Einar Þveræingur - 03.10.1918, Side 3

EINAR ÞVERÆINGUR.
3
ið, en reyndu að teygja álkuna sem
lengst, svo þeir þyrftu sem minst að
færa sig, en ef þeir fóru eitthvað tóku
þeir báða framfæturna upp i einu og
hoppuðu óeðlilega og með miklum
erfiðismunum, og stönsuðu næstum
strax aítur. Hvað var að? Hví gátu
þeir ekki rásað þúfu af þúfu eins og
hinir hestarnir? Hví gátu þeir ekki
borið fæturna náttúrlega? Hvi þurftu
þeir að híma að mestu í sömu spor-
um sorgmæddir og ófrjálslegir? —
Fjöllin horfðu á þetta alt úr fjarska
og furðuðu sig á, en skildu ekki hvern-
ig i þessu lægi, og kölluðu til hæðanna
sem nær lágu og spurðu þær, hverju
þetta sætti. — »Það er ósköp eðlilegt«,
sögðu hæðirnar stillilega; »þeir eru í
hafti«. »Hvað er það« spurðu fjöllin?
^Það er bundið sterku reipi um fram-
fæturna á þeim, svo þeir geta ekki
hreyft þá nema báða í einu, og í hvert
skifti, sem þeir ætla að hoppa, heltek-
ur þá i fæturnar, og stundum skerst
reipið inn i fætur þeirra, svo sár kemst
á og blæðir úr þeim«.
»Vesalings heftu hestarnir«, sögðu
fjöllin. »Það eru fleiri en hestarnir,
sem eru í hafti«, sögðu hæðirnar al-
varlega. »Sumar þjóðir eru líka i hafti,
og islenska þjóðin er búin að vera
það í margar aldir. Hún hefir fengið
mörg sár undan haftinu, og oft blætt úr«.
»Hún er þá lika haftsár«, sögðu fjöll-
in þunglega.
»Já, hún var orðin svo sár, að hún
vildi fara að losna úr haflinu og reyna
að slíta það; en þá sendi þjóðin, sem
hafði heft hana, sína vitrustu og bestu
menn til hennar, og þeir fengu talið
um fyrir hen*-, að best væri að hún
væri i haftinu áfram, að eins skyldi
settáhana nýrri og mvkri hnapphelda
með gullroðnu innsigli á, þar sem
stæði með stóru letri: Frjáls og f'nll-
valda!«
»það skal aldrei verða«, sögðu ís-
lensku fjöllin þrungin af reiði. »Reir
verða að slita haftið«. »Það skal aldrei
verða«, bergrúáluðu hæðirnar í ákafa,
og lækirnir og áin kváðu með dynjandi
róm sama viðkvæðið: »Þeir verða að
slíta haftið«.
En íslendingar skildu ekki fjalla-
málið stórfenga, bergmál hæðanna eða
dynjandann i ám og lækjum.
»Nýja haftið, nýja haftið«, hrópuðu
þeir í ákafa. »Vjer viljum allir nýju
hnapphelduna mjúku með fallega gullna
innsiglinu«, sögðu þeir fagnandi og
klöppuðu saman lófunum i alglevm-
ingi.
Örn Einei/gdi.
Sambandslögln.
Skilmálarnir.
Það er sagt, að með sambandslög-
unum nýju sje það nú fengið, sem ís-
lendingar um langan tíma hafa verið
að berjast fyrir, -að Danir hafi viður-
kent, að ísland sje fullvalda rfki. Og
væru samningar þeir, sem fvlgja þess-
ari fullveldisviðurkenningu, þannig úr
garði gerðir, að engin skerðing yrði á
þessu fullveldi, þá mættum vjer vel
við una. En það er öðru nær.
Viðurkenning Dana um fullveldi ís-
lands er svo miklum og illum skil-
málum bundin, og svo rammar skorð-
ur reistar við, að við sleppum úr þess-
ari samningagerð við Dani, að enginn
óbrjálaður Islendingur, sem i alvöru
vill varðveita sjálfstæði landsins, getur
greitt sambandslögunum atkvæði sitt.
Skilmálarnir eru þessir:
að Danir njóti hjer á landi að öllu
leyti sama rjettar og fæddir íslend-
ingar. Af þvi leiðir, að fella verður
burt úr islenskum lögum öll þau
ákvæði, sem hingað til hafa sett
verið og veita Islendingum einhver
sjerrjettindi frarn yfir Dani. Ekki
má heldur eftirleiðis veita íslending-
um nein rjettindi fremur öðrum
þjóðum, hvort sem um atvinnu-
rekstur er að ræða, á sjó eða latfdi,
eða annað, nema Danir fái sömu
rjettindi.
að Danir hafi, hvar sem þeir eru bú-
settir, frjálsa heimild til fiskiveiða
innan landhelgi íslands.
að dönsk skip njóti á íslandi sömu
rjettinda sem íslensk skip.
að Danir fari með utanríkismál vor,
og mega íslendingar ekkert um
þau fjalla, nema í samráði við ut-
anríkisráðherra Dana.
að íslendingar kosti að öllu leyti gæslu
fiskiveiða í landhelgi, þegar þeir
vilja taka hana í sinar hendur, og
virðist þó eðlilegt, að Danir bæru
kostnaðinn við gæsluna að sínu
leyti, þar sem þeir hafa rjettinn til
fiskiveiða í landhelgi.
