Lögrétta - 28.11.1906, Page 1

LOGRJETTA
Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Ringholtsstræti 17.
M
Reykjavík 38. nóvember 1906.
I. árg.
Af hinum afarmiklu birgðum af alskonar vefnaðarvörum i versluninni EDIIBORG í
Reykjavík, sem eru mjög smekklega valdar og afaródýrar eftir gæðum, má nefna meðal annars:
Ijjereft, bl. og óbl. — Sirts — Stumpasirts — Oxford, margar teg. — Flanelette, ótal teg.
með ágætu verði. — Borðdúkatau — Handklæðatau — Riimtepiii, hvít og misl.— Kommóðudúkar —
Serviettur — Handklæði — BorðdúKar, hv. og misl. — Regatta — Tvisttau — Denims —Vasaklútar —
Herðaklútar — Ljómandi efni i Kvenn-vetraryfirliafnir — Kjólatau alsk. — Piis — Barna-
svuntur— Slör. — Yílriiafnir handa ungum stúlkum — Flauel — Felveteen — Moleskin — Fóð-
urtau alsk. — Hnappar og tölur alsk. — Húfur og liattar handa gömlum og ungum — SilKi og
Silkiborðar — og ótal margt fleira.
Vefnaðarvörukaup áreidanlega best i EDINBORG að vandal
' HArNARSTR' 1718 1920 21-22• KOLAS 1-2- LÆKJART-12
í almanaki, sem Magasinið
gefur viðskiftamönnum sínum,
standa kjarnyrði neðst á hverju
blaði. Sama dag og frjettin barst
hingað um útlenda miljóna-fjelag-
ið, sem ætlar að gleypa allar versl-
anir á íslandi, stóð á almanaks-
blaðinu: »Bleibe im Lande und
náhre Dich redlich«, eða á ís-
lenzku:
„fertn Kyrr í landinu og-
áreiðanlegrur í viösKiftuin“.
Þessi orð eru einkunnarorð
Thomsensverslunar, sem er stofn-
sett i Reykjavík 1837, og þvi elst
allra verslana hjer, og einafþeim
sárfáu stærri verslunum á íslandi,
sem er inulend, en eKKi sel-
stöðuverslun, hvorki frá Dan-
mörku nje Skotlandi.
Thomsens Magasín ber engan
kvíðbeyg fyrir samkepninni við
miljónafjelagið. Magasínið flytur
vandaðar vörur og selur þær með
litlum ágóða, fylgist með tíman-
um og vill afla sjer trausts allra
góðra landa.
Hnúturiim.
Þegar samningar hefjast millum
vor og Dana um sambandslög, er
komi í stað stöðuiaganna, þá liggur
það í hlutarins eðli, að vjer verðum
að gera oss allt far um að fá sem
best trygð yfirráð vor yfir þeim mál-
um, sem ekki verða sameiginleg —
yfir sjermálunum.
Um þetta voru allir þingmenn sam-
mála í sumar.
Um það eru öll blöðin sammála
nú, þau er lýst hafa skoðunum sín-
um á málinu.
Og um það verður vafalaust öll
Þjóðin sama sinnis.
Hins vegar er alllíklegt, að menn
geti greint á um það, með hverjum
liœtti yfirráð vor yflr sjermálunum
verði best trygð.
Það er mikið vandamál.
JÞað er hnúturinn á málinu.
Vjer vitum, að margir landvarnar-
menn telja tryggingu fengna, ef mál
vor verði ekki framvegis borin upp
fyrir konungi í viðurvist ríkisráðsins.
Þess vegna hafa þeir nefnt þennan
vanda ríkisráðshnútinn, og leysing
hans hefur verið aðalmarkmið þeirra.
Og nú eru margir þjóðræðismenn,
með Þjóðólf í fylgd við sig, gengnir
undir þetta merki landvarnarmanna.
Blaðamannaávarpið var þannig orð-
að, að öll ástæða var til að skilja
það svo, sem ávarpsmenn ætluðust
til, að ákveðið yrði í sambandslög-
unum, að sjermálin mætti ekki bera
upp í ríkisráðinu. Undir það rituðu
4 þjóðræðismenn, 1 landvarnarmaður
og 1 heimastjórnarmaður.
