Lögrétta - 16.08.1907, Blaðsíða 2

142
L0GRJET^A.
Lögrjetta kemur út á hverjum miö-
vikudegi og auk þess aukablöd viö og viö,
minst 60 blöö als á ári. Verö: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/a—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg «.
Og þjer munuð efalaust innan
stundar verða varir við hinn mikla
mun á yðar landi og voru landi, yðar
þjóð og þjóð vorri.
En eí þjer gætið betur að, leitið
dýpra, þá munuð þjer þó brátt kom-
ast gegnum þjóðernismuninn, sem
aldrei má raska, en ávalt ber að virða,
niður á fastan grunn. Og þessi grunnur
er sameiginlegur; það er skyldleiki
vor, ættarmótið; það er svo rikt, að
vjer urðum í fyrra að bera þjóðernis-
liti vora, hverir um sig, til þess, að
dönsk alþýða gæti greint á milli full-
trúa sinna og fulltrúa íslensku þjóð-
arinnar.
Á þessum fasta ætternisgrunni eigum
vjer að standa að samvinnu vorri fram-
vegis. Á þessum grunni stöndum vjer,
þá er vjer, niðjar af sömu ætt, kveðjum
hvorir aðra bróðurnafni.
Vjer alþingismenn bjóðum yður,
frændur vora, velkomna. í nafni allrar
íslensku þjóðarinnar segjum vjer yður
velkomna hingað í föðurland vort.
Rœða Guðmundar Björnssonar fyrir
Danmörku I miðdegisveislu
á Þing’völlum 2. ág.
Jeg þekki fagran aldingarð, þar sem
blikar á rauðar rósir. Inndælt land
þekki jeg, þar sem blómin gróa í
friðsælum dölum. — Garðurinn er Dan-
mörk, landið er gamla Danmörk,* —
og hún er fósturiand hans hatignar
konungs vors og gesta vorra.
Eitt af stærstu skáldum Norður-
landa leggur þessi orð í munn ís-
lenskum manni: „Menn geta fallið
fyrir lífsköllun annars manns, en hver,
sem vill lifa, verður að lifa íyrir sina
eigin köllun. Lífsköllun þjóðanna er
sú meðal annars, að vaka yfir arfi
ættarinnar, vernda móðurmálið, minn-
ingu forfeðranna og lífsreynslu þeirra,
í einu orði: varðveita sjálfstæði sitt
og sjerstæði.
Danska þjóðin hefur fremur öðrum
Norðurlandaþjóðum iifað fyrir lifs
köllun sína, til heiðurs og gagns
sjálfri sjer og til heiðurs og gagns
öllum Norðurlöndum. Það finnur og
viðurkennir íslendingurinn betur en
aðrir Norðuriandabúar. Vjer erum
nyrsta Norðurlandaþjóðin, vjer erum
aftast í fylkingunni, og má vel segja,
að það hafi verið hlutverk íslendinga,
að geyma og vermda hið markverð-
asta af fornmenningu Norðurlanda.
Látum oss óska, að íslensku þjóðinni
auðnist einnig að leysa af hendi líkt
hlutverk á komandi öldum.
Danir eru syðstir Norðurlandabúa,
þeir eru naestir umheiminum. Þeir
hafa öðrum Norðurlandabúum frem-
ur orðið að berjast fyrir lifsköilun
sinni, fyrir sjálfstæði sínu. En því
er nú svo varið, góðir menn, aðbar-
átta eykur burðina. Við stöðuga bar-
áttu hefur danska þjoðin þroskast;
neyð og blóðsúthellingar hafa gert
hana að hraustustu og duglegustu
þjóð Norðurlanda. Mjer hefur oft
fundist, sem danska þjóðin ekki metti
sjálfa sig að verðleikum. En gildur
maður gortar eigi. Látleysi fylgir ætið
sönnum dugnaði og sannri hreysti.
