
að það út. Læt jeg mjer því nægja að
eins að benda á þau atriði, sem binda
oss bagga á herðar, og svo getur hver
reiknað sem vill.
Fyrst er þá landhelgisvörnin, sem
jeg hefi talað um. Hvað kostar hún
svo nægileg sje?
Þá er konungurinn og ættmenn hans.
Eftir uppkastinu 1908 átti Island að
leggja fje á konungsborð og til borð-
fjár konungs-ættmenna hlutfallslega
eftir tekjum Danmerkur og íslands,
og var það ekki ýkja-mikið. Nú er
ekkert slíkt ákvæði, en alþingi á að
ákveða laun konungs og til ættmenna
hans. Verður þar líklega ekki nánas-
arskapurinn á ferðinni.
Þá er kostnaðurinn við utanríkis-
málin:
»Trúnaðarmaður« i utanríkisstjórn-
arráðinu, sendiherrar eða sendiræðis-
menn þar sem þeir eru ekki fyrir,
»ráðunautar« við sendisveitir og ræð-
ismannaembætti þau, sem nú eru, og
svo loks sendimenn, sem stjórn ís-
lands sendir til þess að semja um sjer-
stök islensk málefni, t. d. verslunarer-
indrekar, og ef trúa má »Morgunblað-
inu« geta þeir nú orðið nokkuð dýrir,
ef satt er, að þeir í Ameríku og Eng-
landi hafi kostað 158 þús. kr. á ári.
Enn er ótalinn annar kostnaður við
utanrikismálin, sem samkv. 11. gr. á
að ákveðast eftir samningi milli stjórna
beggja landa.
Þá sleppir ísland framvegis tilkalli
til ríkissjóðstillagsins, 60 þús. kr. á
ári, verður hjer eftir sjálft að greiða
kostnaðinn við skrifstofu stjórnarráðs
íslands í Kaupmannahöfn, sem Danir
áður kostuðu, og loks eru afnumin
forrjettindi íslenskra námsmanna við
Kaupmannahafnar-háskóla, að líkind-
um um 30 þús. kr. á ári.
Þá má að iokum ekki gleyma dansk-
íslensku ráðgjafarnefndinni. I henni
eru 3 íslendingar, og eitthvað vilja þeir
liklega hafa fyrir snúð sinn, ekki síð-
ur en fossanefndarmennirnir, þó að
þeir geri lítið eða ekki neitt.
Það má enginn skilja orð min svo,
að jeg sje þeirrar skoðunar, að vjer
getum fengið ríkisviðurkenningu og
fullveídi án þess að leggja meira iram
af mörkum en nú gerum við, en að
svona dýrt ;hafi það orðið að verða,
með því fyrirkomulagi sem er á sam-
bandinu, fær mig enginn til að trúa.
Hinn árlegi kostnaður verður að
minu áliti svo mikill, að hann hefði
ekki orðið meiri þó að við hefðum
lagt út í fullan skilnað við Dani.
Kjósandi.
í hafti.
Það var sólskin yfir öllu. Hlíðarnar
brostu, lækirnir þeyttust áfram hvít-
fyssandi, með heillandi nið. Fjöllin
stóðu álengdar höfðingleg og kyrlát og
horfðu á alt með athygli.
Á völlunum með fram ánni voru
hestar á beit, sumir frjálslegir og á-
nægðir, rásuðu þúfu af þúfu og nös-
uðu og átu í grið og kergju, sumir
daufir og ólundarlegir, hreyfðu sig lít-