Fréttir - 08.07.1918, Blaðsíða 2

I
2
Lloyd Georg-e.
Eftir
Frank I >ilnot.
(Frh.)
Menn hafa leitast við að skilja og skýra
Lloyd George, með því að rannsaka afstöðu
hans gagnvart andlegum stefnum. Vísinda-
menn, sem ekki er unt að bregða um yfir-
drepsskap eða hræsni, hafa ýmist talið upp-
hefð hans eiga rót sína að rekja til frjáls-
lyndis hans — frábrigða hans í trúarefnum
— hinnar eldheitu starfsemi hans i þarfir
ættjarðarinnar og þjóðernistilfinningar, eða
þá hinnar miklu umhyggju hans fyrir smæl-
ingjum þjóðfélagsins — það er skoðun þess
manns, er síðast reit um hann. En eg hygg
það víst, að það séu ekki skoðanir hans, er
hafa hafið hann upp í það hásæti, sem hann
nú skipar. Hann er «inn þeirra* manna, sem
skapaðir eru úr sprengiefni, og hann mundi
hafa brotið sér braut, hvern veg sem skoð-
unuml hans hefði verið farið. En oss ber
ekki að hrósa honum fyrir það, að hann er
skapaður til vegs og virðingar, fremur en
segulnálinni fyrir að hún bendir altaf i norður.
Kjör þau, er hann átti við að búa í æsku,
beindu snemma þroska hans í ákveðna átt,
og huga hans að föstu takmarki, en ella
höfðu þau engin feikna-áhrif á framtíð hans.
Sé málið eigi litið þröngsýnis-augum þjóð-
ernissinnaðs og strangtrúaðs Wales-búa, þá
verður það deginum Ijósara, að hvern veg
sem kjörum Lloyd George hefði verið farið í
æsku hans, þá hefði hann hlotið að ryðja
sér braut eins og sverðið, sem rýmir úr vegi
öllum tálmunum. Honum var það ósjálfrátt.
Forlögin höfðu mótað hann móti sínu frá
blautu barnsbeini.
Þegar hann va/ 17 ára, kom hann til
Lundúna, og hlustaði hann þá í fyrsta skifti
frá áheyrendapöllum þingsins á umræður í
neðri málsstofunni. Orð þau er hér fara á
eftir, eru ágrip þess, er hann reit þá í dag-
bók sína: »í dag hlýddi eg á umræður þings-
ins, og voru mér það vonbrigði mikil . . . .
Eg þori ekki að játa það, að eg leit þingið
sem framtíðarríki mitt, eins og Vilhjálmur
bastarður England, er hann gisti Játvarð
góða. Þvílík fordild«.
Þessi sveitadrengur var félaus, og framtíð-
arhorfur hans engan veginn glæsilegar, en
samt dettur honum í hug, að hann muni
sigra þing þeirrar þjóðar, sem er allra þjóða
einrænust. Og honum varð líka að ósk sinni.
Reyndar voru þetta gamanyrði. Annan veg
gat þeim ekki verið farið, en spádómur
reyndust þau þrátt fyrir það.
Lloyd George var orðinn vanur rökfærzlu
innan 17 ára aldurs. í skósmíðavinnustof-
unni og smiðjunni í Llanystumdwy var oft
rætt af kappi. Að kvöldi dags komu þar
saman ungir og gamlir, og spjölluðu um hitt
og þetta, stundum siðfræði eða stjórnmál, en
oftast ágreiningsatriði trúarflokka þeirra sem
þeir töldust til. Við og við gripu þeir fram í,
Richard Lloyd og járnsmiðurinn, og voru at-
hugasemdir þeirra skarplegar og rökrétt hugs-
aðar. Eg heyri er hin söngva og hljómfagra
velska tunga deyfir hamarshögg skósmiðsins
og hljóðnar i hljómnum, er járnsmiðurinn
hamrar járnið á steðjanum. Án þess að litið
sé á það, sem nú varpar ljóma yfir þessar
kvöldsamkomur, þá hlýtur að hafa verið
yndi að því að vera viðstaddur þarna í
skuggalegu herberginu, er bjarminn af olíu-
lampanum og gneistarnir frá smiðjuaflinum
vörpuðu birtu í leiftrandi augun og andlitin,
FRETTIR
sem ljómuðu af áhuga. Og er samræðurnar
voru í bezta gengi, lagði David litli orð í
belg með svo mikilli skarpskygni og greind,
að menn dáðu hann. Skoðanir sínar bar
hann fram með stillingu og alvöru. Járn-
smiðurinn gamli og gráhærði sagði einhverju
sinni við Richard Lloyd: »Á eg að segja yður
eitt? I gærkvöldi átti eg fult í fangi með að
verja skoðun mína móti honum David litla«.
