Lögrétta - 20.11.1907, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
= Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Þingholtsstræti 17.
M ^4.
Reykjavík SO. nóvember 1907.
II. árff.
• HTh AThomsen • My
HaFNARSTR' 17 18 1920 2122-KOLAS 12- LÆKJAP.T 1-2
• REYKJAVIK •
Framvegis verður slátrað grís í
hverri viku, svo að daglega verður
hægt að fá nýtt grísakjöt.
Ennfremur fæstframvegisdaglega:
Nautakjöt, kjötfars, medisterpylsur,
tólg, kæfa, rjúpur og kindakjöt.
Matardeildin.
100 ára afmæli
Jónasar Hallgrímssonar.
Líkneski hans afhjúpað í
Reykjarík.
Hátíðahöld í bænum.
Mundi Jónasi Hallgrímssyni nokkru
sinni á æfinni hafa dottið í hug, að
-önnur eins viðhöfn yrði í Reykjavík
á IOO ára afmæli hans eins og hjer
var ió. þ. m.?
Líklega ekki, — munu margir svara.
En hvers vegna þá ekki?
Það er þó bersýnilegt, að Jónasi
hefur verið vel ljóst, hvað hann var
að vinna. Og það er sjálfsagt, að
hann hefur sjálfur kunnað að meta
gildi verka sinna, þó það væri mis-
jafnlega metið af öðrum framan af.
Líkindin eru mest til þess, að
hann hafi vel sjeð og fundið sjálfur,
hvert uppáhaJd og eftirlæti hann yrði
á íslandi þegar fram í sækti.
Og trú hans á framtíð íslands er
bjargföst.
„Fagur er dalur og fyllist skógi,
og frjálsir menn þegar aldir renna;
skáldið hnígur og margir í moldu
með honum búa, en þessu trúið“,
segir hann. Hann hugsaði víst altaf
miklu meira um framtíð íslands, en
framtíð sjálfs sín bæði litandi og dá-
ins. Að minsta kosti ber alt, sem
eftir hann liggur, vott um það.
Hann deyr ungur og æfi hans er
ekki eins glæsileg og við nú mund-
um óska að verið hefði. En ekk-
ert hefur verið honum fjarlægara, en
að kvarta yfir því, þó hann mætti
mótstöðu, eða væri ekki metinn eftir
hans eigin mælikvarða. Þeir höfðu
ofmikla hermannanáttúruFjölnismenn-
irnir til þess. Um þá misbresti, sem
Jónas finnur að verða á lífi hans,
kennir hann sjálfum sjer, en ekki
öðrum, og er það göfugmannlegri
hugsunarháttur en hitt. Ef hann
hefði sjálfur mátt hlusta á alt, sem
um hann hefur verið sagt á ioo ára
afmæli hans, þá hefði að líkindum
ekkert látið kynlegar í eyrum hans
en kvartið og kveinið, sem þar hef-
ur slæðst inn í, um meðferðina á
sjálfum honum.
Að líkindum liti hann glöðum aug-
um á það, sem unnist hefur síðan
hann kvaddi, ef hann mætti nú líta
upp úr gröf sinni. En víst er það,
að ekkert mundi hann telja eftir ís-
landi af því, sem hann hefur fyrir
það gert.
Um morguninn 16. þ. m. var rosa-
legt loft og þjettings vindur. Snemma
blöktu flögg á stöngum um allan
bæinn. En menn voru að segja, að
Jónasi ætlaði ekki að gefa vel úr
hjúpnum. Það fór samt öðruvísi.
Þegar á leið, fór loftið að lagast og
kl. 2 um daginn var komið logn og
blíðviðri. Múgur manna var þá sam-
an kominn kringum líkneski Jónasar.
Fyrst var þar sungið kvæði eftir Jón
Ólafsson, með nýju lagi eftir ArnaThor-
steinsson.ÞástjeBjarniJónssonfrá Vogi
í ræðustólinn, en hann er formaður
nefndarinnar, sem annast hefur um
samskotin til minnisvarðans. Flutti
hann langt og snjalt erindi, sagði
sögu samskotanna og lýsti Jónasi og
störfum hans. En bæði ræða hans
og kvæðin tvö, sem sungin voru við
þetta tækifæri, koma út í sjerstök-
um bæklingi, sem verið er að prenta,
og er því ekkert af því tekið hjer
upp.
En í miðri ræðu Bjarna frá Vogi
svifti formaður Stúdentafjelagsins.Sig.
Eggerz kand. jur., hjúpnum af lík-
neskinu, en mælti á undan þessi orð:
„Fyrir hundrað árum átti Island Jón-
as Hallgrímsson í vöggu. Móðir hans
söng honum Ijóð, en skáldbarnið, með
fallegu, djúpu augunum, hlýddi á. Árin
liðu, Jónas kvað, en öll íslenska þjóðin
hlýddi á. Hann snart hjartastreng þjóð-
arinnar. Ljóðin hans deyja aldrei. Is-
land hefur í dag sett sínum besta ís-
lendingi minnisvarða. Stúdentafjelagið
minnist stúdentsins, sem það aldrei
gleymir. í nafni fjelagsins afhjúpa jeg
minnisvarða Jónasar Hallgrlmssonar.
Síðan lagði formaður Ungmenna-
fjelagsins, Jakob Lárusson, lárviðar-
sveig á höfuð likneskisins. En að
lokinni ræðu Bjarna Jónssonar var
sungið kvæði eftir Þorstein Erlings-
son, með nýju lagi eftir Sigfús Ein-
arsson. Eftir það hrópaði allur mann-
söfnuðurinn húrra fyrir minningu Jón-
asar Hallgrímssonar.
Stúdentafjelagið, Skólapiltafjelagið
og Ungmennafjelagið kom til afhjúp-
unarinnar í skrúðgöngu, og um leið
og þau fóru frá líkneskinu, sungu
þau: „Hvað er svo glatt“, „Þið
þekkið fold“ o. s. frv.
Kl. 6 um kvöldið skipuðu stú-
dentar sjer með blys kringum lík-
neskið.
„Stúdentafjelagið raðar björtustu
blysunum sínum kringum minningu
Jónasar Hallgrímssonar", mælti for-
maður tjelagsins. Síðan voru sung-
in þar ýms kvæði eftir Jónas.
Kl. 8 um kvöldið hófst samsæti á
Hótel Reykjavík, sem Stúdentafje-
lagið stofnaði til, en öllum var þó
veitt hluttaka í. Þar varð fjölment
og fór samsætið að öllu mjög vel
fram og stóð yfir til kl. 2 um nótt-
ina.
Fyrir minni Islands las Matth.
Þórðarson, aðstoðarmaður við forn-
gripasafnið, upp kvæði Jónasar: „Þið
þekkið fold með blíðri brá“.
Þá mintist formaður fjelagsins Jón-
asar og mælti á þessa leið:
»Skáldið, sem á fagra sál og vefur
hana inn í kvæði sín, hann eignast ótal
sálir. Fegurðarþráin er djúp hjá öllum,
og instu strengirnir titra, þegar drotn-
ing hugsjónanna, fegurðin, snertir þá.
í rlki hennar eru fáir útvaldir, örfáir,
sem brjóta ekki lögin, sem hún setur.
Drotning! Skáldin og listamennirnir
skjálfa, þegar þeir horfa í augu þjer.
Ef þú lítur þá hornauga, deyja þeir; ef
töfrarnar í augunum þínum leiða þá,
slær hjartað í listaverkunum þeirra, og
sálin lifir þar jafnvel í ísköldum marmar-
anum.
Jeg horfi inn 1 liðna tímann Jeg sje
fyrir mjer þrekvaxinn mann, fagureygan,
þungbúinn á svipinn. Hann er tíguleg-
ur í allri framgöngu. Samferðamenn
hans í lífinu, oddborgararnir, líta hann
hornauga. Jeg sje háðbrosið á vörum
hans. Brosið hverfur, oddborgararnir
eru gleymdir, augun hans verða enn
dýpri og fallegri, og einkennilegum
bjarma bregður yfir andlit hans. Huldu-
konan kallar:
»Ástkæra ylhýra málið
allri rödd fegra«.
Og jeg heyri hvert hljóðið öðru mýkra:
»Sáu þið hana systur mína
sitja lömb og spinna ull ?
Fyrrum átti' eg falleg gull;
nú er jeg búinn að brjóta’ og týna«.
»Fífilbrekka, gróin grund,
grösug hlíð með berjalautuiru.
Sumarið hlær við mjer. Jeg heyri foss-
nið og jeg sje græna brekku með ilm-
andi blómum, og Jónas Hallgrímsson
liggja í brekkunni og tala við þau.
Blómin eru broshýr ; þau hitta svo sjald-
an lifandi veru, sem skilji þau. Myndin
breytist. Jeg er kominn upp í afdali.
Jeg sje hvíta rjúpu. Valurinn eltir hana;
í dauðans angist þreytir hún flugið.
Síðasta vonin hennar er litla húsið gæða-
konunnar í dalnum. Hún smýgur inn
um gluggann til hennar. En gæða-
konan hrósar happi og dregur háls henn-
ar úr lið :
splokkar, pils upp brýtur,
pott á hlóðir setur,
segir happ þeim hlýtur
og horaða rjúpu jetur«.
Jónas horfir með djúpri fyrirlitningu á
gæðakonuna. Jeg sje sársaukann í and-
liti hans, þegar dalkonan dregur hvíta
gestinn sinn, lítilmagnann, úr hálslið-
unum.
Aptur breytist myndin. Mjallhvítur
jökull teygir kollinn upp f himinblám-
ann. Skammdegisvofur hafa á dimmum
vetrarnóttum þulið bölbænir í kringum
höfuð hans, en altaf er hannjafn hreinn
og hvítur, þegar fyrsti sumargeislinn
skfn á kollinn hans. Jeg heyri rödd
ofan af jökulbrúninni:
»Landið var fagurt og frftt
og fannhvítir jöklanna tindar,
himininn heiður og blár,
hafið var skfnandi bjartc.
Og jeg sje íegurðina, drotninguna yir
leikandi Ijóðum og líðandi tónum, drota-
inguna, sem lifir í ísköldum marmaraa-
um, sem andar í morgunroðanum og
kveldroðanum, sem skín í norðurljósun-
um, jeg sje hana kyssa á enni Jónasar
Hallgrímssonar. En hver sem drotningin
kyssir, deyr aldrei.
Lifi minning Jónasar HallgrímssonarL
Þá var sungið eftirfarandi kvaeði
eftir ritstjóra þessa blaðs:
„Þú varst íslands æsku sáll
Ominn þinna sólskinsljóða
geymir enn þá íslenskt mál;
andi hlýr trá þinni sál
fyllir loftið. — Lyftum skál
listaskáldsins okkar góðal
Enn þá geymir íslenskt mál
óminn þinna sólskinsljóða.
Enn er gott að hlusta' á hann,
hulduljöða skáldið þýða,
sem hvert blóm í brekku ann;
blærinn, lindin, fossinn kann
ennþá Ijóðin eftir þann
ástvin bjartra sumartíða.
Enn er gott að hlusta’ á hann,
hulduljóða skáldið þýða.
Island geymir ekki margt,
ef það gleymir minning þinni.
Hvort það bauð þjer blítt eða’ hart,
breiddirðu á það lofsins skart,
sást þar ljóma sífelt bjart
sólskin yfir framtíðinni.
— Sje því, Jónas, sífelt bjart
sólskin yfir minning þinni.“
Samskotanefndarinnar mintist Þor-
steinn Erlingsson skáld, en Guðm.
Björnsson landlæknir svaraði fyrir
hennar hönd og mælti fyrir skál
móðurmálsins. Sveinn Björnsson kand.
jur. mintist Einars Jónssonar mynda-
smiðs, sem gert hefur Jónasarlíknesk-
ið, og var minni hans drukkið með
gleði, og sömuleiðis minni Vilhjálms
Jónssonar, er Bjarni frá Vogi bað
menn að drekka, því Vilhjálmur var
sá maður, sem tyrstur hreifði þeirri
hugmynd, að reisa Jónasi líkneski á
ioo ára afmæli hans. Formaður
Stúdentafjelagsins mintist Páls sagn-
fræðings Melsteðs, sem nú er einn á
lífi af æskufjelögum Jónasar, og dr.
Björn Bjarnason talaði síðar um
kvöldið um Konráð Gíslason prófes-
sor, sem var nánasti samverkamað-
ur Jónasar við Fjölni. Enn talaði
mag. Ag. Bjarnason fyrir minni Þor-
steins Erlingssonar og frú Bríet Bjarn-
hjeðinsdóttir hjelt ræðu um skáldin
og kvenfólkið. Þau Jens B. Waage
og frk. Guðrún Indriðadóttir lásu
upp kvæðaflokk um Jónas Hallgríms-