Ingólfur - 13.12.1914, Qupperneq 2

194
1NG0LFU|H
Bæjarstjdrnarkosniiigin
5. desember.
Frægur sigur sjálfstæðismaiiDa.
Kosning á þremur bæjarstjórnarfull
trúum fór fram hér í bænum fyrra
laugardag, 5. þ. m., eius og auglý*t
hafði verið, og var í íiðasta blaði getið
lista þeirra, aem kosið var um.
Sambandaliðar hugðu sér heldur en
ekki til hreyflngs við kosning þeasa,
því að nú var þeim mikið uudir að
sýna landamönnum, og þá ekki síður
„döniku mömmu“ við Eyraraund, hin.n
mikla mátt ainn í höfuðstaðnum, þar
sem þeir hugðust nú brátt að hrifaa í
aínar hendur stjórnartauma landaina og
senda einn af sínu liði út fyrir pollinn
til þesa að rita undir ataðfestiug atjórn-
arskrárinnar með konungi á grundvelli
dönsku sJcilmálanna, aem þingið hafði
tjáð óaðgengilega.
Þeir höfðu aett efstan á lista sinn 2,
þm. Keykvikinga, Jón Magnúston bæj-
arfógeta, er ssnnreynt var, að hafði
langmest fylgi meðal kjóaenda í bænum
allra manna í þeim flokki, og honom
næstan aettu þeir formanninn úr „Fram“,
Eggert Ciaessen.
Á föatudagakveldið, diginn fyrir kosn-
ingu, laumuðu Ssmbandsliðar út nm all-
an bæ prentuðu blaði með níði og rógi
um ráðherra og ýmsa þingmenn íjálf-
atæðisflokksina, einkum Benedikt Sveins-
son, því að hann var fyrstur á lista
ajáifstæðiamanna. Blað þetta hafði að
yfirakrift: „StjórnarsJcrárstrandið og
bæjarstjörnarJcosningin11. Hvorki var
það undirskrifað af nokkrum, né held-
ur greint hvar prentað væri, þótt avo
sé fyrirskipað að lögum. Ea því var
lætt út frá afgreiðaluatofu „Lögréttu".
Hér var enn beitt hinum venjulegu
komingaiirellum þeasa lið», að dreifa
út meðal kjósenda á aíðasta augnabliki
ósannindum og óhróðri um andstæðing-
ana,* sem enginn getur stacíið við eftir á
Þessi aðferð hafði verið þrautreynd
við Jcarlmennina. Þeir vóru farnir að
þekkja þesikonar veiðibrellur. Þaas-
vegna var hér einkum beinst að Jcven■
fóllcinu, í þeirri einfeldnistrú, að þær
mundu ekki hafa tekið eftir þessari að-
ferð, og mundu eklji vara sig á henni.
Stjórn Sjálfstæðisfélagsins sendi út
svar gegn rógblaðinu morguninn eftir,
og hratt þar heJztu álygum þess og
blekkingum. Þar segir meðal annars
avo:
„Á blaði þessu (frá Sambandsliðum),
eru boriu fram þau beinu ósannindi, að
ráðherra h*fi eigi viljað láta staðfesta
stjórnarskrána, en konungur hafi véríð
reiðubúinn til þess. Og svo er gefið í
skyn að ráðherra hafi gert þetta bein-
línis í þeim tilgangi að svifta konur
kosningarrétti.
Hið sanna er þetta:
Kouungur neitaði að staðfesta stjórn-
arskránaífyrr en síðar. Tjáist eJdci gera,
fyrr en hann hafi kvatt til viðtalsaðra
íslenzka stjórmálamenn. Fyrst eftir
þetta tók ráðherra aftur tillögu sína um
að konuugur staðfesti stjórnarskrána.
Konungur hefir enga átyllu gefið um,
að hann muni staðfesta stjórnarskrána,
nema vér göngum að dönsJcu sJcilmálun-
um.
Ráðherra hélt fram skilmálum alls
alþingis íslendinga í sumar, bæði sjálf-
stæðismanna og sambandsmanna.
Þetta getur Jiver maður og Jcona séð,
sem les umræðurnar í ríJcisráðinu.
