Landið


Landið - 05.07.1918, Blaðsíða 4

Landið - 05.07.1918, Blaðsíða 4
io8 LANDIÐ ctSið ié fíaupmann yéar ávalt um fíina alfíunnu sœtsqft Jrá aléin* safagaréinni „Sanitasa i cffieyfíiavífí. 9--------------s) I Nýir kaupendur S (9. LANDINU ættu að gefa sig fram sem allra fyrst LANDIÐ er allra blaða ódýrasf hérlendis. Í ■i jS Lýðvald. (Erindi flntt á skemtisamkomn í fnndar- hnsi Miðdalahrepps a8/i 1918). (NU). --- Þegar nú alt þetta er athugað frá sjónarmiði vor íslendinga, þá má hugsa sér ýms ráð til að lama ofurvald flokkaskipunarinnar, flokks- stjórnanna og foringjanna f þessum klikkum, en með því fylgir, að hefta sundrung og knýja til samvinnu. Þess var áður getið, að oft fari svo í löndum, að óvanir menn verða að taka við stjórn og fara fyrst að læra verkin, þá er þeir eru í stöð- una komnir, en sá dilkur eltir þar, að þegar þessir menn eru komnir niður í störfunum og farnir að læra þau, eru þeir venjulega reknir frá og aðrir alóvanir teknir f staðinn koll af kolli. Það reynist illa að skifta ærið oft um hreppsnefndar- oddvita, en því verra er þetta í yfirstjórn ríkisins. Verst hagar þó til hér á landi rneð þetta, því er- lendis lifir konungurinn innan um fólk sitt og þekkir því helztu menn- ina í flokkunum, og er sjálfur ofar öllum flokkum; hann velur sér þá sjálfur forsætisráðherrann og lætur hann svo afla sér samhentra manna í hin sæti stjórnarráðsins. En hér á landi er konungurinn ókunnugur og því verður þingið eða flokkarnir í því að ráða valinu og segja konungi: þessa menn skaltu hafa fyrir ráð- herra, og má nærri geta hversu skaðlegt slfkt er, með öllum þeim eigingjörnu brögðum og hrossakaup- um, sem mest virðast hafa að segja f stjórnmálalífinu. Bezt myndi verða að haga stjórninni hér lfkt því sem Bandamenn f Ameríku hafa þetta, þótt það sé allmikil hefting á þessu hófiausa þjóðræði og þingræði, sem flokksleiðtogarnir halda svo freklega með, oftast sjálfum sér f hag, en sem gefst svo afarilla jafnvel hjá stórþjóðunum og þó verst hjá smá- þjóðum heimsins. Það ber títt við f þingræðislöndunum að stjórnin kemur með frumvörp til laga, sem flokksmenn hennar geta eigi fallist á, svo eitt af tvennu verður að ger- ast: »annaðhvort stjórnin að steyp- ast úr völdum, hversu góð sem hún er, aðeins fyrir fylgisleysi þingsins f einu máli, sem verið getur smámál, ellegar þingmenn verða, þvert á móti sannfæring sinni, að greiða atkvæði með málinu, einungis til að fella eigi stjórnina og ef til vill tapa þingsæti og völd- um*. Með Bandaríkjamönnum aftur á móti eru ráðherrar alls eigi kosnir úr flokki þingmanna, heldur meðal utanþingsmanna, og sitja við völd sfna lögákveðnu áratölu, þótt frum- vörp þeirra falli, svo enginn ráð- herra þarf, af ótta við flokksmenn, að víkja frá sannfæringu sinni, og þingmenn eigi heldur, af hræðslu við stjórnarumskifti, að greiða at- kvæði þvert ofan í samvizku sfna. Þetta hlýtur að skapa heilbrigð- ara stjórnmálafar, heldur en hitt, enda játa allir, að Bandarfkin standi í þeim efnum miklu framar, en t. d. Canadaríkið. Með þessu verða hagsmunir kjósendanna, en eigi meðhald með stjórninni, höfuð- reglan fyrir hegðun þingmanns ins. Menn verða að innræta það huga sínum vandlega, að það eru hagsmunir allrar þjóðarinnar í þessu landi, en ekki einhvers stjórn- málaflokks, sem eiga að vera tak- markið, sem að er stefnt. — Bezt framkvæmanleg hér á landi hygg ég þá að þessi atriði myndi verða: Í fyrsta lagi, að hafa enga landskjörna þingmenn, heldur bæta þessum 6 mönnum í þau kjör- dæmi, er nú hafa óhæfilega fáa þingmenn eftir fólkstölu, en þá um leið að hafa kjördæmin svo smá (og það einnig í sjálfum höfuð- staðnum) að alt verði einmennis- kjördæmi. Þó má ekkert gamalt kjördæmi fella burt, sökum fólks- fæðar, því héruðin eru heildir fyrir sig, er þurfa að hafa fulltrúa jafnt sem einstaklingarnir. í 'óðru lagi skulu allar þing- mannakosningar vera hlutfallskosn- ingar (þótt f smákjördæmum sé valið), en með alveg sérstöku