Lögrétta - 14.10.1908, Blaðsíða 1
LOGRJETTA
-=== Ritstj óri: PORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17.
M 48.
Reykjavík 14. október 1008.
III. ársr.
HAFNARSTR-I7-I8I920 21-22-KOIASI-2'LÆKJAKTI'Z
• REYKJAVIK •
Lampar
og
lampaáhöld
eru best, fjölbreyttust og
ódýrust í
Ljóðabækur.
Söngbækur.
Fræðslubækur.
Sögubækur.
Barnabækur.
Pappír og ritföng af ýmsum tegundum
með ágætu verði.
io aura brjefsefnin góðu o. fl.
Þýsk grein um ísland.
í merku þýsku blaði, „Deutsche
Tagerzeitung« frá 29. sept., stendur
grein um ísland, er nefnist „Sjálf-
stæðisleið íslands". Þar er fyrst
stuttlega skýrt frá stjórnmálabarátt-
unni á 19. öld, og því næst getið
um nefndarfrumvarpið. I greinarlok
segir svo:
„Danir hafa hliðrað til við íslend-
inga í svo mörgu og miklu, að ís-
lendingar hafa nú eins víðtæka sjálf-
stjórn og hægt er að hugsa sjer, og
því er það í raun og veru fullkom-
lega óskiljanlegt, að þeir berjast fyrir
því að verða öldungis óháðir Dönum,
því ef þeim tækist það, yrði það að
eins hættulegt fyrir íslendinga sjálfa.
Meðan Island er sameinað Danmörku,
verður Danmörk að annast um vernd-
un landhelginnar á íslenskum fiski-
miðum, og það kostar ærið tje. Nú
á tímum leita fiskiskip ýmsra þjóða
á fiskimiðin íslensku, vegna gnægta
þeirra, sem þar eru. Skyldi nú vesl-
ings ísland með sínum 80,000 íbú-
um vera fært um að vernda fiski-
miðin sín? Þessari spurningu verður
hiklaust að neita. Þetta fiskivernd-
unarmál snertir mjög fiskiveiðar Þjóð-
verja, sem nú eru farnar að tíðkast
á þeim slóðum. Okkur getur því
ekki staðið á sama, hvort ríki eins
og Danmörk heldur verndarhendi
sinni yfir Islandi, eða hvort þar kemst
á eitthvert óinyndar þjóðfjelag, sem
verður ósjálfbjarga undir eins og
eitthvað á bjátar. Og þess vegna verð-
um við að óska, að mönnum í Reykja-
vík bráðlega skiljist betur, hvað um
er að ræða, og að ekkert verði úr
skilnaði við Danmörku, sem efalaust
mundi leiða ísland í glötunina“.
*
* *
Við þessa greín vildi jeg gera fá-
einar athugasemdir. Hún er mjög
merkileg og sýnir ljóslega álit stór-
þjóðanna á skilnaðarmálinu. Fráþeim
hefur ísland engrar vináttu og engr-
ar hjálpar að vænta, ef þeir hafna
vináttuboðum Dana. Alstaðar mun
klingja við: Þeir, sem slíkum boðum
hafna, eru ekki færir um að stjórna
sjálfum sjer! — Einungis ein þjóð
mun mæla öðruvísi, Nordmenn. Blöð
þeirra hafa sum hver nú í sumar gert
hvað þau hafa getað, til að siga ís-
lendingum á Dani. Jafnvel norskir
embættismenn hafa ekki svífst þess
opinberlega, að æsa Islendinga gegn
Dönum, og er það gott merki upp
á norskan skilning á alþjóðakurteisi.
