Frækorn - 29.03.1906, Blaðsíða 4

100
FRÆKORN
það fróðlegt að geta nokkurnveginn séð
samhengið í hinum verulegu sjðum og
reglum dáleiðslunnar, og því sem sagt er
um hana. Dáleiðslan er í sjálfu sér mjög
einföld og óbrotin.
Hún er bygð á náttúrulögmálinu. Rað
þarf einungis að benda á, að maður gegn
um skilningarvitin — sjónina, heyrnina
Og tilfinninguna — færir vissa hluti heil-
ans um stundarsakir út af sínu venjulega
starfssviði, svo hið dularfulla við þetta,
að einu leyti í það minsta hlýtur að hverfa,
og mönnum fer að skiljast, að menn
hreyfa sig ekki undir jafn óskiljanlegum
yfirráðum eins og flestir ætla. — Pað,
sem eg hér ætla að tala um, er annars
það, sem hver og einn af oss getur ef
til vill átt kost á að sjá; svo maður þá
verði ekki eins óvitandi, þegar það ef
til vill einhvern góðan veðurdag birtist
einhverjum af oss, svo hann þá geti bet-
ur fylgst með, þegar maður hér og þar
hittir á ýmislegt sem þessu máli viðkem-
ur.
Hvað er það sem menn kalla dáleiðslu
(hypnotismus) ?
Grikkir höfðu orðið »hypnos«. Pað
þýðir nákvæmlega »svefn«. Ein af þeim
myndum, sem dáleiðslan kemur fram í,
er sem sé nokkurskonar svefnlíkur dvali
(dá). Af því hafa menn dregið orðið
dáleiðsla (dásvefn).
Menn hafa margar mismunandi að-
ferðir við að dáleiða. Vanalega heppnast
það ekki í fyrsta skiftið að dáleiða mann.
Viðkomandi verður að vera sérlega mót-
tækilegur, ef það á að takast í fyrsta
sinn.
Sá, sem á að dáleiðast, verður helst
að vera á þeim stað, sem skarkali utan-
að ekki truflar. Dáleiðslan tekst bezt,
þegar kyrð og ró ríkir umhvcrfis og hægt
er að fá hlutaðeigandi til að hugsa mest
um það eitt að »sofa«.
Almennasta aðferð við dáleiðslur er
núningur. Viðkomandi er látinn setjast
á stól, þar sem vel fer um hann, mað-
ur hallar höfði hans aftur á bak, og nýr
hann laust og varlega með höndunum,
bæði um höfuð og allan líkamann. Jafn-
framt talar maður til hans lágt og hug-
hreystandi. Aðrir dáleiða með því að ?
horfa fast í augun á viðkomanda.
í byrjun 19. aldar var uppi enskur
læknir, sem hafði aðra dáleiðsluaðferð.
Hann tók einn eða annan glansandi hlut,
t. d. uppskurðarhnífinn sinn, og hélt
honum í 25 — 45 centm. fjarlægð frá auga
sjúklingsins, í þeim skorðum, að hann
yrði að reyna mátulega mikið á sig til
að geta séð hnífinn glögt. Síðan átti
sjúklingurinn að festa hugann á hnífnum
eingöngu. Eftir litla stund lokaði lækn-
irinn augum hans, og féll hann þá í dá-
svefn.
Fyr á tímum notuðu menn sterkari
meðul til að framleiða dásvefn. Fransk-
ur læknir segir þannig frá:
»1 fyrsta skifti sem maður reynir til
að framleiða dásvefn á einhverri mann-
eskju, getur það verið nauðsynlegt, að
láta blóðið fyrst stíga til höfuðsins. Eg
læt sjúklinginn snúast hálfboginn nokkra
snúninga; þegar svo það er á enda, stöðva
eg hann skyndilega og horfi fast og á-
kveðið á hann. «
þenna hátt tókst honuni mjög oft
að dáleiða menn.
Þegar einusinni er búið að dáleiða
einhvern, er miklu auðveldara að endur-
taka það síðar. Og þess oftar sem það
er gjört, þess auðveidara verður það. Við
þá menn, sem oft hafa verið dáleiddir,
er oft nóg að dáleiðarinnn segir: »sofn-
aðu«. Svo sofna þeir. Stundum er það
nóg, að framleiða sterkt hljóð í sama
herbergi, t. d. trumbuslátt. Aðrir dá-
Ieiðast við það að beint er á þá björtum
ljósgeisla, já, verulega móttækilega menn
fyrir dáleiðslu að eins með því að skella
saman lófunum við eyra þeirra.
I hverju er nú dáleiðslu-ásigkomulagið
fólgið ?
Menn þekkja margar ólíkar tegundir
dáleiðslu-ásigkomulagsins. Vér skulum nú
líta á hinar helztu þeirra, eins og hinn
frægi franski prófessor Charcot skýrir frá
þeim.
Dáleiði maður einhvern með núningi,
eða með því að láta viðkomandi horfa á
skygða og skínandi hluti, þá framleiðist
smátt og smátt ástand, sem líkist nokk-
urskonar dvala. Höfuðið hnígur niður á
brjóstið, og menn heyra, að sjúklingurinn
hrýtur, og loks verður vart við hreyf-
ingu eins og sjúklingurinn sé að kyngja
einhverju, og er það merki þess, að hann