Nú hafa tveir af þjóðræðismönn-
unum*) leiðrjett ávarpið, lýst yflr því,
að þeir hafl ekki meint, að ákvæði
um það, að sjermál vor skuli ekki
borin upp í ríkisráði, skuli standa í sam-
bandslögunum. Og Þjóðólfur tekur í
sama streng.
En hins vegar halda þeir því fast
fram, að meðferð sjermálanna verði
að ræða samhliða sambandslögunum,
og vilja þá fá því ráðið til lykta, að
sjermál vor skuli ekki framvegis borin
upp í ríkisráði.
Eitt þjóðræðisblaðið tekur svo djúpt
í árinni, að það segir: „Vjer viijum
als ekki fá nein ný sambandslög,
nema þessu máli sje jafnframt ráðið
til lykta“. (Fjallkonan 24. þ. m.).
Að hverju leyti verða nú yfirráð
vor yfir sjermálunum betur trygð, ef
málin eru ekki borin upp fyrir kon-
ung í viðurvist ríkisráðsins ?
Yjer höfum jafnan skilið orð stjórn-
arskrárinnar ',,í ríkisráði", sem þau
merktu: í viðurvist danska rikisráðs-
ins, en merktu ekki það, að ráðherra vor
væri meðlimur þess. Nú er og öll-
um kunnugt, að ráðherra íslands
fer ekki með íslands mál á sam-
komur danskra ráðherra (Ministercon-
ference), þar sem þeir ræða þau mál,
er þeir ætla að bera upp fyrir kon-
ungi í rikisráði. En í rikisráði á sjer
engin atkvæðagreiðsla stað. Enn-
fremur vitum vjer, að enginn danskur
ráðherra getur ritað undir lög frá al-
þingi með konungi; þau fá því að
eins gildi, að íslands ráðherra riti
undir þau; enginn danskur ráðherra
getur bannað íslands ráðherra að
bera upp fyrir konungi sjermál vor;
íslands ráðherra er ekki háður for-
lögum hinna dönsku ráðherra.
Hvað getur þá ríkisráðið gert ?
Hvernig getur það haft áhrif á sjer-
málin ?
Það getur sagt við konung: Við
viljum ekki að þessi íslensku lög
ejeu staðfest — og fært sín rök fyrir.
Og þá getur farið svo, að kon-
ungur meti meira ráð danskra ráð-
herra en tillögur íslands ráðherra, og
þá höfum vjer fengið lagasynjun.
Hugsum oss svo, að ráðherra ís-
lands beri mál vor upp fyrir konungi
utan ríkisráðs.
*) Ritstjórar ísafoldar og Fjallkonunnar.
Hvað er þá unnið, hverju erum
vjer bættari ?
Danska ráðaneytið mundi eftir sem
áður hafa vakandi auga á gerðum
alþingis, og, ef það teldi ástæðu til
að ónýta einhverjar gerðir þingsins,
eða íslensku stjórnarinnar, mundi
það, eins eftir sem áður, fara til kon-
ungs og fá vilja sínum framgengt.
Það vitum vjer allir, að konungur
Svía og Norðmanna neitaði oftsinnis
að staðfesta norsk lög, af því að
svenskir ráðherrar töldu hann til þess.
Og ekki voru þó norsk lög lögð fyrir
konung í svenska ríkisráðinu.
En því er haldið fram af landvarnar-
mönnum hjer heima fyrir, að ákvæði
stjórnarskrárinnar um að sjermál ís-
iands skuli borin upp fyrir konungi í
ríkisráðinti þýddu það, að fsiands ráð-
herra. væri danskur ráðherra, að grund-
vallarlög Dana fengju gildi fyrir ís-
land, með öðrum orðum: uppgjöf
landsrjettindanna. Og i Danmörku
hafa úr flokki andstæðinga stjórnar-
arinnar þar heyrst raddir í þá átt,
að aðstaða íslands ráðherra í ríkisráð-
inu, eða gagnvart því, væri mjög
óljós. Því hefur ríkisráðsákvæðið
orðið mörgum íslendingum þyrnir í
augum, og þess vegna verður ekki
hjá því komist, að fá, jafnframt
samningum um væntanleg sambands-
lög, fulla og greinilega skýring á
rjettarstöðu íslands ráðherra í eða
gagnvart ríkisráðinu.