Blaðið talar um launsJceyti scm ráð-
herra hafi borist héðan. Hér er ekki
um neitt launskeyti að ræða. Miðstjórn
Stjálístæðisflokksins tjáðt ráðherra stuðn-
ing sinn í málum þessum, einsogsjálf-
sagt var.
En af hverju mun það atafa, að konung-
ur hefir svo blýfasta trú á því, að hann
geti fengið aðra stjórnmálamenn til að
ganga að dönsku sJcilmálunum, sð hann
neitar að samþykkja stjörnar*krána, þar
til hann hafi talað við aðra íslenzka
stjórnmálamenn ? Er ekki lifclegt, að
konungi hafi borist einhver launsJceyti
frá mönnum, sem ganga vilja að dönsJcu
sJcilmálunum? Máské gæti höfundur
Sambandsblaðsins frætt um, hvort slík
svikaskeyti hafi verið send og þá hver-
ir eent hafi.“------
í herhvöt Sambandsliða í rógblaðinu
er þessi brýoing til kjósend*:
„Einn af þessum „JieJztu alþingis-
mönnum“, sem utnið h«,fa þesia ó-
hæfu, Bcnedikt Sveinsson, ernúsett-
ur efitur á einum listaDum til bæjar-
stjórnarkosninganna. Efstur 6 öðrum
• liitanum er annar alþingismaður, Jón
Msgnússou bæjarfógeti, sem er þjóð-
kunnur og góðkunnur fyrir öll sín af-
skifti af landsmálum. Hér býðst því
óvænt tækifæri til þess sð mótmæla
gerræði „þeirra helztu", og þar á
meðal Benedikts, óvœnt tœJcifœri ein-
mitt fyrir þá, sem mestum rangmdum
eru beittir, en það eru konurnar.
Kouur! Ko ningariétt til bæjar-
stjórnar hafið þið. Notið hann til þaes
að lýna „þeim helztu" aðþið taJcið ]m
eJcJci meðþöJcJcum, aðþeir nvð vélráðum
Jiafi af yJckur ykk&r rétt. Sfcipiðjykk-
ur í fylkingu um listann, sem Jón
Magnúeson er efstur á og látið ekki
eitt einasta atkvæði falla á Benedikt
Sveinscou og hans Iista“.
Slík var hvatning Ssmbandsliða, með
mörgnm fl úrum eggjunarorðum, viðiíka
mergjuðum.
Kjörfundurinn var óvenju vel sóttur
af konum og körlum, svo að auðsætt
var, að Jcjósendur Jiöfðu teJcið bryning■
unni, — en þó ekki á þann hátt, sem
sambandsliðar höfðu ætlast til, því að
úrslitin urðu þessi:
Listi Sjálfítæðismanra fekk 739 atJcv.
Listi Simbandsliða fekk 396 atkv.
C-listinn fekk 155 atkv. og D-listinn
64 atkv.
Af Sjálfstæðismannalistanum komuit
því að tveir menn, af Sambaudslista
einn, en enginn af hinum tveimur. Röð-
inni hafði verið breytt lítilsháttar á list-
unum, svo að atkvæði féllu þannig:
Benedikt Sveinsson var koiinn með
720a/a atkv.
Qeir Sigurðsson skipstjóri varkosinn
með 4932/8 atkv.
og Jón Magnússon með 375‘/s atkv.
Næstir þeim vóru:
Brynjólfur Björnsson (á lista Sjálf-
stæðismanna, með 261 atkv. — Eggert
Claessen fekk 205 atkv. og Hjalti Jóns-
son 1427g.
Ógildir vórn 46 seðlar og 3 auðir.
Bæjarstjórnarkoiningarnar hafa aldrei
verið jafn-fjölsóttar hér í bæ og sam-
bandsliðið aldrei farið þvílíkar hrakfarir
hér við neinar kosningar.
Kjósendnr sýndu áþreifanlega skoð-
un sína á fr&mkomu ráðherra og nnd-
irtektum stjórnmálaflokkanna, eins og
skorað var á þá í herópi Sambandsliða
og hafi þökk fyrir, konur og karlar.
„Njörður“ kom hingað af fiski að
vestan á flmtudagsmorguninn og hélt
af atað áleiðis til Fleetwood nm kveldið.