að ísland sleppi framvegis tilkalli til
ríkissjóðstillagsins, 60 þús. kr. á ári.
að forrjettindi íslenskra námsmanna
til hlunninda við Kaupmannahafn-
arháskóla sjeu afnumin (utn 30
þús. kr. á ári).
að ísland kosti hjer eftir sjálft skrif-
stofu stjórnarráðs íslands í Kaup-
mannahöfn, en það hafa Danir áð-
ur gert.
að háskólinn í Kaupmannahöfn fái 1
milj. króna til umráða af íslensku
íje »til að efla andlegt samband
milli Danmerkur og íslands«, og
er í sjálfu sjer ekkert annað en
gjöj til Dana.
að öll skuldaskifti milli Danmerkur og
íslands, sem menn hefir greint á
um, hvernig væru til komin, skuli
vera á enda ldjáð.
að ráðgjafarnefnd svo kölluð sje sett á
stofn, dansk-islensk, og er ætlunar-
verk hennar að gagnrýna sjerhvert
lagafrumvarp áður en það er lagt
fyrir Alþingi til þess að sjá um, að
ekkert ákvæði í lögum vorum komi
í bága við hagsmuni Dana hjer á
landi. Nefnd þessi á og að sjá um,
að samræmi komist á í löggjöf Is-
lands og Danmerkur.
Þessir eru nú helstu skilmálarnir,
skihrrðið fyrir því, að vjer fánm við-
urkenningu Dana fyrir að ísland sje
fullvalda ríki.
Ekki eru nú kostirnir aðgengilegir,
en þó væri það sök sjer að ganga að
þessum kostum, ef svo væri um hnút-
ana búið, að vjer með hægu móti gæt-
um losað okkur við þær kvaðir, sem
þessi samningur leggur oss á herðar,
þegar vjer fáum leyfi til að biðja Dani
um endurskoðun þessara laga að 25
árum liðnum. En svo rammar skorð-
ur setja sambandslögin við því, að
vjer getum slitið þessum samningum,
að sambandsslit virðast ómöguleg eða
lítt möguleg.
Munum vjer i næstu grein færa
sönriur á það.
Th.
Úr þingræðum
um sambandsmálið á síðasta þingi.
Fyrri ræða Benedikts Sveinssonar við 1.
umræðu málsins 2. sept. s. 1.
[Sambandsmálið var pegar tekið till.um-
ræðu þingsetningardaginn. Forsætisráðherra
reifði málið, en næstur honum tók B. Sv.
til máls og mælti á þessa leiðj:
Það er sjálfsagt lofsvert að vilja fara
vel með þingtímann. Þingið í surnar
var óþarflega langt, og er því ekki
nema eðlilegt, að nú komi fram sú
iðrunar- og endurbótar-stefna að hafa
þingsetuna sem allra stysta. Skal eg
síst draga úr sliku hugarfari þing-
manna. En of dýr gæti þingsparnað-
urinn orðið, ef hann væri eingöngu
látinn koma niður á sliku stórmáli,
sem sambandsmálið er. Það frumvarp,
er liggur nú fyrir þinginu, er ánefa merk-
ástaog mikilvægasta málið, sem nokkru
sinni hefir fyrir þingið komið. Senni-
lega munu að vísu fiestir þingmenn
þegar ráðnir í þvi, hvernig þeir ætli
að greiða atkvæði, en þó er skylt að
ræða málið samkvæmt þingsköpum,
því að margt kann að koma fram í
ítarlegum umræðum, sem breytir af-
stöðu manna til þess. Aftur mundu
afbrigði hamla, að málið væri rætt
rækilega, og skyldi síst neyta afbrigða
í sliku stórmáli sem þetta er. Afbrigðum
var óspart beitt í stjórnarskrármálinu
1914 og hefir síst hlofist gott af, og er
það hugboð mitt, að einsyrði um þetta
stórmál.
Árið 1908 gafst þjóðinni góður tími
til að athuga sambandsmálið; var
kunnugt orðið um efni frumvarpsins
tímanlega í maímánuði, en ekki kosið
fyrr en í september um haustið. Þá
um vorið var gefin út fróðleg bók,
»BIáa bókin«, um öll störf og tillögur
nefndarinnar, ásamt nefndaráliti og
ýmsum öðrum fróðlegum fylgiskjölum,
sem gerði þjóðinni langt um hægra
fyrir en ella að átta sig til hlítar á
málinu. — En nú er annað uppi á
teningnum. Nú er aðeins blábert frum-
varpið með athugasemdum birt fyrir
þingi og þjóð og kemur mönnum þetta
einkennilega og undarlega fyrir sjónir.
Jeg hafði búist við, að gefin yrði
út nokkurs konar »blá bók«, þar sem
væri öll skjöl, er að samningunum
lúta, gerðabók samninganefndar o. s.
frv. Gæti birting þeirra skjala skýrt og
upplýst ýmisleg mikilvæg atriði og
ætti þau síst að liggja i láginni. Slikri
bók ætti að útbýta meðal kjósenda 1
landinu svo snemma, að þeir fengi
góðan tima til athugunar áður en at-
kvæðagreiðslan fer fram.