Vjer viljum fá viðurkenningu Dana
fyrir því, að orðin „í ríkisráði" þýði
í viðurvist ríkisráðsins; fyrir því, að
ráðherra íslands sje ekki meðlimur
ríkisráðsins, þó að hann beri mál vor
upp i viðurvist þess; fyrir því að
hann beri ekki ábyrgð á gerðum sín-
um gagnvart öðrum en alþingi og
konungi; fyrir þvi — í samræmi við
málaleitun þingmanna í sumar — að
hann skuli framvegis útnefndur með
undirskrift íslensks ráðherra; fyrir
því, að grundvallarlögin dönsku gildi
ekki fyrir ísland eða íslands ráð-
herra.
Ef vjer fáum alt þetta viðurkent á
gildan hátt, þá sjáum vjer ekki betur,
en að vjer getum vel unað við það
út af fyrir sig, að málefni íslands sjeu
borin upp fyrir konungi í viðurvist
ríkisráðsins danska.
Vjer getum ekki varistþeirra orða,
að oss finst sem þingmenn hafl sumir
verið heldur fljótir á sjer, að hlaupa
út af þeirri samheldnisbraut, sem þeir
allir komust á í sumar, og oss finst
einnig, sem ávarpsmennirnir fari
heldur skamt, ef þeir vilja gera sig
ánægða með þá breytingu eina til
frekari tryggingar sjálfstjórn vorri, að
mál vor skuli ekki borin upp i rík-
isráði, og telja þá hnútinn þar með
leystan.
Vjer getum ekki talið hnútinn
leystan með þessu; vjer mundum
kjósa frekari trygging, ef fengist gæti,
og munum síðar gera grein fyrir því.
Ávarp
til íslenskra kvenna.
Eins og mönnum mun vera kunn-
ugt af blöðunum, þá tók kvenfjelagið
„Hringurinn" í Reykjavík sjer fyrir
verkefni á fundi 31. október 1905,
að safna fje til þess að styrkja berkla-
veika fátæklinga ti! að fá læknishjálp,
komast á spítala, eða fá aðra nauð-
synlega hjálp. A fundinum var sam-
þykt að senda áskorun til kvenna út
um land um, að taka höndum saman
við „Hringinn" og stofna samskonar
fjelagsskap hvervetna um landið til
hjálpar fátækum berklasjúklingum.
Æskilegast var talið, að myndað yrði
fjeiag í hverri sveit, sem hjálpaði
sínum sveitungum. Fyrirkomulag þess-
ara fjelaga gæti verið mismunandi
eftir ástæðum og óskum manna.
Æskilegt væri, að öll þau tjelög,
sem þannig kunna að myndast, stæðu
að einhverju leyti í sambandi hvert
við annað, og reyndu að vinna saman
að meira eða minna leyti. Eru það
því vinsamleg tilmæli vor, til allra
þeirra fjelaga, er myndast kunna víðs-
vegar út um land í sömu stefnu og
fjelag vort, að þau sendi sem fyrst
ossundirrituðum stjórnendum „Hrings-
ins“ tilkynningu um stofnun fjelag-
anna, og bendingar um, á hvern hátt
þau hugsa sjer sambandinu helst hagað
milli fjelaganna innbyrðis.
Allir munu sjá, hver lífsnauðsyn
er á, að eitthvað verði gert alment í
þessu efni. Og nú, þegar líkindi eru
til að berklaveikrahæli verði komið á
fót, þá ætti slík hjálp að koma að
enn meiri notum. Við íslendingar
erum svo fámenn þjóð, að við megum
ekki við því, að missa fjöldamarga
efnilega menn og konur á unga aldri
í gröfina, rjett þegar þeir eru komnir
að því, að fara að vinna sjer og þjóð
sinni gagn. Engum verða veikindin
heldur tilfinnanlegri en einmitt kon-
unum, sem verða að stunda sjúkling-
ana og horfa upp á þjáningar þeirra.
Vjer erum vissar um, að það er
ein af instu hjartans óskum allra
kvenna, að hægt væri að bæta úr
þessu böli, og hjálpa sem flestum
sjúklingum til lífs og heilsu.
Vjer vonum því fastle^a, að allar