Fréttir - 08.07.1918, Blaðsíða 1

>
DAGBLAÐ
70. blað.
Beybjarík, mánudaginn
8. júlí 1918.
2.
árgangnr.
Knattspyrnukappleikur kl. 9 í kvöld
milli Víkings og- Islands Falk.
Brezk lilöð og tímarit
útvegar
Viðskiftafélagið.
Sími 701. Kirkjustræti 12.
Ragnar £nnðborg
hinn sænski ríkisréttarfræðingur og
góðkunni íslandsvinur hefur enn
ritað bók mikla og merkilega á
þýzka tungu, er út er gefin í Berlín
á þessu ári og nefnist: »Z\vei um-
strittene Staaten-bildungen und
eine allgemeine Uebersicht úber
Staaten mit begrenzter Souveránitát.
— Ein Beitrog zur Frage Sou-
veránitát und Nicht-Souveránitát,
von Bagnar Lundborg.« í\ e.: Tvær
ríkjamyndanir, sem um er deilt, og
heildar-yfirlit yfir ríki með tak-
mörkuðu fullveldi. — Greinargerð
ú fullveldi og ekki-fullveldi.
Bók þessari er skift í 3 kaflá:
I. Réttarstaða Kroatíu-Slawoníu.
II. Réttarstaða fslands. III. Ríki
með takmörkuðu fullveldi. —
Fylgiskjöl og registur er prentað
síðast og öll er bókin rúmar 140
bls. í stóru 8vo. Síðar verður ítar-
lega ritað um bókina í blaði
þessu. En í þetta sinn skal nægja
láta, að birta niðurstöðu þá er
höf. kemst að um réttarstöðu ís-
lands nú (bls. 97) og er hún þessi:
vísland er nú að lögum réttum
(de jurej fullvalda ríki í einvörð-
ungu þjóðréttarlegu sambandi, per-
sónusambandi, við Danmörku. Eng-
in önnur tengsl eru til, sem tengja
bœði þessi ríki saman, en persóna
konungsins (a: konungurinn sjálfur)
og þetta kónungsfélag er í hvorugu
ríkja þessara tveggja sameiginlega
viðurkent eða staðfest, hvorki með
lögum né samningi. Pað byggist á
Gamla sáttmála, þar sem er í sið-
^tu málsgrein gert ráð fyrir því,
Qð skilnaður geti átt sér stað.«.
Hit þetta alt er afar ljóst og
skilnjerkilega ritað við stoð fjölda
hinna beztu heimildarrita, sem höf.
er von og vísa.
íjálfverk -- kák.
Hálfverk er það alment nefnt
sem illa er frá gengið, ekki verð-
ur nema að hálfum notum eða
varla það. En því miður hafa
flest verk verið með þessu marki
brend, er unnin hafa verið hér
á landi fyrir almanna fé. Gegnir
þar mjög öðru um verk, er ein-
stakir dugnaðarmenn hafa í ráð-
ist. En þau eru flest miklu minni
háttar.
Og þessi hálfverk, þetta kák í
öllu, stafar miklu frekar af smá-
sálarskap og nurlunarhætti fjár-
ráðamanna landsins: þings og
stjórnar. Lítum bara á vegagerð-
ina ára-tugum saman, — enda-
laust kák, áratug eftir áratug, ein-
tóm hálfverk, er soga í sig mil-
jón á miljón ofan, en koma ekki
að hálfum notum á við stórar
samgöngubætur, er gera hefði mátt
fyrir sama fé, ef miklu af því hefði
verið varið til þeirra í upphafi,
þótt játað skuli, að ekki hafi því
fé með öllu verið á glæ kastað.
Hafnargerðir, — lendingabætur,
— opinber stórhýsagerð, — alt
hálfverk. Reykjavikur-höfn skal
undantekin þeim dómi að sinni,
því að hún er ekki enn nema
eðlilegt hálfverk — ekki búin
öllum þeim tækjum og hafnar-
aðbúnaði, er til mun ætlast.
Ræktun landsins er enn hálf-
verk og minna þó, — tillög til
stuðnings og eflingar sjávarútgerð
af hálfu hins opinbera sömuleið-
is. Póstsamband utanlands og
innan sömuleiðis, einkum þó
innanlands og samgöngur með
ströndum fram.
Margt fleira mætti telja, en
svona er það í öllu og einu.
Óforsjálni og vanhyggni stingur
hverju þingi svefnþorn, er til
fjárframlaga kemur, hvort sem
um verklegar eða andlegar fram-
farir er að ræða.