Hann hafði aflað ágætlega, svo að lestir
allar vóru íullar og mikið á þilfari,
Alt var vænn þorskur. Fiskurinn var
mestur veiddur norðan við ísafjarðar-
djúp, úti fyrir Aðalvík og Stranmnesi
á tíræðn dýpi.
Sambandsmenn á
sveif Danastjórnar.
Danska stjórnin hefir uú fyrir fáum
dögnm gert öllum íslendingum rangt til
á ferfaldan hátt.
1. Sýnt ráðherra ísl&nds fádæma lít-
ihvirðingu með því að væna hann
um rangan málaflutning.
2. Látið óefnt heit konnngs nm að
ákveða gerð fánans, þó að setturn
skilyrðnm væri fullnægt.
3. íilendingum var boðið að setja o-
lögmætt yfrþing i K&upmannaböfn
og þar rnt'S endurvskt&r utanstefn-
ur Sturlungasldarinnar.
4. Konungsvaldinu beitt til að knýja
ráðherra íslands til að leggja nið-
ur völd, þótt hann hefði meiri hlnta
í þinginu. Þar með var þingræði
íilendinga traðkað,
Ráðherrarnir dönaku, eiukum þó yflr-
ráðherrann, hefir ráðið þessu. Hann
hefir, eins og venja er til, samið ræður
konungs og ber ábyrgð á þeim. Þessi
ferfelda árás er þess vegna gerð af for-
manni dönsku stjórnarinnar fyrir hönd
allra Dana á hendur öllurn Idendingum.
Um þetta verður ekki deilt.
Ekki oru dæmi til í þingsögu neinn-
ar þjóð&r, að áleitni svipuð þessari hsíi
ekki sameinað þjóð þá, alla flofcka, sem
fyrir varð. Ein einasta af þessnm móðg-
unum var nóg til, 1905, að reisa Norð-
menn svo að þeir brntu af sé yfirþjóð-
arbönd Svía.
Eu hér var ekki þvíaðheilsa. Minni
hlutinn, „heimastjórnarmenn“ gerðu
tvent í einu:
1. Beygðu sig skilmálalaust fyrir á*
rás yfirráðherrans og vörðu mál-
stað hana.
2. Gerðu sig Iíklega til að taka við
landsstjórniani nú þegar, þó að
þeir væri í minni hluts, og láta
þsnn ráðherra undirrita stjórnar-
skrána með þeim umbúnaði, sem
ráðheirum Dana líkaði. Ef þetta
nær fram að ganga er það þing-
ræðisbrot „í öðru veldi“.
Þegar þetta fréttist um bæinn sló ó-
hug mikium á alla meun, sem ekki vóru
flæktir í neti Lögréttu.
Minci hlutiun afsakaði sig með því,
að ráðherra hefði gort rangt, flutt rang-
lega vilja þicgsins fyrir konungi. J*fn-
vel þó að það væri satt, sem ekki er,
þá hefði minni hlutinn engan rétt haft
til að t*ka við stjórn fyrr en hann hafði
meiri hlut*. Það eru alheimslög í þing-
stjórnar löndam. Að brjóta þau er sama
og að setja alt stjórnmálalíf þjóðar sinn-
ar á ringulreíð, og baka benni óbætan-
legt tjón.
Minnihlutinn segir, að konungur vilji
gjarnan staðfesta stjórnarskrána. Já,
satt mun það. En hann vill gera það
á Igrundvelli sJcilyrða sinna frá 1913,
og elcJci víJcja Jiársbreidd fráþeim. Þing-
ið 1914 vildi ekki samþykkja þennan
grundvöll. Þess vegna komu báðir
ftokkar og nær allir þiogmenn sér sam-
an um að gera fyrirvara, sem átti að
skapa annan grundvöll í málinu.
Þegar ráðherra kemur út, er honum
gefinn kostur á að fá stjórnarskrána
samþykta ef Jiann leggi fyrirvarann
með sem marklaust fylgisJcjal, sem ekki
þurfi síðar að taka tillit til. Þesauboði
hlítti hann ekki og hf fir hlotið almenna
þökk og virðingu að launnm.
