Lögrétta - 06.06.1908, Side 3

L0GRJETTA.
103
mörku síðastliðinn vetur. Það geri
jeg seinna.
Tilgangur minn með þessari grein
er aðeins, að slá til hljóðs fyrir þessu
mikla máli og benda lauslega á leið-
ina, sem mjer finst að þar ætti að
fara. Og jeg vona, að hugsandi ís-
lendingar, bændur og kaupmenn.finni,
að hjer er um þýðingarmikið sjálf-
stæðismál að ræða, sem ekki er minna
um vert en hið pólitiska sjálfstæði
landsins. Sjeum vjer fjárhagslega inn-
limaðir í Danmörk, geta Danir glott
í kampinn, þegar hæst gengur orða-
hríðin um annað sjálfstæði. Þeir vita,
að vjer erum ekki lausir samt. Og
jeg hef slegið til hljóðs fyrir mál-
inu, af því jeg álít altof hljótt um
það mál nú bæði í orðum og gerðum,
þrátt fyrir það, þótt ýmislegt hafi ó-
neitanlega verið búið í haginn fyrir
það af góðum sonum þessa lands.
Og þetta mál er í sjálfu sjer svo ofur
ljóst og eintalt, að nokkurnveginn hugs-
andi menn geta grannskoðað það, án
þess mikið sje um það rökrætt. Því
engum ætti að dyljast, að geti ís-
lensk verslun veitt Dönum gróða, þá
ætti hún að geta veitt landsins börnum
sameinuðum góðan arð. Afturhaldið
getur því ekki sagt, að hjer sje um
neitt glæfrafyrirtæki að ræða. Og
sjálfstæðislöngun þeirra manna er ekki
sönn, sem ekki óska þjóð sinni fjárhags-
legs sjálfstæðis, og vilja ekki eitthvað
fyrir það mál gera.
p. t. Reykjavík 31. maí 1908.
Jónas Guðlaugsson.
Um sambandslagafrumvarpi ð.
í ávarpi til íslendinga (Blaðamanna-
ávarpinu) 12. nóv. 1906 lýsaþeirrit-
stjórarnir Benedikt Sveinsson, Björn
Jónsson, Einar Hjörleifsson, Hannes
Þorsteinsson, Sigurður Hjörleifsson
og Skúli Thoroddsen yfir því, með
undirskrifuðum nöfnum sínum, að
þeir hafi komið sjer saman um, að
veita fylgi sitt og styðja að því, að
ákveðin verði staða íslands gagnvart
Danmerkurríki, svo sem hjer segir:
„ísland skal vera frjálst sambands-
land við Danmörku, og skal með
sambandslögum, er Island tekur ó-
háðan þátt í, kveðið á um það, hver
málefni Islands hljóta eftir ástæðum
landsins að vera sameiginleg mál
þess og ríkisins. I öllum öðrum
málum skulu íslendingar vera ein-
ráðir með konungi um löggjöf sína
og stjórn, og verða þau mál ekki
borin upp fyrir konungi í ríkisráði
Dana".
„Á þessum grundvelli", segja þeir,
viljum vjer ganga að nýjum lögum
um rjettarstöðu íslands, væntanlega
með ráði fyrirhugaðrar millilanda-
nefndar".*) Nú er fullnægt blaða-
mannaávarpinu með sambandslaga-
frumvarpinu og meira til, en samt
eru allir hinir nefndu heiðruðu rit-
stjórar óánægðir.
I riti sínu: „Frjálst sambandsland",
er út kom í fyrra vor, krafðist Einar
Hjörleifsson þess, sjá bls. 86, að fs-
land skuli vera frjálst sambandsland
Danmerkur, og segir að í því sje
fólgið:
„að vjer höfum konung með
Dönum",
*) Blaðamannaávarpinu voru samþykkir
allir stjórnmálaflokkar í landinu, að eins
með þeirri athugasemd, að heimastjórnar-
menn vildu ekki blanda ríkisráðsmálinu í
sambandslögin. Sama má segja um aðal-
atriðin í Þingvallafundarályktuninni.
„að vjer eigum æðsta vald á
öllum vorum málum sjálfir.