Svo verður að líta á sem þing-
ið sé spegill þjóðarinnar og þjóð-
in hafi þá fulltrúa, er hún á skil-
ið. En stundum verður manni
að efast um að það sé allskostar
rétt. Allmargir ætla, að hinir betri
rnenn dragi sig ^einatt i hlé og
vilji ógjarnan á þingi sitja, og um
sum kjördæmi er það kunnugt,
að þau eiga betra mannval en
það er þau velja til þingsetu. Og
svo mun jafnan fara, þar til þing-
seta er gerð þegnskylda að lög-
um, sem ætti að verða sem
allra fyrst.
Vafalaust mátelja, að bæði það
þing, sem nú situr, og enda ýms
undanfarin þing séu rétt spegil-
mynd fullveldisskoðana þjóðarinn-
ar, enda hafa kosningar bæði nú
síðast og áður verið á þeim bygð-
ar, og áreiðanlega þessar síðustu.
En þar fyrir getur þingið í öðr-
um málum, t. d. innanlands-
framkvæmda og mentamálum
verið spéspegill af þjóð og þjóð-
arvilja.
Þjóðbarlómurinn mikli, að vér
getum ekki í nein framfara-stór-
ræði ráðist fyrir fátækt, hefur að
vísu legið hér lengi í landi, en
hvergi verið háværari en í ræð-
um sumra þingmanna.
En með dáð og dugnaði hefur
þjóðinni vaxið svo fiskur um
hrygg fyrir framtakssemi einstak-
linganna og aukna samvinnu, að
nú er hann með öllu ástæðulaus
— þegar alt gengur að eðlilegum
hætti og ekki eru sérstök tíma-
bundin vandkvæði á eins og nú.
Er nú vonandi að hálfverkin
hverfi smámsaman úr sögunni.
Hver styrkveiting til atvinnubóta
og framkvæmda verði svo vitur-
lega trygð og svo rífleg að hún
verði að fullu gagni, — þeim ein-
staklingum þjóðfjelagsins, er styrk-
ur er veittur til ákveðinna starfa,
verði gert unt með honum að
leysa þann starfa rækilega af
hendi og alþjóð til auðnu og vegs.
Og æskilegra væri, meira gagn
og sómi listum, bókmentum og
vísindum þjóðarinnar að þeir, er
styrks njóta — sem til þessa hef-
ur venjulega marist gegnum þing-
ið þrátt fyrir óvitaorð og eftirtölur
— fái hann svo ríflegan, meðan
þeir eru í fullu fjöri, og starfs-
kraftarnir ólamaðir, að þeir geti
unnið andleg stórvirki, — en það
geta þeir þvi að eins, að þeir
þurfi ekki að hafa ritstörf og list-
ir í hjáverkum.
Öll hálfverkin þurfa^að hverfa
— hálfa eftirlitið (eða eftirlitsleys-
(Overland) Sími 1SS@.
ið) með starfsmönnum þjóðarinn-
ar af hálfu hins opinbera, stjórn-
ar og þings, — laga- og við-
bótarlaga- hrákasmíðarnar, sem
gera alla lagaframkvæmd illfram-
kvæmanlega, — alt þetta enda-
lausa kák á kák ofan í einu og
öllu, sem þinginu er til vanvirðu
og þjóðinni til tjóns.
Judith Gautier.
Ein hinna allra merkustu nú-
tíðar kvenna heimsins er nýlega
látin, 67 ára gömul, hún var frakk-
nesk og hét Judith Gautier.
Fáum konum eru af náttúrunn-
ar hendi veittir eins miklir hæfi-
leikar og atgerfi, og fáum auðnast
að ávaxta jafnvel stór pund og
henni hefur tekist.
Judith var dóttir manns er
Theophile Gautier hét, sein var
talinn einhver allra fullkomnasti
rithöfundur síðustu kynslóðar og
konu hans, hinnar frægu dans-
meyjar Grisi.
Af móður sinni hafði hún erft
frábæra fegurð, tígulegan vöxt,
djúp og dreymandi, brún augu og
hár sem var dökt og mikið eins
og dökkur skógur; frá föður sínum
hafði hún hlotið svo miklar gáfur
til bókmenta, ritstarfa, skáldskap-
ar og málaraíþrótta, að hún hefur
átt fáa sína líka.
Fegar Judith var 14 ára gömul
þýddi hún á frönsku »Eureka«
eftir Edgar Allan Poe. Litlu síðar
vildi það til að faðir hennar hitti
úti á götu kínverskan dreng alls-
lausan og i vandræðum, fór hann
með piltinn með sér og ól hann
upp. Af þessum pilti lærði Judith
kínverska tungu svo vel að undrun
sætti. Varð það til þess, að hún