Fréttir - 25.10.1918, Blaðsíða 1

V
FR
TTIR
.\
DAGBLAÐ
177. blað.
Reykjayík, föstndaginn 25. október 1918.
2.
árgangnr.
íjagur almennings.
Allra augu mæna nú til friðar-
"vonanna úti í heimi. Loftskeytin
■virðist benda í friðaráttina, þótt
enn sé vafalaust Iangt í land að
fullur friður komist á og jafnvægi
á viðskiftalífið með þjóðunum.
Svo langt er komið, að stjórn-
endur ófriðar-ríkjanna eru farnir
að talast við — í fjarlægð að vísu
og fyrir milligöngu annara enn
sem komið er, en það er þó spor
í áttina. Innan skamms er ástæða
til að vona, að þeir talist sjálfir
við á allsherjar friðarþingi.
íslendingum er orðið mál að fá
friðinn, eins og öðrum þjóðum,
enda þótt til þessa hafi styrjöldin
ef til vill minst komið við oss af
öllum þjóðum veraldar.
Hún hefur þó þröngvað kosti
vorum á marga lund. Bæði þjóðin
i heild sinni og allur þorri ein-
staklinga hennar ber þungar skulda-
byrðar vegna dýrtíðar og örðug-
leika er af henni stafa, þótt stöku
menn hafi máske auðgast á henni
heldur en hitt.
Engum, sem opin hefur augun,
blandast hugur um, að ástandið
er mjög ískyggilegt með almenn-
ingi, einkum í kaupstöðunum;
þeim verður dýrtíðin tilfinnanleg-
ust, er enga vöru-framleiðslu hafa,
einskis góðs njóta af hækkuðu verði
á innlendri vöru, en kenna sáran
á verðhækkun hinnar útlendu.
Því er að vísu svarað til að
kaupgjald alþýðu hafi hækkað að
miklum mun á styrjaldar-árunum.
En fari menn að litast með sann-
sýni um á heimilum fátækra verka-
manna, hvort heldur eru daglauna-
menn, eða þeir er fyrir mánaðar-
kaup vinna ýms ákveðin störf,
þá mun þess lítil merki sjá. Og
þótt stöku atvinnurekendur hafi
sýnt þann drengskap og þá sann-
girni, að veita starfsmönnum sin-
um nokkra dýrtíðaruppbót, þá sér
það eigi langt, þegar lífsnauðsynjar
allar eru svo dýrar, að nú eru 10
krónur eigi meira virði, en 3 kr.
áður, þegar öllu er á botninn hvolft.
Má til sönnunar því benda á hið
gífurlega verð eldsneytis og húsa-
leigu, er enginn getur án verið,
svo að eitthvað sé nefnt. Það er
og áreiðanlegt að fatnaður og fæði
$
almennings er mjög af skornum
skamti.
Fannig er ástandið þrátt fyrir
það, þótt þeir, er telja Islendinga
hafa auðgast á styrjöldinni, bendi
Loftskeyti.
% I. Brezkar íréttir 24. okt.
Svar VIilsous til þjóðverja.
Utanríkisráðherra Bandaríkjanna hefur birt eftir-
farandi orðsendingu sína til sendiherra Svisslands í
Bandaríkjunum, er, sem stendur, gætir einnig hagsmuna
Ljóðverja í Bandarikjunum:
í stjórnarráði Bandaríkjanna 23. okt. 1918.
Herra minn! Eg hef þá sæmd að viðurkenna við-
töku orðsendingar yðar, dags. 22. þ. m., þar sem þér
flytjið erindi dags. 20. þ. m. frá þýzku stjórninni, og þá
jafnframt að tjá yður, að forsetinn hefur falið mér að
svara því svo sem hér segir:
Með því að forsetinn hefur fengið hátíðlega og skýra
yfirlýsingu þýzku stjórnarinnar um það, að hún gangi
skilyrðislaust að friðarskilmálum þeim, er forsetinn
kvað upp í ávarpi sínu til þings Bandaríkjanna 8. jan.
þ. á. og aðalatriðum málamiðlunar þeirrar, er hann setti
fram í síðari ræðum, einkum í ræðu sinni 27. sept. síð-
astl. — og með því að þessi ósk og uppástunga stafar
eigi frá þeim, sem hingað til hafa stýrt stjórnmálum
Pjóðverja og stýrt núverandi ófriði fyrir Pýzkalands
hönd, heldur kemur hún frá ráðherrum, er mæla í um-
boði meirihluta ríkisþingsins og yíirgnæfandi meirihluta
hinnar þýzku þjóðar, — og með því að forsetinn hefur
ennfremur fengið ákveðið loforð hinnar núverandi þýzku
stjórnar um það, að þýzkar hersveitir skuli gæta hern-
aðaraðferða þeirra, er siðuðum mönnum samir, bæði á
sjó og landi, — þá finnst forseta Bandaríkjanna að hann
geti eigi hliðrað sér hjá, að leggja tillöguna um vopna-
hlé fyrir stjórnir þær, er stjórn Bandaríkjanna er í
sambandi við.
Hann álítur það samt sem áður skyldu sína að lýsa
aftur yfir því, að hið einasta vopnahlé, er hann telur
réttmætt að leggja til álita, er það vopnahlé, er veita
myndi Bandaríkjunum og samherjum þeirra aðstöðu til
þess að koma fram því skipulagi, er ásátt kynni að
verða um, og gera endurnýjaðan fjandskap af hálfu Ljóð-
verja ómögulegan.
Forsetinn hefur þessvegna lagt bréfáV’iðskifti sín við
hin núverandi þýzku stjórnarvöld fyrir stjórnir þær, sem
Bandaríkjastjórn er í sambandi við sem ófirðaraðili,
ásamt þeirri tillögu, að ef þessar stjórnir eru á því að
semja frið með skilmálum þeim og aðalatriðum, sem
á ýmislegt í fari og atferli almenn-
ings, er þeim virðist bera vott um
hið gagnstæða, svo sem það, að
eigi sjái á, er skemtanir eru í boði,
að pyngja fólksins sé léttari, —
»>bíóin« séu full, »bílarnir« þjóti í
skemtiferðir dag og nótt fullir af
fólki um allar götur og út úr bæn-
um, og áfengi sé keypt af leyni-
sölum á 25 kr. flaskan og fái færri
en vilja.
Fví skal eigi á móti borið, að
margir fara gálauslega að ráði sínu,
líta að eins á líðandi stund og
einatt sér í óhag, — fólkið er nú
einu sinni þannig gert, að margir
vilja jafnvel heldur vera hálf-soltnir
og fara á mis við hitt og þetta,
en að neita sér með öllu um allar
skemtanir og ánægju. Enda hafa
þeir, er peningaráðin hafa, fæstir
gefið fordæmi i þá átt, að fólkið
ætti og þyrfti að spara. Og um
áfengisnautnina er það að segja,
að engin fyrirmynd eru »höfðingjar
lýðsins« í því efni. Þeir ganga
fæstir á undan öðrum með góðu
fordæmi í því, að hafa alls ekki
vín um hönd.
En hvað sem um það er, þá er
eitt víst, að önnur og verri myndi
nú líðan almennings, efknæpurnar
hefði opnar verið og búðirnar með
áfengi á boðstólum einsogígamla
daga. Fví mun enginn á móti bera,
sem með sanngirni vill mæla.
— Fótt friður komist nú á í
heiminum innan skamms, verður
þjóðin enn þá lengi að súpa seyðið
af dýrtíðinni. Langt verður þess
að bíða, að afi viðskiftalíf og
verzlun komist í samt lag aftur.
Og svo veit enginn nema friðar-
blikan, sem nú er i lofti, verði
tálblika, og ófriður haldist enn
lengi.
Þess vegna er hin mesta nauð-
syn, að allir búist svo við, sem
ástandið breytist fyrst um sinn
lítið frá því sem er, og leggi ekki
í tvísýnu um neitt, hafi fulla fyrir-
hyggju á högum sínum og gæti
þess vandlega, að eyða eigi nokkru
um efni fram. Betra er seint en
aldrei, að færa sér reynzlu ófriðar-
áranna í nyt eftir megni, og ehg-
ann skaðar það í framtíðinni, að
fara varlega og sparlega í hvívetna.
Hagsýni og hyggindi í eigin barmi
eru happadrýgri hverri dýrtíðar-
uppbót er í krónum er talin.