„Hitt er samningsatriði", segir
hann, „hver þessara mála vjer fel-
um Dönum. En Danir hafa þau þá
með höndum fyrir þá sök eina, að
vjer felum þeim þau. Og þeir hafa
þau ekki lengur með höndum, en
um semst á báðar hliðar".
Þessum kröfum, sem fara nokkuð
lengra en blaðamannaávarpið, full-
nægir nefndarfrumvarpið að öllu leyti,
ef rjett er á litið.
Þessar hinar sömu kröfur gerði
og ályktun þingvallafundarins 1907,
eftir því sem hún síðar hefur verið
skýrð af feðrum hennar. Sjálf álykt-
unin er svo orðuð, að hún er lítt skilj-
anleg að sumu leyti.
Nú voru einmitt allir hinir sömu
ritstjórar frumkvöðlar þingvallafundar-
ins og aðalfeður ályktunarinnar. Með
öðrum orðum: þeir hafa fengið alt
það, sem þeir hafa farið fram á, og
samt eru þeir óánægðir.
Það virðist fremur örðugt að vita,
hvernig hægt er að gera þessum
mönnum til hæfis.
Hjer í blaðinu mun verða sýnt
fram á það, að aðfinslurnar við frum-
varpið eru ekki á rjettum rökum
bygðar.
Nú skal að eins drepið lítillega á
eitt atriðið í aðfinslunum. Það hefur
verið borið á brýn hinum 6 íslensku
nefndarmönnum, að þeir hafi af á-
settu ráði orðað íslenska frumvarpið
öðruvísi en hið danka, í því skyni,
að láta frumvarpið líta betur út í
augum íslendinga, en það er í raun
og veru. Þetta er mjög alvarleg á-
sökun, ef sönn væri.
Þessi áburður á nefndarmennina
kemur fram í „Þjóðólfi" síðast í gær.
Þar er sjerstaklega tekið fram, að
orðalagið á niðurlagi 1. gr. í íslenska
textanum sje ósamrýmilegt þeim
danska, og svo sje um fyrirsögn frum-
varpsins.
Um fyrirsögn frumvarpsins skulum
vjer ekki eyða mörgum orðum, en
að eins skjóta því til allra þeirra,
sem kunna nokkurn veginu bæði ís-
lenzku og dönsku, að dæma um það,
hvort rjett sje að segja að þar sje
nokkurt ósamræmi milli danska og
íslenska textans. — Það væri gaman
að sjá þýðingu ritstjóra Þjóðólfs á
dönsku fyrirsögninni. Hún yrði lík-
lega eins hönduleg og þýðing hans
á orðinu „Statsforbindelse" < I. gr.,
svo sem síðar mun sagt verða.
Um orðin: >det samlede danske
Rige« að öðru leytinu og »veldi Dana-
konungst að hinu leyti, er þess að
geta, að þessi orðatiltæki eru ein-
mitt höfð í erindisbrjefi konungshanda
nefndarmönnum sem svarandi hvort
til annars, og þetta var kunnugt öll-
um alþingismönnum, þegar kosið var
í nefndina, bæði þeim, sem í nefnd-
ina voru kosnir sem og hinum. Það
sjest og berlega á nefndargjörðunum,
að ekki gat orðið samkomulag, hvorki
um fyllilega samsvarandi samheiti á
sambandinu, nje um að sleppa heit-
inu; og þá virtist ekki aunað fyrir,
en að halda sjer til umboðsskrárinn-
ar. Það er ekki rjett hjá Þjóðólfi,
að Ragnar Lundborg segi, að ekki
geti komið til mála annað, en breyta
samheitinu »detsamlede danske Rige«.
Honum þykir þetta heiti að vísu ekki
heppilegt, og býst við, að íslending-
um líki það ekki, en hann segir á
hinn bóginn í grein, er hann skrifar
í blað sitt 22. f. m„ að þótt þetta
heiti sje látið vera kyrt, þá sje það
þýðingarlaust fyrir sambandið milli
landanna, og færir gild rök fyrir. Og
það ætti að vera hverjum manni
ljóst, að það er lítils um vert, hvað
sambandið er kallað — og alleðli*
legt, að það taki nafn af hinum stærri
hluta þess; hitt er aðalatriðið, hvern-
ig sambandinu er háttað.
En þá kastar fyrst tólfunum, þeg-
ar Þjóðólfur og aðrir fara að þýða
orðið »Statsforbindelse« með »ríkis-
tengsl*. Ef ritstjóri Þjóðólfs vildi
gera sjer það ómak, að kynna
sjer og rannsaka, hvað liggur í orð-
inu »Statsforbindelse«, — og í því
skyni vildum vjer benda honum á
ritgjörð eftir Bredo Morgenstjerne,
merkan háskólakennara og frægan
lögfræðing: »Stater og Statsforbind-
elser«, prentaða 1896, — þá mundi
hann brátt sannfærast um, að orðið
»ríkjasamband« og ekkert annað get-
ur í 1. gr. frumv. svarað til orðsins
»Statsforbindelse«. Að þýða orðið
»forbindelse« í þessu sambandi með
»tengsl«, það er hreinn afkáraháttur,
fyrir utan það, að það ber vott um
skilningsleysi á því, sem verið er með
að fara.
Það hefur enn verið fundið að því,
að orðið »Meðvirkning«, í 3. gr. 2,
væri rangt þýtt með »samþykki«.
Það er dálftið satt í þessu, en aðeins
öfugt við það, sem haldið hefur ver-
ið fram í aðfinslununp Orðið „Med-
virkning" innibindur í sjer í þessu
sambandi ekki einungis það, að Dan-
ir þurfi samþykki rjettra stjórnar-
valda íslenskra til þess að gera sam-
ning, er snertir ísland, heldur og, að
slíkur samningur verði yfir höfuð ekki
gerður, nema íslensk stjórnarvöld
sjeu í og með við að búa hann til. Hjer
er með öðrum orðum ekki að tala
um samþyktarvald líkt og t. a. m.
stjórnarvöld hafa gagnvart reglu-
gjörðum sveitastjórna, heldur um
miklu víðtækara vald fyrir ísland.
Það hefur verið sagt alment, að
danski texti frumvarpsins væri ó-
ákveðnari en fslenski textinn. Þetta
er alls ekki rjett. Danski textinn er
fullljós hverjum þeim, er skilja vill,
og tryggir rjett og fullveldi Islands,
eins og íslenski textinn segir. En
væri eitthvað satt í því, að íslenski
textinn sje í einhverju atriði skýrari
en hinn danski, þá verður auðvitað
hinn íslenski textinn, sem einnig er
frumtexti, að ráða úrslitum, bæði
eftir almennum lögskýringarreglum,
og svo af hinu, að frumvarpið er
ekki einungis samningur, heldur og
umboð, þar sem ísland felur Dan-
mörku ýms mál til meðferðar, um
lengri eða skemri tfma, en vilji um-
bjóðanda verður, ef hann kemur
nægilega fram í umboðinu sjálfu, að
ráða skilningi umboðsins, og ísleud-
ingar samþykkja ekki annað en ís-
lenska textann.
Vjer höfum snúið oss sjerstaklega
að „Þjóðólfi" í þetta skifti, af því að
aðfinslur þær, er um er að ræða, hafa
þar komið fram sfðast.
Hinn fjórdi
Alþjóðafundur hinna frjáls-
ari frikirkjuflokka,
haldinn i Boston í Am. siðastl. sept.
Eftir
Matth. Jochumsson.
(Niðurl.).-------
Þriðji flokkurinn er búinn með alla
trú, en játar, að hin heiðvirða kirkja
lifi enn í blóði sínu; segir þvf, að sig
taki sárt til hennar, vill, að hún eigi
gott í ellinni, og kveður engum kær-
ara en sjer að veita henni nábjarg-
irnar og loks heiðarlega útför af heimi
þessum. Ræðumaðurinn bað þingmenn
að hyggja vel að einu: þegar ka-
þólskur maður tekur að efast, finst
honum sem einungis sje um tvent að
velja: alt eða ekkert. Þessi er afleið*
ing hins ramma og rökrjetta róm-
verska kirkjufyrirkomulags og hinn-
ar valdboðnu trúar með samhljóða
skipulagi öld eftir öld. Falli páfinn,
er alt fallið; sje eitt lýgi og svik,
dregur það alt annað með sjer. Ein-
ungis fáeinir menn með sjerlegum
gáfum sjá glætu gegnum þetta myrkur.