En enga þjóð þurfa íslendingar þó
meira að varast. Eins og Finnur
Rolf Nordenstreng hefur þegar bent
á í hinum ágætu greinum sínum í vor
um sambandsmálið, er auðsætt,hvernig
Norðmenn ætla sjer að fara að. Fyrst
fá íslendinga til að skilja við Dani, og
svo nota einhverjar fiskiveiðadeilur
við Islendinga til að taka varnarlaust
landið herskildi og gera það að
norskri hjálendu, með öllum þeim
I kvölum, sem þeirri stöðu mundu
fylgja. — Sama óstjórnin og nú er
í Noregi í sveitamálum mundi lík-
lega smámsaman komast á; gjald-
endur í Noregi verða nú víða að
borga 14—20°/o af tekjum sínum í
skatta, og mundi það þykja hátt út-
svar á íslandi. Önnur afleiðingin af
sambandi við Noreg, líklegasta af-
leiðingin af skilnaðinum við Dan-
mörku, mun vitanlega það, að »Maa-
let«, sveitamállýskan tilbúna, sem
Norðmenn, af sjervitringslegu Dana-
hatri og þjóðernisgorgeir eru að trana
fram á kostnað hins gamla og göf-
uga ritmáls síns, máls Holbergs, Ib-
sens og Björnsons, »Maalet«, þetta
mál, sem í rauninni hvergi er talað,
og hvergi ætti að tala, mundi verða
lögleitt, tneð norskn valdboði, jafn-
rjetthátt íslensku á Islandi, bœði við
dómstólana og á alþingi. Og það
mundi setja kórónuna á starf þeirra
skilnaðarmanna, sem nú eru að sleikja
sig upp við Norðmenn og láta þá
nota sig til að laundrepa frelsi og
framtíð ættjarðar sinnar. Að þeir
geri það vísvitandi, dettur mjer ekki
í hug; jeg ætla engan íslending þann
ódreng, að vilja vinna slíkt níðings-
verk, ef hann veit, hvað hann er að
gera. En skilnaðarmennirnir íslensku
eru eins og Höður hinn blindi, sem
er að drepa Baldur hinn góða, ís-
lenska frelsið, með mistilteini þeim,
er Loki hinn lævísi, norsku æsinga-
seggirnir, rjetta honum.
Eins og kunnugt er, hafa Eng-
lendingar gert ensku jafnhátt undir
fæti og hollensku í Búaríkjunum. —
Ef Englendingar ekki lofa Norð-
mönnum að taka landið, en tækju
það sjálfir, yrðu kröfurnar frá þeirra
hlið vitanlega þær sömu, enskt ein-
veldi yfir fiskiveiðunum, enska sem
stjórnar — dómstóla —■ og þingmál
jafnrjetthá íslensku. Á Malta hafa
Englendingar nýlega jafnvel bannað
Eyjarskeggjum að nota ítölsku við
dómstólana, og er þó stórveldi til að
styrkja það mál. En hver mundi
hlynna að íslenskunni?
Vonin um, að Island, þrátt fyrir
alt, komist áfram á menningarinnar
torsótta vegi, er ennþá lifandií hjört-
um margra, þrátt fyrir - þá þjóðar-
skömm, sem seinustu kosningar verða
að kallast. Og þó nú önnur stjórn
komi, verður maður að vona, að hún
geti haft svo mikið hald á flokkn-
um, að hún ekki láti Noregsvinina
teyma sig á nefinu út í hyldýpið,
sem þeir stefna að í blindni sinni.
Heimsborgari.
jlliaðurinn eða tnálejnið.
Þeim varð býsna hverft við í vik-
unni sem leið, ísafold og taglhnýt-
ingum hennar í blaðalestinni.
Tilefnið var hugsun sú, sem laus-
lega var varpað fram í grein Þóris
þögla hjer í blaðinu miðvikudaginn
7. þ. m., að vera mætti að ráðherr-
ann reyndi fyrir þing að fá vilyrði
Dana fyrir einhverjum þeim breyting-
um á sambandslagafrumvarpinu, sem
óskað hefur verið eftir, og að hugs-
anlegt væri þá, að hann gæti boð-
ið þinginu frumvarp, sem færi nær
óskum meiri hlutans, en nefndar-
frumvarpið, eins og það liggur fyrir.
Þessari hugsun var sem sagt að
eins rnjög lauslega varpað fram. En
það var nóg.