Samt er auðvitað enginn máttur íil
að hindra einhvern minnihlntamann frá
að sigla á konungsfund, og Ijá sig í
þjónustu Dana móti œttlandi sínu. Þetta
er þeim hægur leikur, ef þoir hafa löng-
un til. Það eru engin skráð lög til, sem
banna þessa tegund föðurlandssviks.
En borgar það sig fyrir sambands-
flokkinn? Um þjóðina þarf ekki að
ipyrja. Henni verðnr ekki verra verk
gert, en það sem Lögrétta frá 5. des.
segir að þuríi &ð gers. Verkið verður
því unnið í þjónustu ssmband-flokksius,
„nýía heinia»tiórnarflokk*ins“, ef það
verður framkvæmt.
Þeir hafa sjálfir gert tilraunir nm,
hvað þjóðin regði nm þetta. Þeirblönd
uða þessu máli í bæjarstjórnarkosning-
arnar 5. des. og blðu eftirminnilegsn
ósignr. Rógblað þeirra frá kvöldinu
áður og þó einkum Lögrétta sjálf gerði
menn hrædda við flokkinn.
Ea ef þeir tæki nú við völdum myndi
þetta gerait:
1. Kosninga? yrði í vor. Gremja og
fyrirlitning þjóðarinnar á þingræðisbrjót-
unum mundi koma fram í þyí, að þeir
yrði gersigraðir um laud alt, jafnvel
enn greypilega? en 1908.
2. Ráðherra þeirra og flokkur yrði
að fara fiá völdum þegar í þingbyrjun
og ætti ekki aftarkvæmt.
3. Ráðherra þeirra, þiugræðisbrjót-
urinn, yrði dregian fyrir landsdóm og
sakfeldur.
4. Flokkurian, sem hefði gengið í lið
með útlendu óviuunum, yrði mannskemd-
ur, og að hvers manus orðtaki meðan
hann lifði og nefndur til viðvörunar
komandi kynslóðum þegar hann væri
d&uður.
Yill Sambandsliðið vinna svona mikið
til að auka sorg og smán íslenzku þjóð-
arinnar ?
Þorfinnur.
Strandgæzlan.
Nýlega hefir birzt í einu blaðinu átak-
anleg lýsing af landhelgisbrotunum hér
við land. Höf. sanuar, að útlend skip
ausa upp of fjár með laudhelgisveiðum
hér við strendur landsins, og að danska
varðskipið getur lítið við ráðið, svo sem
öllum er kunuugt. Yerður vit&nlega
aldrei úr þessu bætt, fyrr en vér erum
meun til að taka að oss strandvarnirn-
ar sjálfir. Nú er þess að gæta, að
þingið hefir lagt góðan grundvöll í þessu
máli. Saktir fyrir landhelgisbrot renna
nú í sérstakan sjóð, sem vex með ári
hverju. Áður langt Iíður kemur sá tími,
að hægt væri að kaupa einn failbyssu-
bát, lítinn en nægiiega hraðskreiðan, til
að skjóta brotsmönnunum skelk í bringu.
Þó mundi einn bátur ekki nægja. Fjór-
ir þurfa þeir að vera, en þá er lifca
nóg að gert. Allar líkur eru til, að
því betri sem strandgæzlan er, þvíbet-
ur mundi húu borga sig, bæði af sekt-
um, og þó enn fremur af auknumfisk-
veiðum. Fjöldi ungra manna byrjar
árlega á sjómenska, og ætlar að gera
þá atvinnu að æflstarfi. Þeir verða,
eins og aðrir menn, að hugsa um og
starfa að viðreian landsins, og í þeirra
verkahring er nýtileg strandgæzla, unn-
in af íslendingum, eitthvert mesta verk-
efnið, *em nú þarf að vinna að.
[Skinfaxi].
Brautarliolt selt. Þeir bræður Frið-
rik og Sturla Jóns*ynir hafa *elt eignar-
jörð *ína Brautarholt á Kjalameri með
hjáleigum öllum áiamt Audrésey og
áhöfn allri fyrir 85 þúsundir króna.
Kaupandi er JóJiann Eyjólfsson alþra.,
bóndi í Sveinatungu. Flyzt hann bú-
ferlum á jörðina i vor.
Mokafli er nú sagður við ísafjarðar-
djúp. Botnvörpungarnir eru farnir vestur
til veiða.