Lögrétta - 28.11.1906, Síða 2

218
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur iit á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10'/a—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innlieimtu og afgrciðslu annast Arinbjörn
Sveinbjarnarson, Laugaveg 41.
íslenskar konur taki þessu máli vel,
og vinni að slíkum fjelagsskap eftir
megni, hver í sinni sveit.
Kristin Jakobsson Anna Daníelsson
forstöðukona fjelagsins. gjaldkcri.
Bríet Bjarnhjeðinsdóttir Ingibjörg F’orláksson.
skrifari.
Margrjet Stephensen.
Taugaveiki i íteykjavík.
Taugaveikin hefur í þessum mán-
uði gert vart við sig í frekara lagi
hjer í bænum. En þá hafa ekki orð-
ið meiri brögo að henni en suma
undan farna vetur, hvað sem verða
kann. Veiki þessi er ætíð voðagrip-
ur og þess vegna nauðsynlegt, að
henni sje nákvæmur gaumur gefinn
og reynt að sporna við útbreiðslu
hennar á allar lundir. Það er áríð-
andi, að menn vitji strax læknis þeg-
ar grunur liggur á um taugaveiki,
svo að hægt sje að einangra sjúk-
linginn sem fyrst. Frá byrjun þessa
mánaðar hef jeg fengið vitneskju um
27 taugaveika sjúklinga, sem allir hafa
verið einangraðir, flestir á spítölum,
en sumir í heimahúsum. Af þessum
27 eiga 20 heima í Skuggahverfinu,
en hinir 7 í Vesturbænum.
Þess utan hafa 3 sjúklingar verið
fluttir hingað úr Hafnarfirði.
Enginn staður á landinu er jafn-
heimsóttur af taugaveiki og Reykja-
vík.. Arum saman hefur hún haldið
til hjer í bænum og árlega bólar á
henni hjer, þó hvergi spyrjist til henn-
ar úr öðrum sveitum. — Það er á-
stæða til að mönnum sje illa við
þessa veiki, því auk þess sem hún
er lífshættuleg og veldur langvinnu
heilsutjóni, bakar hún fóíki mesta
kostnað, óþægindi og atvinnumissi,
en það er því tilfinnanlegra, sem veik-
in kemur ætíð harðast niður á fatæk-
lingum.
Það er eins í þetta skifti og endr-
arnær, að tveir hlutar bæjarins eru
mest heimsótt'r af veikinni, en það
eru Skuggahverfið og Vesturbærinn;
hjer eru aðalstöðvar hennar og er
sjaldgæft, að hún breiðist út frá þeim.
Getum vjer npkkurntíma losnad vid
taugaveiki hjer í Reykjavík ?
jíá, vjer getum það áreiðanlega
eins vel og ýmsir bœir í 'óðmm l'ónd-
um, sem um langan tíma hafa haft
þann sama djöful að draga og vjer,
en smámsaman hafa getað kveðið
hann niður að mestu. En það hefur
tekið tíma og kostað ærið fje, en því
fje má heita vel varið.
Aðferðin til þessa er mjög óbiot-
in og skulum vjer í stuttu máli at-
huga hvað gera þurfi:
Vjer þurfum að fá vatnsveitu og,
sem betur fer, er hún á leiðinni —
þó hún eigi ef til vill langt langt í
land ennþá. En það er ekki nóg.
Vjer þurfum ennfremur að koma á
lokuðum pípurœsum um allan bæinn,
sem veiti burtu öllum óþverra, sem
nú safnast saman og geymist í jarð-
veginum.
Þegar pípuræsi eru komin á, þá
fyrst er hægt að koma á vatns-sal-
ernum, því það er þeim að þakka,
fremur öllu öðru, að hægt hefur ver-
ið að útrýma taugaveiki úr bæjum
og borgum erlendis. Reynslan hef-
ur ætíð sýnt, að þó taugaveiki rjeni
mikið í bæjum eftir að vatjisveita er
komin á, hverfur hún þó aldrei fylli-
lega fyr en vatnssalernin og lokuð
pípuræsi sjá fyrir burtrýmingu allra
saurinda.
Vjer höfum sjeð þess dæmi í Hafn-
arfirði, að taugaveikin hverfur ekki
þaðan þrátt fyrir það þó góð vatns-
veita sje komin á, en það er énginn
vafiáþví, að ef, auk þessa, kæmu þar
vatnssalerni og pípuræsi, mundi hún
verða sjaldsjeður gestur.