Aftasti taglhnýtingurinn í lestinni,
Þjóðólfur gamli, varð fyrstur í þetta
sinn. Talið hans var á föstudaginn,
og þá fór að bóla á fóstrinu, rit-
stjórnargrein, sem nefnist »Veðra-
breyting«. Hausinn er kominn, en
halinn óborinn.
Ritstjórann hryllir við þeirri til-
hugsun, að ráðherrann kynni að leggja
fyrir þingið frumvarp, sem fari nær
því, sem ritstjórinn sjálfur — sem líka
er alþingismaður — hefur óskað eft-
ir, heldur en nefndarfrumvarpið. Hann
heimtar gamla frumvarpið, semdiann
hefur úthúðað á allar lundir; hann
segir um það:
„Það frumvarp og ekkert annað
verður því að leggjast fyrir þingið";
hann kallar það nú »það frumvarp,
sem þingið átti heimtingu á að fjalla
um“. Og ef ráðherrann gerist svo
fífldjarfur að leggja fyrir þingið frum-
varp, sem er eins og ritstjóri Þjóð-
ólfs hefur sagst vilja hafa það, þá
segir taglhnýtingur núumþað: „Það
getur enda verið allmikið vafamál,
hvort þingið getur ekki vísað slíkri
nýrri samsuðu (1!) algerlega frá sjer,
neitað að taka það tii meðferðar, en
heimtað Jram frumvarp nefndarinnar,
er kosningarnar snerust um. Vjer
viljum ekki beinlínis segja, að ráð-
herranum væri þessi aðferð öldung-
is óheimil, en“ . . ..
Ef Hannes Hafstein fær konung
til þess að leggja fyrir þingið frum-
varp, sem er að óskum þjóðarinnar,
þá er það »samsuða«, sem þingið
helst á að vísa frá sjer, neita að
taka til meðferðar, fella strax frá
fyrstu umrœðu. En af náð ætlar rit-
stjóri Þjóðólts ekki að draga nafna
sinn fyrir landsdóm fyrir óhæfu þessa;
hann segir athæfið þó ekki beinlínis
óldungis óheimilt, svo að varði við
lög.
Daginn eftir kom ísafold út. Bræð-
in er ekki minni hjá henni. Aðferð-
in alveg eins og vant er. Fyrst
fyllir hún nær hálfan annan af sín-
um löngu dálkum með skömmum
um ráðherra; og af því að hún hef-
ur ekkert tilefni til að skamma hann,
fremur en vant er, fer hún að alveg
eins og vant er, byrjar á því að
smíða sjer tilefnið úr tilhæfulausum ó-
sannindum, þeim sem sje, að ráð-
herra hafi skrifað eða látið skrifa
hina umræddu grein í Lögrjettu.
En þegar ritsjórinn er búinn að
velta úr sjer skömmunum út af þessu,
búinn að svala mestu heiftinni, þá
gæist óvart fram hjá honum sanna
ástæðan til bræði hans; og hún er
náttúrlega alveg sú sama og hjá
taglhnýtingnum. Menn heyri blaðs-
ins eigin orð:
„Hann (þ.e. ráðherrann) veit vel, að
fari hann nú að koma með betri
boð, eftir alt, sem hann hefur sagt í
sumar, þá gerir það málstað hans
enn ískyggilegri. Þá lítur þjóðin á
hann svo sem málfærslumann Dana“
. . . . o. s. frv.
Með öðrum orðum :
Ef Hannes Hafstein fær 'Dani til
þess að ganga inn á það, sem meiri
hluti þjóðarinnar, að ritstjóra ísa-
foldar meðtöldum, hefur heimtað,
þá gerir það málstað hans emi í-
skyggilegri.
Ef hann fær framgengt fylstu kröf-
um hinnar íslensku þjóðar, sem hann
sjálfur í broddi allra nefndarmanna
hjelt fram til streitu í vetur, þá ger-
ist liann máljœrslumaður Dana!!
Hugsunin alveg sú sama og hjá
Þjóðólfi, þó ekki sje eins klaufalega
skýrt að orði komist. Hugsunin
þessi sem sje: