Ísafjarðarpóstur - 21.08.1909, Side 1
I. árg.
Nr. 13.
Isafjarðar-pöstur.
REYKJAVÍK 21. ÁGÚST 1909.
Stjórnarbyltingin á Tyrklandi.
í fyrra gerðu framfaramenn á Tyrklandi, Ungtyrk-
ir svonefndir, stjórnarbylting þar í landi, komu á fót
þingbundinni stjórn, veittu trúfrelsi og mörg önnur rjett-
indi. Bylting þessi gekk furðu friðsamlega og Abdul
Hamid soldán fekk að lifa við völdin.
Það leyndi sjer ekki að ýmsir »rétt-trúaðir« Mú-
hamedstrúarmenn kunnu afarilla þessum umskiftum,
einkanlega trúarbragðafrelsinu, því að þar í landi hefir
það vei'ið sjálfsögð venja öld eftir öld, að ofsækja með
oddi og egg alla þá, sem ekki hafa trúað á Múhamed.
Eins var soldáni þvernauðugt að sleppa valdi sinu í
hendur þingsins og hugði því á hefndir þegar færi gæfist.
I apríl í vor sótti afturhaldsliðið í sig veðrið.
Frjálslyndu stjórninni var steypt frá völdum, stjórnar-
skráin afnumin og soldán gerðist einvaldur að nýju 13.
apríl, samfara þessu voru ýmsir leiðtogar Ungtyrkja
settir í fangelsi og sumir drepnir. Alt stjórnarfar átti
aftur að færast í sitt gamla og góða horf.
En afturhaldsliðinu og soldáni varð ekki kápan
úr því ldæðinu og varð þeim að því, að eltki er sopið
kálið þótt í ausuna sje komið. Leiðtogar Ungtyrkja
komu saman í borg þeirri, er Saloniki heitir, 70 mílur
frá Miklagarði, og skoruðu á þjóðina, að hrinda af sjer
okinu og steypa soldáni og stjórn hans af stokki. Varð
þeim ágætt til liðs, og dreif að þeim her manns hvað-
anæfa. Heilar herdeildir gengu þar í lið með þeim og
auk þess komu sjálfboðaliðar svo þúsundum skifti. —
Þeir tóku því næst á sitt vald járnbrautina, er lá til
Miklagarðs og fluttu síðan herinn og vopnabirgðirnar
áleiðis til borgarinnar. Er því við brugðið, hversu liði
þessu var vel stjórnað. Seltust Ungtyrkir síðan um
borgina.
Það sannaðist á soldáni, að skamma stund verð-
ur hönd höggi fegin. Hann sá brátt, að hverju fór
og tapaði þá fljótlega kjarkinum, kempan. Hann hafð-
ist við í höll sinni, sem lieitir Jildiz Kiosk og er hún
allramlega víggirt með mörgum múrveggjum, hverjum
út af öðrum. Herlið ungtyrkja var um 30 þúsund
manna, en soldán hafði vart meira en 4 þúsund manna
til varnar hjá höll sinni. Herinn í Miklagarði reyndist
ekki traustur, því að fjöldi hermannanna var á bandi
Ungtyrkja. —Þingmenn Ungtyrkja settust á þing í borg-
inni San Stefan skamt frá Miklagarði, meðan á þessu
stóð og lýstu því yfir, að þjóðþing væri sett og við það
væri að semja. Var því þegar lýst, að soldán væri
settur frá völdum, en í stað hans valinn bróðir hans
Reschid Effendi, 55 ára, er verið hafði i fangelsi hjá
bróður sínum í 33 ár. Hann er kallaður Múhamed
fimmti. Síðan réðst liðið til inngöngu í borgina og varð
þar lítið viðnám veitt fyrr en kom að virkjunum í
námunda við höll soldáns. Varð þá harður bardagi og
Iauk svo að liðsmenn soldáns ui'ðu að gefast upp. Her-
skipin á höfninni höfðu gengið í lið við Ungtyrkja og
hótuðu að skjóta á liöllina, ef her soldáns hætti ekki
tafarlaust allri vörn og varð liann þá að láta undan.
Her Ungtyrkja reif niður vatnsleiðslu, sem lá inn í höll-
ina, sleit raflýsingarstrengi og tepti allan vistaflutning ti!
hallarinnar, svo að soldán sat í myrkri og hafði ekki
annað en kálmeti af skornum skamti síðustu þrjá dag-
ana áður en liann gafst upp. Tók þá þjónustufólk og
jafnvel konur hans að læðast burt frá honum og var
orðið næsta þunnskipað i höllinni þegar hann var tek-
inn. Sagt er að fallið hafi um 2 þúsundir manria i
bardaganum um virkin. Soldánsliðið var flett vopnum
og makedónskir hermenn látnir halda vörð um alln
borgina. Þetta var 27. apríl.
Þjóðþingið sendi nú nefnd inanna til þess að tjá
soldáni afsetning hans. Var Enver Bey, yfirherforingi
Ungtyrkja, foringi nefndarinnar og voru þeir 5 saman.
Soldáni varð mjög liverft við komu þeirra og hugði, að
nú ætti að drepa sig. Varð þessi gamli blóðhundur
skelfdari en frá megi segja, fleygði sér ílötum á gólf-
dúkinn og engdist sundur og saman. Orgaði liann í
sífellu: »Gefið mér líf, gefið mér líf, eg skal gera hvað
sem þið viljiðkc Sendimenn horfðu liljóðir á þessi læli
soldáns, og þegar hann þagnaði loks, þá flýttu þeir ser
að þylja yfir lionum afsetninguna.
Því næst komu hermenn og fluttu soldán burt úr
höllinni. Var liann settur í vopnaða járnbrautarlest og
með honum nokkrar konur hans, prinsar tveir synir
hans og tveir þjónar. Þessi hópur var síðan íluttur til
borgarinnar Saloniki. Þar var honum fengið allveg-
legt hús til íbúðar og sómasamlega með hann farið,
en varðliðið hefir vakandi auga á honum, eins og næri i
má geta, að hann sleppi ekki á brott.
Auð sinn allan var soldán látinn ánafna ríkinu, og
er sagt að það fé liafl verið (sem fundist hefir) um
820 miljónir króna í gulli. Mestöllu þessu fé hafði
soldán stolið af tekjum rikisins. Soldán var mesti svíð-
ingur og féníðingur alla ævi, og timdi aldrei að sjá af