Auðvitað hetur það komið fyrir
hjer í Reykjavík, eins og víða ann-
arstaðar, að veikin breiðist eingöngu
út með vatni frá vissum brunnum, en
það er þó tiltölulegá sjaldgæft. Eins
og stendur er ekki hægt að ásaka
einn brunninn öðrum fremur, hvorki
í Vesturbænum nje Skuggahverfinu,
því mjer er kunnugt um, að tauga-
veiki hefur komið upp þó neytt hafi
verið eingöngu vatns úr þeim brunn-
um, sem mesta álitið hafa á sjer fyrir
vatnsgæði. Þess vegna álít jeg, að
eigi geti komið til tals, að loka ein-
um brunninum öðrum fremur, einsog
jeg hef heyrt ýmsa fara fram á. Allir
brunnar bæjarins eru meira og minna
ótryggir, meðan burtrýming skolps
og saurinda er ekkí í betra lagi en
nú er. Einmitt þess vegna verður
Vesturbærinn og Skuggahverfið mest
fyrir heimsóknum veikinnar, að það
er þar, sem jarðvegurinn er óhrein-
astur, vegna þess hvað burtræsting-
unni er ábótavant. Húsin eru bygð
á klöppurn, sem allar eru ójafnarog
með sprungum, þar sem vatn og als-
konar óhreinindi geta safnast fyrir.
Kringum húsin eru kálgarðar, sem
verða að einni leðjufor í rigningum
og leysingum. og getur aldrei hjá
því faríð, að óhreinindi berist inn í
húsin.
Þegar nú þess er gætt, að salerni
oftast. nær eru illa úr garði gerð, og
að sumstaðar eru jafnvel engin, þá
má geta nærri, hve mikil hætta er af
því, að saurindi geti borist hingað og
þangað og flutt með sjer sóttnæmi.
Vjer vitum pað með vissu, að tauga-
veikis-bakterían getur lifað í jarðveg-
inum langantíma, envjervitum eij.nig,
að hún getur eigi myndqstþar, heldur
er hún þangað komin frá hœgðnm
ta ugaveikis-sjúklinga.
Eins og jeg áður drap á, verður
líklega langt að bíða þess, að þessi
þrjú aðalvopn geg'n taugaveikinni:
vatnsveita, pípurœsi og vatnssálerni
komist á í Rvík. En þangað til
megum vjer eigi vera aðgerðalausir,
því það má einnig með Öðru móti
hnekkja útbreiðslu veikinnar. Ef bæj-
arstjórnin aðeins vildi gera gangskör
að því, að fyrirskipunum heilbrigðis-
nefndar bæjarins um salerni væri al-
ment hlýtt og framfylgt, er enginn
efi á, að stórt skref væri stigið í átt-
ina til að mínka taugaveiki í bænum.
Jeg vil leyfa mjer að prenta þann
kafla heilbrigðissamþyktarinnar, sem
ræðir um salerni. Hann hljóðar svo:
22. grein: Þá er hús er reist til
íbúðar, skal jafnan um leið gera sal-
erni, innan húss eða utan, eitt eða
fleiri eftir stærð hússins og fjölda í-
búða. Innanhússsalerni skal hafa í
sjerstökum klefa og sje útigluggi á
hjörum á klefanum, og ílátið undir
setunni tvískift, eða tvö ílát, annað
fyrir saur, en hitt fyrir þvag. Utan-
hússsalerni skal ekki vera nær vatns-
bóli en nemi 15 álnum. Gólf í sal-
erninu skal vera steinsteypt og hærra
en jarðvegurinn í kring. Hafa skal
í salerninu saurkagga vel vatnsheldan,
og skal hann ná fast upp að setunni;
saurkagga skal gera eftir fyrirmynd,
er bæjarstjórnin lætur í tje.
2J. gr.: I salernunum skal seta
og gólf jafnan vera vel hrein og saur-
ílátin skal tæma aður en þau fyllast.
Bæjarstjórnin getur látið hreinsa sal-
erni bæjarins gegn endurgjaldi frá
húsráðendum. Hreinsun salerna skal
fram fara um nætur frá kl. 12—5 ,frá
1. apríl til 30. september, en á öðrum
tímum árs frá kl. 9 síðdegis til kl.