Jeg sagði, að vjer íslendingar vær-
um aftastir í fylkingunni. Danir eru
í fylkingarbrjósti. Vjer íslendingar
höfum, þrátt fyrir alt, sem á milli
hefur borið, ætíð virt dönsku þjóð-
* Tilvitnanir úr dönskum ættjarðar-
kvæðum.
ina; virt hana sem forvörð norrænn-
ar menningar. Þegar vjer alþingis-
menn komum í „Skibelundkrat“*
í fyrra, þá greip oss sterk tilfinning
fyrir því, að vjer erum greinar á
sama stofni. Og þegar vjer hittum
fólkið á Jótlandsheiðum, fanst oss
meira til um dönsku þjóðina, en
nokkru sinni áður. Vjer dáðumstað
þessum dönsku mönnum, sem með
órjúfandi trygð halda fast við býli
sín, þótt jörðin sje erfið og ófrjó, þess-
um þrautseigu mönnum, sem aldrei
gefast upp, þessum mönnum, sem,
þegar voði hefur verið á ferðum, ætíð
hafa staðið fast fyrir, þótt um lífið
væri að tefla.
Vjer íslendingar óskum, aliir sem
einn, að danska þjóðin eigi fyrir hönd-
um hamingjusama framtíð, sjer sjálfri
til gagns og öllum Norðurlöndum til
gagns. Vitið það, góðir menn, að
hjer á þessum stað talar hver ís-
lendingur af einlægum hug. Vitið
það, að hamingjuóskir vorar til Dan-
merkur eru hreinar og fölskvalausar
sem fjallablærinn, er hjer leikur um
höfuð vor. — Danmörk, fylgi þjer
heill og hamingja! Heill Danmörku
og hinni dönsku þjóð!
Ræða G. Björnssonar til ríkisþingsmanna
í skilnaðarveislunni 9. ágnst.
Háttvirtu ríkisþingsmenn!
Þá er vjer sátum saman undir
borðum í fyrsta sinni, eftir er þjer
komuð, hlotnaðist mjer sá heiður, að
fagna yður í nafni alþingis og segja
yður velkomna hingað á land.
Þetta er kveðjuhátíð; vjer, ríkis-
þingsmenn og alþingismenn, hittumst
nú í síðasta sinni undir íslensku þaki,
og mjer hefur verið falið að árna yður
fararheilla.
Vjer þökkum yður fyrir þann heiður,
er þjer hafið veitt oss, þar sem þjer
tókust á hendur langa og erfiða ferð
yfir ólgið haf til þess að heimsækja
föðurland vort.
Yður var gefið til kynna, þá er þjer
stiguð á land, að oss væri ekki unt
að veita yður jafn glæsiiegar viðtökur
sem þær, er þjer veittuð oss í fyrra.
En vjer höfum sýnt yður það, sem
vjer eigum best í eigu vorri; vjer
höfum sýnt yður það, sem vjer elskum
heitast; vjer höfum leitt yður og sýnt
yður þetta einkennilega land, þetta
tignarlega land, kalt hið ytra, en heitt
hið innra, berar auðnir og blómlegar
sveitir.
Þjer fagnið því, að eiga ferð fyrir
höndum í suðurátt, í áttina til heim-
kynna yðar. Það hryggir oss, að sjá
yður fara i hvarf. Vjer munum sakna
yðar; oss væri kært, ef þjer gætuð
dvalið hjer lengur, því að enginn getur
aflað sjer náinnar þekkingar á ókunnu
landi og íbúum þess á einum hálfum
mánuði.
Engu að síður.
Þjer hafið þó sjeð það, sem mest
er um vert. Þjer hafið sjeð, að ísland,
þetta „álfu vorrar yngsta land“, er
framtíðarland. Þjer hafið, vonum vjer,
einnig sjeð þess merki, að íslenska
þjóðin, þessi alfu vorrar yngsta þjóð,
er gædd hugrekki æskunnar og þreki,
sjeð, að vjer erum hamingjusöm þjóð
og á greiðu þroskaskeiði. Og vjer
vonum einnig, að þjer hafið orðið
þess varir, að undir kuldanum býr
heitt vinarþel til Danmerkur og dönsku
þjóðarinnar, til yðar, sem eruð ná-
komnir frændur vorir, yðar, sem vjer
metum meir en aðra frændur vora.