fyrir- komulagi. Þetta hugsa ég mér þannig: „Nú eru til dæmis uppi 4 stjórn- málaflokkar, (en svona aðferð hlýtur, er fram f sækir, að fækka þeim) Þek hafa þá allir (ef þeir vilja) hver sinn frambjóðanda í sérhverju kjör- dæmi, en aldrei fleiri en 1, nema þar bjóðist enginn af öðrum flokki, því þá mega þeir 2 vera. Svo fara kosningar fram. Þegar svo úrslitin með atkvæðafjölda hvers frambjóðanda eru frá yfirkjörstjórn- um komin til höfuðkjörstjórnar alls landsins, þá telur hún saman atkvæðin sem heildin af mönnum hvers flokks hefur fengið um alt landið. Setjum svo, að ^ flokksmönn- um hafi hlotnazt helmingur allra greiddra atkvæða. Þeir 20, sem þar hafa flest atkvæðin, verða þá þingmenn. Svo koma 2?-flokks- menn; þeir hafa, segjum */4 at- kvæðanna, og þeir, sem þar eru hæstir að atkvæðatölu, fá 10 þing- sæti. Þar næst verður éT-flokkur- inn með V6 atkvæða og þeim hæstu hlotnast 7 sæti. Loks kem- ur Z'-flokkurinn með V12 atkvæða og fær hann 3 þingsæti. í þriðja lagi dbtti að haga kosn- ingum svo, að eigi væri sem nú, allir þingmenn til 6 ára kosnir f senn á einu og sama hausti, held- ur skyldi öllu landinu skift til þriðjunga, þannig að 13 kjör- dæmi kjósi í ár, önnur 13 eftir 2 ár og svo 14 eftir 2 ár þar frá. — Lfkt form hafa Bandamenn f Norður-Ameríku við kosningar til samþingisins hjá sér og þykir vel gefast, og á svipaðan hátt er þessu hagað mcð sýslunefndir, hrepps- nefndir og bæjarstjórnir hér á landi. Það myndi hindra snöggar og skaðlegar byltingar og væri því bót. Engin nauðsyn er heldur á þvf, að skipa öll þingsætin 40 á einu ári. í fjórða lagi skyldi það gert að lögum, að ekkert mál (að undan- skyldum fjárlögum) nái fullnaðar- samþykki alþingis, nema 2/3 allra þingmanna sé með því og f fjár- lögum fái engin tillaga, er eykur útgjöld, að komast að, nema hún sé flutt af landsstjórninni eða ann- arri hvorri fjárveitinganefndinni. Í fimta lagi sé það sett í lög, að enginn geti orðið ráðherra, nema hann sé utanþingsmaður og að forsætisráðherra sé til nefndur af al-þinginu og verði þá þing- manna að vera honum fylgjandi, en sjálfur skuli hann svo afla sér manna í hin ráðherrasætin. I sjótta lagi skal það Iögbundið, að stjórnin sitji við völd ákveðna áratölu, helzt 10 ár í senn, hvað sem öldugangi þingfiokkanna Ifður. Varamenn er hægt þar að hafa, lfkt því sem nú er um Iandskjörnu þingmennina. Það dugir ekki f neinum af þess- um atriðum að vera að spyrja ein- göngu um, hvernig aðrar þjóðir hafi þetta nú, heldur fara eftir því, hvað hér á bezt við og oss sé ham- ingjudrýgst, og þannig höguðu vorir vitru forfeður sér og settu hér því enn fullkomnari og betur viðeigandi lög heldur en þá gengu í Noregi. Sumir hafa t. d. sagt, að nauðsynlegt sé, að einn þing- flokkur sé svo liðsterkur á þingi, að hann geti einn öllu ráðið og borið svo alla ábyrgð á þingsgerð- um og stjórnarverkum; en þetta er neyðarúrræði, sem flokkadrátturinn skapar, og því segja aðrir, að afleitt sé að verða að ofursclja alt valdið einum flokki, sem geti vel verið varla hálf þjóðin, og að það sé alt þingið f heild, sem eigi að bera ábyrgðina að réttu lagi á öllu saman. Kosningar falla og venju- lega svo, að enginn flokkur einn síns liðs hefur öll yfirtökin. Fyrir sílku verður því að gera ráð. Eg býst við að þessar uppá- stungur mfnar verði fyrir mótmæl- um og það er varla við öðru að búast um slíkar nýjungar, enda þurfa menn tfma til að hugsa sig um þótt um smávægilegri hluti sé „Landið(< kemur út einu sinni í viku og kostar 4,00 kr. árgang- urinn, ef fyrirfram er greitt, en 5,00 kr. ef greitt ereftirá. í kaupstöðum má borga á hverjum ársfjórðungi. Útgef- andi: Félag í Reykjavík. Afgreiðslan er á Hverfisg. 