Ef einhver sem les þetta kynni að halda,
að drengurinn hafi verið að því kominn að
verða leiðinlegur og þunglyndur, þá get eg
huggað hann með því, að þegar hann var
ekki i smiðjunni eða í skóvinnustofunni, þá
var hann forsprakkinn í strákapörum og ó-
knyttum. Öldungur einn þar í þorpinu var
þeirra skoðunar, að ef eitthvað slikt bar
við, þá væri það David að kenna. Ef hurð
hafði verið tekin af björum, brotið hlið,
limgerði rifið niður eða gluggi brotinn, þá
sagði hann aldrei annað en það, að nú
hefði David komið við klækjum sínum.
Richard Lloyd skósmiður var ekki að
eins iðinn maður og vitur, heldur og sjálf-
stæðari en almenningur í þann tíð. — Þá
voru aðalsmenn og auðkýfingar forystumenn
og verndarar þjóðarinnar og kröfðust þess
að kosnir væru þeir menn á þing, er þeir
létu sér vel líka. En eitt sinn bar svo við,
að nokkir menn í Llanystumdwy kusu þing-
mannsefni frjálslynda flokksins, í stað aftur-
haldsmanna. Var þeim þá þegar vísað brott
úr þorpinu. Að lokum var skósmiðurinn sá
eini, sem fylgdi frjálslynda flokknum að
málum. Lét hann aldrei af sinu máli, hvern
veg sem að honum var farið.
Lloyd George var ávalt hrifinn mjög af
frænda sínum. Honum gramdist það, að fólk
skyldi láta skipast svo við annara orð, að
það breytti um sannfæringu. Kúgun höfðingj-
anna reit djúpar rúnir í sál hans. Landar
hans voru menn trúaðir og eigi miklir fyrir
sér, og áttu varla málungi matar. Mátti svo
að orði kveða, að þeir lifðu að eins fyrir náð
og miskun klerka, aðalsmanna og auðkýfinga.
Ef alþýðan var höfðingjunum hlýðin og var-
aðist að láta í ljósi sjálfstæðar skoðanir, þá
voru þeir henni oftast góðir. Þeir litu svo á,
sem milli sín og alþýðunnar væri djúp mikið
staðfest. Sá sem ekki hefur búið í sveit á
Englandi, hefur ekki hugmýnd um, hve mikill
var munur þessara stétta. Yrði einhverjum
manni það á að skjóta kanínu í hinu víð-
áttumikla veiðilandi höfðingjanna, var hann
ofsóttur sem óbótamaður. Ef einhver veiddi
fisk án leyfis, hlaut hann harðari refsingu en
drykkjumaður, sem misþyrmir konu sinni.
Og þess verðum vér að minnast, að vald
höfðingjanna var mikið, því að þeir voru
sem dómarar, hver innan sinnar landeignar
— dómarar, sem settu rétt einu sinni í viku,
eða þá mánaðarlega, eftir því sem þeim
þótti nauður reka til. Refsuðu þeir þá þeim
sem brotið höfðu lög þeirra og venjur. Margir
þessara dómara voru í rauninni drengir
góðir, en er réttindi þeirra voru í veði, þá
voru þeir fullir harðýðgi og miskunarleysis
og eigi betri í Norður-Wales en í öðrum
héruðum Englands. George litli varð bæði
hryggur og reiður, í hvert skifti sem honum
varð það ljóst, að menn þessir, sem eigi voru
öðrum fremri, hvorki fyrir sakir vitsinuna
né annara mannkosta, voru friðheilagir og
gátu kúgað fátæklinga, sem urðu að vinna
í sveita síns andlitis, meðan hinir lifðu í
sukki og svalli. Mér er sem eg heyri hann
raula fyrir munni sér vísuorð tvö, sem eru
ljós vottur þess, hvern veg þessu var farið:
Guð hugi oss í harmi og neyð
og höfðingjanna greiði leiði.
Lloyd George aflaði sér mikillar þekkingar
á námsárum sinum. Hann var hjá lögmanna-
félagi einu, í smábænum Portmadoc. Gafst
honum þar oft kostur á að þroska mælsku-
gáfu sína, því að þar var málfundafélag.