Það megið þjer vita, að vjer ölum
meira virðingar og vináttuþel til yðar
*) Skibelundkrat er syðst á Jótlandi,
nálægt Askov; það er algengur sam-
komustaður þeirra manna, er vinna að
því með orku og alúð, að vernda þjóð-
erni og tungu þeirra Dana, er lila á Suð-
ur-Jótlandi undir yfirráðum Þjóðverja.
en nokkurrar annarar frændþjóðar;
því valda verðleikar yðar annars vegar
og hins vegar það, að þjer hafið að
undanförnu verið oss til ómetanlegs
gagns. Þjer hafið, góðir menn, vísað
oss á leið til gæfu og gengis. Það hafið
þjer gert, er þjer hafið kent oss hina
afarerfiðu íþrótt samtaka og samvinnu.
Einræði og drotnunargirni hafa
jafnan verið höfuðeinkenni Norður-
landabúa. Þessi einkenni bera vott
um öflugan vilja; þau auka mátt vorn
og getu, en þau baka oss líka böl;
einræði og drotnunargirni hafa á öllum
öldum sundrað samtökum milli nor-
rænu þjóðanna og bakað þeim hvert
bölið öðru verra.
Danska þjóðin á mikið lof skilið
fyrir það, að hún hefur nú á dögum
vísað oss, öðrum Norðurlandabúum,
á leið út úr þessari ófæru, leiðina til
samvinnu, þar er allir ráða í samein-
ingu og ráða jafnt.
Það er ósk vor, að danska þjóðin
megi bera gæfu til að ryðja þessari
stefnu braut um öll Norðurlönd. Það
er ósk vor, að Danír og íslendingar,
syðstu og nyrðstu Norðmennirnir,
megi bera gæfu til að sýna í verk-
inu samvinnunnar mikla mátt, bæði
inn á við, í hverju landi um sig, og
eins út á við, milli landanna.
Með þeim óskum viljum vjer al-
þingismenn kveðja fulltrúa dönsku
þjóðarinnar.
Yjer þökkum yðar fyrir komuna.
Vjer óskum yður góðrar ferðar og
góðrar heimkomu.
Yjer árnum dönsku þjóðinnt heilla
og hamingju á komandi tíð.
Vjer rjettum yður vinarhönd og
óskum, að vinátta vor megi haldast,
Danmörku til heilla, íslandi til heilla,
megi haldast sem bjartur fyrirboði til
heilla fyrir öll Norðurlönd.
til þín sem vorgróður sólar vjer leitum;
að þjer oss laðar þin ljúfmannleg raust
lengst út með ströndum og efst upp í
sveitum.
Fólk þitt vjer erum, —
fólkvaldi berum
fegursta gróður vorn: kærleikans blóm 1
Heiðskír og fagur
hamingju dagur
heim til vor bar þig við fagnaðarhljóm.
Drottinn sje veldis þíns skjöldur og skjól,
skjöldungur mildi, um komandi daga!
Heiðgeislum sveipi þinn hátignarstól
heilaga dísin, hin norræna Saga!
Morguninn 13. þ. m. kom konungs-
flotinn til Akureyrar. Um móttök-
una þar er símað hingað í gær:
„Móttaka konungs gekk ágætlega.
Veður gott. Landganga í Torfunefi
og þar skrauthlið. Bærinn skreytt-
ur. Móttaka í Góðtemplarahúsinu,
síðan riðið inn að Hrafnagili, matast
þar og margar ræður haldnar. Kon-
ungur talaði oft. — Konungsveisla
umkvöldið ; þar bæjarstjórnin o.m.fl.“
Riddarar höfðu þeir orðið þrír á
ísafirði: Magnús Torfason bæjarfógeti
og verslunarstjórarnir Jón Laxdal og
Árni Jónsson. En á Akureyri fjekk
ráðherrann kommandörkross 1. stigs.