18. Opin alla virka daga kl. 1—4. Pósthólf 353. Sfmi 596. Um alt sem að henni lýtur, eru menn beðn- ir að snúa sér til afgreiðslu- mannsins. Ritstjóri og ábyrgðar- maður: Jakob Jóh. Smári, mag. art„ Stýrimannastfg 8 B. Venjulega heima kl. 4—5 e. h. Talsími 574. að ræða. Það er og hætt við að flokkaforingjum þeim er nú lifa sem stjórnmálamenn á sundrunginni, falli þessar tillögur illa. Að hinu leytinu hygg eg að flestir séu mér samdóma um, að lýðvaldið hafi stóra galla í för með sér og því geti stjórnfrelsinu sem á þvf bygg- ist verið hætta búin, ef eigi er gert við því í tíma, svo sem hægt er. Eg þykist viss um, að margir séu eins og eg, sem sjái að ókostir loði við íslenzka stjórnfrelsið nú, og úr því þurfi að bæta. Þingræðis- stjórnin í þessu Iandi hefur heldur ekki gefist svo vel sem æskilegt væri og lausir við stjórnmálalega siðspillingu erum vér íslendingar alls eigi nú á tímum, öðrum þjóð- um fremur. Það er alveg eðlilegt að barátta og skoðanamunur eigi sér ávalt stað, því hagsmunir og áhugamál einstakra manna og sér- stakra stétta er svo ólíkt og tíðum hvað öðru gagnstætt, en þá má eigi liðsmunur heldur réttlætið skera úr, hverjum kröfum beri að gegna og alþjóðar heill og heiður að vera leiðarsteinninn í þingsalnum. Það væri nú gott, ef erindi þetta yrði til þess, að ýmsir góðir menn og vitrir vildu fhuga málið og koma fram með sfnar athugasemdir og sínar tillögur, sem vera má, að enn betur gæti bætt úr göllunum, held- ur en mín ráð. Torveldast verður líklega að fá ötula og ósérplægna stjórnmálaskörunga tii að berjast utan þings og innan fyrir því, að þessar tillögur, þótt góðar þyki, nái því að verða að lögum. Takmarkið er auðvitað, að vér, sem flestir getum fyrst orðið sammála um eitt- hvað gott, sem lagar ástandið, og berjumst síðan af alefli fyrir að koma því framkvæmd. — Lifi svo lýðfrelsið og dafni réttlætið; blómgist ísland og blessist Islend- ingar! — Jóhanncs L. L. Jóhannsson. Leyndardómur lifiins. Heimspekingurinn og líffræðing- urinn Le Dantec dó í júní 1917. Liggja eftir hann mörg rit og merk. Hann var sá sem fyrstur vefengdi kenningu Iíffærafræðingsins Claude Bernards um orkuframleiðslu hinna Iifandi vera. Bernard hélt því fram (og lengi var þeirri skoðun haldið á lofti eftir honum af öðrum) að öll lffsorkan eða allar lífshreyfingar hins lifandi Ifkama ættu rót sína að rekja til dauða og brenslu frym- isins i sellunum, Þar af leiddi að lffið væri f rauninni árangurinn af sífeldum selludauða. (Vivre c’est mourir, c: að lifa það er að deyja, sögðu frönsku skáldin t. d. Mau- passant.) Le Dantec sýndi hinsveg- ar fram á að orkuframleiðslan væri að þakka efnum sem væru saman komin í sellunum og flutt þangað til brenslu úr blóðinu. Mætti því líkja þeim efnum við eldivið sem látinn er i ofninn. — („Norsk Magasin for Lægevidenskaben", 1917—1918). („íslendingur") Eitt merkilegasta heimspekirit Dantecs er „L’athéisme" (Guðleys- ið), og vil eg ráða öllum efnis- hyggjumönnum til að lesa það. Höf. var sjálfur guðleysingi, svo að þeir hitta þar fyrir skoðana- bróður — en skoðanabróður, sem kann að hugsal Ritíregnir. Mannhelgi. Eftir Eirík Kjerúlf (lækni á ísafirði.) Ritlingur þessi er sérprent úr Mgbl. og fjallar um aðflutningsbannið — legst mjög á móti því. Próttur, 1. ár, 3. tbl. Útgef. íþróttafélag Reykjavíkur. Efni: í- þróttaslagur (Bjarni Jónsson frá Vogi), Kraftamenn (Guðm. Magn.), Áhrif íþrótta á lfkamann (K. Secher), Ólympíuförin 1912, Göngur (Teó), o. fl. Snraarblaðið, 3. ár, 1. blað. Efni: Landnám (B. Ó.), Gangandi til Heklu (Jónas Klemenzson), Tíu sunnudagar, Sumarleyfi, Knatt- spyrnumót íslands. í blaðinu eru og 4 myndir. Dýraverndarinn, 4. árg., 3. blað. Efni: Það slampaðist af — Svanurinn (Jóh. Friðlaugsson) — Hugleiðingar veturinn 1913—'14 (Böðvar Magnússon) — Steindepils- unginn, sönn saga (Ö.) — Ferða- mannahælið, o. fl. Dýraverndarinn er þarft blað og gott, og kostar aðeins 50 aura ár- gangurinn. Afgr. og innh. annast Jóh. Ögm. Oddsson, Laugavegi 63, Reykjavík. JSanéié @r áyœtt auytysinyafítaé. Reynið, hvort ekki er satt.

x

Landið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Landið
https://timarit.is/publication/194

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.