Það er helstríð Lúthers í klaustrinu,
Loyólu og annara stórmenna sög-
unnar, sem ekki týnast eða gefast
upp í þeirri eldraun eða grasgarðs-
kvöl.
Síðan talar hann margt fróðlegt um
samspil allra þessara þriggja flokka.
Alstaðar þarf varúð og viðsjá við að
hafa, því að allir þykjast vera að
verja móður sína, kirkjuna; forðast
því eins og heitan eldinn að styggja
hverir aðra, eða koma upp um sig
hneyxlanlegum skoðunum eða trúar-
villum. En svo kemur páfinn og kúría
hans! Þá tekur þvert fyrir með sætt-
irnar; þar er öll krítík lögð á eina
vog, vegin og ljett fundin. Páfanum
lýsir Hoúdin sem gömlu einföldu guðs-
barni, sem engan skapaðan hlut af
kirkjunnar arfi hefur nokkru sinni efað.
Og hann er fastlyndur sem jarðgró-
inn steinn. Þá kemur um síðustu að-
gerðir hans; fyrst auglýsing hans (eftir
ótal áminningar) í apríl f. á., að allir
nýmælamenn sjeu uppreisnarmenn.
Lýsir hann þar í bann flestar kenn-
ingar þróunarfræðinnar, umbreytingar
allar á lögboðnum trúargreinum eða
dogmum; fyrirskipar aftur „hreint
evangelíum", en bannar alt sjerfrelsi
og margt fleira. Auk þessa hefur hann
látið aðgerðir fylgja orðunum, eins
og hann heiur sýnt í aðskilnaði ríkis
og kirkju á Frakklandi. Helstu prestum
í Suður-Evrópu, sem ritað hafa um
framfaramál kirkjunnar, hefur hann
bannað messuembætti.
„Eitt af tvennu liggur fyrir, að
hann bannfæri fjölda preláta kirkj-
unnar, og setji með því alt í upp-
nám, ellegar hann neyðist til að láta
þá fara sínu fram og vinna í kyrþey
voðatjón hinni rómversku kirkju".
„Vera má þó, að slíkum páfa takist
mikið, en eitt fær hann aldrei bugað;
það er veraldarsagan, sem þegar
kemst inn á hvert heimili. Hennar
dómi verða öll mannaverk að lúta,
og svo mun virðast hið ytra ríki og
fyrirkomulag pátavaldsins". — Loks
1 talar höf. um hin eldri tímamót kirkju-
sögunnar; sýnir, hvernig kirkjan þá
gat komist úr eldinum; en nú sje
meira að gera: ráðgátan Jesús þykir
ráðin, og hvorki ransóknarrjettur nje
páfaforboð hefur lengur allsherjar fylgi.
Hann lýkur máli sínu með hjart-
næmum orðum til niðja hinna gömlu
mótmælenda, sem forðum tróðu vín-
pressuna: „Nú er oss rjettur kaleik-
urinn, sá er þeir forðum hlutu í botn
að drekka. Hjer er oss, kaþólskum
bræðrum yðar, kynt ennþá heitara
bað en baðið var þeim Húss, Wick-
liffe, Lúther og Kalvín". „Sáran nístir
hjarta vort að horfa á meðan ofan
yfir oss hrynur hið háa og heilaga
musteri, sem vjer vonuðum að verða
mundi vort ævarandi skjól og hæli.
Þjer, Prótestantar og bræður, sem
aldrei hafið skoðað hina rómversku
kirkju eins og hina einu og alsönnu
kirkju, og álitið stjórnarfar hennar oft
og einatt gerræði eitt og kúgunar-
kosti, þjer æðrist ekki nje undrist ó-
farir vorar og harmatölur og skiljið
lítt það stríð, sem vjer stöndum i.
En feður yðar, og enda sjálfir þjer,