7 árdegis Safn úr salernum skal láta
þar, sem heilbrigðisnefnd leyfir.
24. gr.: Ef ekkert salerni fylgir
húsi, sem eldra er en þessi1) samþykt,
þá skal húseigandi hafa komið upp
salerni við húsið áður en ár er liðið
frá því er þessi samþykt öðlast gildi.
Ef salerni við hús, sem eldri eru
en þessi samþykt. eru illa gerð, svo
að mikill óþrifnaður sje að, getur heil-
brigðisnefnd heimtað af húseigendum,
að þeir geri ný salerni á þann hátt,
er segir í 22. gr., eða bæti salernin
á annan fullnægjandi hátt.
Eins og sjá' má við að lesa þessar
greinar, er ekki farið íram á meira
en hverjum húsráðanda er ætlandi að
geta fylgt, en, því miður, fer fjarri,
að svo sje gert, og stafar það hins
vegar af því, að engin gangsskör er
gerð að því, að líta eftir því, að þessum
lögum sje framfylgt. Almenningur
verður að skilja, hve þetta er þýð-
ingarmikið, því það má óhætt fullyrða,
að engin ákvæði samþyktarinnar eru
eins þýðingarmikil fyrir heilsu bæjar-
búa og þessar greinar.
Auk þessa þyrfti að gera öltum
heimilum, þar sem taugaveiki kemur
upp, að skyldu, að sótthránsa sal-
ernin, og það jafnvél um langan tíma,
eftir að veikin er um garð gengin,
og ætti bærinn að veita ókeypis
sótthreinsunarmeðöl eftjr læknisráði,
því það hefur sýnt sig, að sóttnæmið
er lengi að hverfa til fuls úr innýflum
sjúklinganna, þó þeim annars sje batn-
að. Sótthreinsunin er mjög einföld
og ódýr, og er í því fólgin, að setan
er daglega þvegin og ’klórkalki eða
brendu kalki stráð í kaggann.
Enn fremur verður aldrei nægilega
brýnt fyrir fólki, hve óvarlegt er að
drekka ósoðið vatn í nánd við táuga-
veikisheimili. Með því, að sjóða
vatnið, drepast allar sóttkveykjur, sem
í þvf eru.
Sannleikurinn, sem atlir þurfa að
að athugd, 1 er i stuttu máli þessi:
jfarðvegiirinn í Reykjavík er hjer og
hvar óhreinkaður aj taugavéikisbakt-
eríum, vegna þess, hve sdlerni eru ó-
jullncegjandi og hve illa er sjeð fyrir
burtrýmingu saurinda. Bakteríurnar
geta með ýmsu móti borist irin í húsin
og valdið veikinni. Þær berast stundum
með vatninu, en oftar á annan hátt
með ýmsum óhreinindum frá jarðveg-
inum kringum húsiu.
Reykjavík 25. nóv. 1906.
Stgr.. Matthiasson.
r
Avarp til Islendinga
frá
Heilsuhælisfjelaginu,
er stofnnð var líí. nóvember lt>OG.
Berklaveikin er orðin hættulegastur
sjúkdómur hjer á landi. í öðrum
löndum deyr 7. hver maður af berkla-
veiki, en 3. hver maður þeirra, er
deyja á aldrinum 15—60 ára. Hjer
á landi er veikin orðin, eða verður
innan skamms, álíka algeng, ef ekk-
ert er aðhafst.
Hinn mikli manndauði og lang-
varandi heilumissir, sem berklaveikin
veldur, bakar þjóðfjelaginu stórtjón.
í Noregi er þetta tjón metið 28 millj.
króna á ári; hjer mun það, ef veik-
in er orðin jafn-algeng, nema um 1
milljón kr. á ári. Þar við bætist öll
sú óhamingja, þjáningar, sorg og sökn-
uður, sem þessi- veiki bakar mönnum
og ekki verður metið til peningaverðs.
r) Samþyktin er staðfest 30. jan. 1505
Berklaveiki var áður talin ólækn-
andi, en nú vitum vjer að hún get-
ur batnað og það til fulls, ef sjúk-
lingarnir fá holla vist og rjetta að-
hjúkrun í tíma í þar til gerðum heilsu-
hælum. Það hefur og komið í Ijós,
að sjúklingar, sem dvalið hafaí heilsu-
hælum, breiða manna best út rjetta
þekkingu á vörnrrm gegn útbreiðslu
veikinnar, til stórgagns fyrir land og
Iýð. ———
I öðrum löndum hafa verið stofn-
uð allsherjarfjelög til þess að sporna
við berklaveikinni, og alstaðar hefur
slíkur fjelagsskapur borið þann ávöxt,
að veikin hefur stórum þverrað. A
Englandi hefur manndauði af völd-
berklaveikinnar þverrað um helming
á 30 árum.