Riddarar urðu þar: Guðlaugur Guð-
mundsson bæjarfógeti, síra Geir Sæ-
mundsson, Oddur Thorarensen lyfsali,
Eggert Laxdal kaupmaður og Magn-
ús Sigurðsson kaupmaður á Grund,
en dannebrogsmenn bændurnir Guð-
mundur á Þúfnavöllum og Pjetur á
Hranastöðum. Jakob Havsteen kon-
súll varð etazráð.
Kveunaslíóii M avikur.
Konungsjörin
kring1 um land.
Skip konungs og ríkisþingsmanna
komu til ísafjarðar 11. þ. m. eins og
til stóð. Var þá veður hráslagalegt
og þoka á fjöllum. ísfirðingar fóru
á móti konungsflotanum út á Djúp-
ið á 7 gufuskipum og 70 vjelabátum.
Hafði gestunum einkum þótt gaman
að sjá vjelabátaflotann. Annars hef-
ur enn ekkert frjest af móttökunni á
ísafirði í landi, nema, að þar var
sungið fyrir konungi þetta kvæði eftir
Guðm. Guðmundsson skáld:
Vættirnar góðar,
vonirnar þjóðar
velkominn bjóða þig, dögling, á strönd!
Fólk-konungs faðir,
Frónbúar glaðir
fylkja sjer um þig og rjetta þjer hönd!
Konunga fyrstur á fjörðinn vorn inn
fleyi þú stefndir af blávegum svölum,
hneigja með lotningu Ijósfaldinn sinn
lofðungi dísir í ísfirskum dölum.
Arfurinn besti,
auðurinn mesti:
ástsæld þins lofsæla föður er þín.
Man hjer hvert hjarta
mildinginn bjarta
meðan á hlíðarnar dagmóðír skín.
Grátsveiginn íslands að hjartastað hans
hóglega lagðir þú, kærleikans merki:
Guð láti þjóð vora knýta þjer krans
kærleika’ og þakkar að afloknu verki!
Vjer erum fáir,
fátækir, smáir, —
feðranna grafkumblum vökum vjer hjá.
Minnist þar forna
frelsisins horfna
framtíðarhugur með brennandi þrá.
Þú hefur endurfætt trú vora’ og traust,
Eitt af þeim málum, sem eru of-
arlega á dagskrá hjá þjóðinni og
þeim sem eiga að fjalla um málefni
hennar, er mentamálið. Mikið hefur
verið ritað og rætt um það; en eft-
irtektavert er, hve lítið hefur verið
talað um mentun kvenna sjerstak-
lega, og virðist mjer þar koma í Ijós
hin gamla og alþekta skoðun, að kon-
ur þurfi enga sjermentun.
Þess vegna get jeg ekki leitt hjá
mjer að fara nokkrum orðum um það
mál, frá sjónarmiði okkar kvenfólks-
ins.
Síðastl. mannsaldur hafa kvenna-
skólar verið haldnir hjer á landi —
á seinni árum jafnvel þrír. Elstur
þeirra er Kvennaskóli Reykjavíkur,
og er hann nú búinn að starfa fulf
33 ár.
Enginn mun neita þvf, að starf
hans hafi komið að miklum notum
lyrir land og lýð, og hefur þó rekst-
ur hans kostað landið tiltölulega lítið.
En nú er komið svo langt sögunni,
að skólinn þarf að færa út kvíarnar,.
eigi hann að geta fullnægt sann-
gjörnum krötum þjóðarinnar, og starf-
að 1 áttina — að menta og þroska
nemendur sína.
En til þess þarf ýje, margfalt meiræ
fje en skólinn ræður yfir, sem er
eðlilega mjög lítið. Skólinn hefur,
allan þann tfma, sem hann hefur
starfað, orðið að leigja húsnæði sitt
f húsi því, sem stofnendur skólans,
hin góðkunnu hjón herra sagnarit-
ari Páll Melsteð og frú hans, bygðu,
til þess að skólinn gæti fengið þar
húsrúm. En nú er svo ástatt, að*
þetta húsnæði, sem skólinn hefur
haft, er orðið of lítið, og þess vegna
er skólinn, eins og stendur, húsnæð-
islaus fyrir tvær deildir sínar, nefni-
lega vefnaðardeild skólans, sem byrj-