Fjallaði það um allskonar málefni, svo sem
stjórnmál, bókmentir og jafnaðarmensku. Er
hann var 21 árs, hafði hann lokið námi sínu
og hlaut þá lögmannsréttindi. Hann var blá-
snauður og átti engan að, sem gæti rétt hon-
um hjálparhönd. En hann treysti sjálfum sér..
Falinn eldur brann að baki dökkbláum augr
unum hans. Við skrifstofustörfin græddist
bonum á skömmum tíma svo mikið fé, að
hann gat keypt sér lögmannskápu. Síðan
hengdi hann upp látúnsspjald, er gerði það
lýðum Ijóst, að hann væri lögmaður með
öllum rétti. Þótt hann ætti enga málsmet-
andi vini, þá var hann þó ekki einstæðing-
ur. Öllum var það ljóst, að hann hafði.
margan glatt með glaðlyndi sínu, tekið inni-
legan þátt í sorgum manna, og var allra
manna orðheppnastur og snjallastur í kapp-
ræðum. Alþýðumenn tóku þegar að leita til
hans í vandræðum sínum. Hann varð for-
mælandi manna í smámálum, og flutti skulda-
mál fyrir héraðsrétti. Skjólstæðingar hans
urðu þess, skjótt varir, að Rann var ekki ein-
ungis snjall lögmaðnr, heldur einnig góður
vinur, sem lét sig mjög varða mál þeirra.
Hann var að því leyti ólíkur öllum lög-
mönnum þar í nágrenninu, að hann lagði
hart að sér, hvort sem horfur málsins voru
hagstæðar honum eða ekki. Auk þess var
hann ekki skriðdýr dómaranna, svo að það
tálmaði ekki framkvæmdum hans.
Dómararnir voru flestir jarðeigendur og
vel efnum búnir. Var það venja þeirra, að
fyrirlíta þá lögmenn, er reyndust sjálfstæðir,
og virtu að vettugi háttu þá sem þeir höfðu
valdboðið. Fyrir sakir stöðu sinnar, þorðu engir
hinna eldri og reyndari lögmanna þar í ná-
grenninu að hegða sér sem Lloyd George.
Hann braut aldrei odd af oflæti sínu, er þeir
dómarar áttu í hlut, sem dramblátir voru.
Sér til hinnar mestu skelfingar urðu dómar-
arnir þess vísari, að ómögulegt var að hafa
áhrif á þennan unga lögmann, sem þó var
af alþýðuættum. Dómararnir gerðu sér ávalt
mikinn mannamun. Lögmenn og allir aðrir
báru hiua mestu lotningu fyrir þeim. Það
er því eigi erfitt að gera sér hugmynd um
gremju þeirra, þegar ungmennið Lloyd
George skelti skolleyrunum við fyrirlitningu
þeirra, réð á þá aftur og aftur og gerði jafn-
vel gys að þeim. Slíku framferði áttu þeir
ekki að venjast.
Margir dómaranna höfðu alla ævi sína verið
traustir máttarviðir þjóðfélags og kirkju. Mun
þeim hafa þótt það all-kynlegt, að eigi skyldi
Jjósta eldingu af himnum ofan, er refsaði
þessu ófyrirleitna ungmenni. George var aldrei
jafn ánægður og þegar hann fann á
þeim höggstað. Hann var altaf önnum kaf-
inn. Hann var tryggur hlífiskjöldur leigulið-
anna, og verzlunarmenn lélu hann greiða úr
vandræðum sínum. Þegar Iaunskytta þurfti á
formælanda að halda, var enginn jafn dug-
legur og djarfur sem Lloyd George, og eng-
inn sem bar slíka samhygð í brjósti sem
hann. En þess verðum vér að minnast, að í
þann tíð var hann eigi hálfþrítugur að aldri.
Margar eru sögur þær, er sanna dirfzku
hans gegn dómurunum. Eg ætla að eins að
segja frá einni. Lloyd George var formælandi
fjögurra veiðiþjófa. Málið var falið á hendur
dómurunum. Voru þeir allir úr nágrenninu.
Er réttarhöldin byrjuðu, kvað Lloyd George
dómarana vera óhæfa til þess að dæma *
málinu. Dómstjóri kvað æðri dómstól eiga að
fjalla um slika ákæru.
(Frh.)