Vjer erum nú einráðnir í því, að
hefja baráttu hjer á landi gegn berkla-
veikinni, og skorum á alla Islend-
inga til fylgis, skorum á alla menn,
unga og gamla, jafnt karla sem kon-
ur, að ganga í Heilsuhælisfjelagið.
Berklaveikin er komin í öll hjeruð
landsins. Þess vegna teljum vjer víst,
að hver tnaður, hvert heimili á land-
inu, muni vilja vinna að því, að út-
rýma þessu þjóðarmeini. Og þess
vegna höfum' vjer sett árgjald fjelags-
ins svo lágt, að allir, sem einhver
efni hafa, geti unnið með. Fjelags-
gjaldið er 2 kr., og vjer vonum, að
hver og einn skrifi sig fyrir svo mörg-
um fjelagsgjöldum, sem efni og á-
stæður leyfa. í stað vanalegs tjelags-
gjalds, eins eða fleiri, geta menn
greitt æfigjald; það er minst 200 kr.
Það er tilgangur Heilsuhælisfjelags-
ins, að hefta för berklaveikinnar mann
frá manni og veita þeim hjálp, er
veikinataka, einkum með því: — 1. að
gera sem flestum kunnugt eðli berkla-
sóttkveykjunnar og háttsemi berkla-
veikinnar, hvernig hún berst og hver
ráð eru til að varna því; —- 2) að
koma upp heilsuhæli, er veiti berkla-
veiku fólki holla vist og læknishjálp
með vægum kjörum, eða endurgjalds-
laust, ef þess verður auðið og fátæk-
ir eiga í hlut.
Heilsuhæli hánda 40—50 sjúkling-
um mundi köma allri þjóðinni að stór-
um notum, en kosta um 120 þúsund
krónur, og ársútgjöld nema mitli 30
og 40 þúsund krónum. Ef hver sjúk-
lingur borgaði með sjer rúma I krónu
á dag, og flestum mun hærri borg-
un um megn, þá yrði tekjuhallinn
16—18 þúsund krónur á ári.
Nú vonum vjer, að Heilsuhælisfje-
lagið eignist að minsta kosti einn fje-
laga á hverju: heimili. á landinu,: en
þá verða árstekjur þess. um eða yfir
20 þúsund krónur og þá getur það
rekið heilsuhæli yfir 50 sjúklinga, án
nokkurs styrks úr landsjóði. Þá eru
og einnig líkur til þess,, að komandi
þing mundi veita lán úr landssjóði,
eða landsjóðsábyrgð fyrir láni, til þess
að koma hælinu upp þegar á næsta
ári; enda göngum vjer að því vísu,
að þingið muni styðja þessa þjóðar-
starfsemi með ríflegri hlutdeildí bygg-
ingarkostnaði heiísuhælj^ns. . f
Loks vonum vjer, að heilsuhælis-
fjelaginu áskotnist gjafír frá öðrum
fjelögum, frá ýmsum stofnunum og
einstökum mönnum.
Reykjavík, 24. nóv. 1906.
I yfirstjórn heilsuhælisfjelagsins. 7
Kl. Jónsson, Björn Jónsson,
landr., J ritstj.
form. fjelagsins. rilari fjel.
Sighv. Bjarnason, Ásgeir Sigurðsson,
bankastj. ka’upm.
fjehirðir fjel.
Eiríkur Briem, G. Björnsson,
prestnskólakennari. landlæknir.
Guðm. Guðmundsson, Guðm. Magnússon,
fátækrafulltr. læknaskólak.
Hjörtur Hjartarson, M. Lund,
trjesmiðtir. lyfsali.
MattWas Þófðarson, Ólafur Ólafsson,
ritstj. • - frikirkjupreslur.
;rr ■■■ 1 eí'frt
.u!,:; -úhttU