Lögrétta - 05.06.1912, Blaðsíða 2

116
LOGRJETTA
Við minningarhátíð Háskóla íslands 3. júní 1912
út af láti
Friðriks konungs áttunda.
/.
KÓR.
Kom þú lieilög himni frá
hjartaró, sem friðinn gefur,
meðan kœran minst er á
milding vorn, er dáinn sefur!
Hans var ósk að efla frið,
egða kala brœðraþjóða.
Milding þess svo megum við
:,: minnast — Friðriks konungs góða.
Vorrar þjóðar ást í arf
eflir göfgan föður tók hann;
en svo við sitt eigið slar/
arf þann mörgum sinnum jók hann.
Munað skal, livern liafði hann
hlut i íslands bestu vonum.
Hjeðan glilri’ um grafar rann
:,: góðar kveðjur gfir honum. :,:
Úti’ um loftsins vídd er vor,
vor í dönskum beykilundum;
blómið grœr í geislans spor;
gutlið skin á eyja-sundum.
Pína, Friðrik góði, gröf
geislum vefur röðull sínum.
ísland sendir yfir höf
:,: ástarþökk að legstað þínum. :,:
II.
RECITATIV.
Munum alþingis
íslendinga
för til fylkis sala,
þá er milli þinga
þjóða sinna
vísir bar vinádtu orð.
Báru þá lieim
frá brœðra landi
gestir góðar kveðjur.
Svo voru’ hin fyrstu
Friðriks áttunda
afskifti' af íslands þjóð.
Fagnað var
fyrir fimm árum
sjóla í þessum sal.
Hylli' og vinátlu
hjel hann íslandi,
og orði því aldrei brásl.
Reið hann um hjeruð;
við röðulskin
sá hann sveitir lands;
gljájökla
yfir grœnum hlíðum,
opinn fjalla faðm.
Leil hann yfir land
frá Lögbergi,
slóð þar sem steinarnir tala.
Horfna gullöld
hugum leiddi,
en fesli við framtíð sjón.
All vildi’ hann gera,
sem Islands hag
breytti’ í betra horf;
laga lög,
leysa' úr þrœtum;
fá því fullan rjell.
Traustust tengsl
taldi jafnrjetti
þengill þjóða milli.
/ samvinnu’ og samúð
sátt að tryggja
var konungshugsun hans.
(iiið og gœfan
gefi Islandi
oftar þess öðlings líka!
Hjer skal hans minning,
þótl hjartað sje brostið,
ætíð i heiðri höfð.
III.
KÓR.
Pú konungur himnanna háu
og hvelfingar vtddanna bláu,
sem veldi’ átt um vorljóssins geima,
þar vonin og áslin á heima!
Sendi lí/sþrótt og slyrk voru landi
og Ijáðu því vörn móti grandi!
Send Ufsstrauma logans þins bjarla
með Ijós og með frið í lweri hjarta!
Lát óskir hins andaða rætasl
um alt það, sem hjer þarf að bœtast!
Gef sigur hans samúðaranda
í sáttum á milli hans landa!
Svo kveðjum vjer konunginn góða.
Pú, konungur alheimsins þjóða,
legg blessun hins látna hjá líki
á lýði hans, œtt hans og ríki.
P. G
um hinn látna er ein hin besta huggun
næst voninni um samfundi hinumegin.
Hugljúf er altaf endurminning um góð-
an mann, og hún kennir oss þann sann-
leika, að það er betra að hafa elskað
og mist, enn aldrei að hafa elskað.
Jeg er sannfærður um, að hin íslenska
þjóð. þjóð endurminningarinnar, mun
lengi geima minning Friðriks konungs
hins 8. í þakklátum hjörtum.
Til hans má með sanni heimfæra
erindið f Hávamálum:
Deyr fé.
Deyja frændr.
Deyr sjáffr it sama.
En orðstírr
deyr aldrigi,
hveim er sér góðan getr.
Hugur vor hvarflar yfir hafið til nán-
ustu ástvina hins látna konungs, til henn-
ar, sem mest hefur mist, til ekkjudrotn-
ingarinnar, sem var ung gefin Friðriki
konungi, sem var stoð hans og stitta
og þoldi með honum blítt og strítt í 43
ár. Hugur vor hvarflar til barna hins
látna konungs, sjerstaklega til hins níja
konungs vors og drottningar, sem hafa
mist ástkæran föður og tengdaföður, og
ifir höfuð að tala til allrar konungsætt-
arinnar. Vjer vitum, að þennan dag bír
þar sorg í sölum, eigi síst í sölum her-
togafrúarinnar af Cumberland, sem nú
harmar í senn bæði ástrfkan bróður og
ástkæran son. — Vjer tökum innilega
þátt í harmi þeirra allra, og biðjum guð
að stirkja þau og stiðja.
Vjer rjettum og bræðraþjóð vorri bróð-
urhönd og sirgjum með henni sameigin-
legan missi.
Vjer höfum filstu ástæðu til að vona,
að sú ást til Islands, sem Friðrik konung-
ur hinn áttundi tók í arf eftir föður sinn,
hafi og gengið f arf til sonar hans, hins
nfja konungs vors, hans hátignar Krist-
jáns konungs hins tíunda. Hann hefur
þegar sent oss hlíja konungskveðju. Guð
blessi og stirki alt hans starf, svo að
það megi verða til heilla og hamingju
firir þær þjóðir, sem lúta veldissprota
hans.
Að lokum vil jeg biðja hina háttvirtu
samkomu að minnast Friðriks konungs
hins áttunda þegjandi með því að standa
upp.
Blessuð sje hans minning!
Urn friðrik konung VIII.
Af hinum mörgu greinum, sem
dönsk blöð flytja um Friðrik konung
VIII., skal hjer að þessu sinni aðeins
tekið það, sem hjer fer á eftir, úr
grein í „Riget" á greftrunardegi kon-
ungs, 24. f. m.:
.....Munu dómar framtíðarinnar
draga mynd hans öðruvísi, en hún
var fyrir augum okkar, samtíðarmanna
hans? Það er hugsanlegt — og meira
en það: það er líklegt.
Við, samtímamenn Friðriks kon-
ungs, sáum þar vinsælan mann, vel-
viljaðan konung, stjórnarfarsreglunum
trúan stjórnanda. Nú, þegar hann
er látinn, opnast ef til vill smátt og
smátt augu okkar fyrir því, að hann
var meira, — að hann með þolin-
mæði og valdi yfir sjálfum sjer, sem
aðeins finst hjá þeim, sem mikið er
gefið, vann fyrir takmark, sem er langt
frammi í ókominni tíð — svo langt,
að engin líkindi voru til þess fyrir
mannlegum augum, að hann sjálfur
sæi árangurinn af því stjórnmálastarfi.
Hans eigið tillag til danskrar fram-
þróunar var það, að hann sló fastri
þingræðishugmyndinni sem ófrávíkj-
anlegri reglu, og að hann í för sinni
til íslands undirbjó starf að fyrirkomu-
lagi, er tengt gæti tvo aðalhluta rfk-
isins traustum böndum. Hann sá, að
einungis með stoð í þingræðinu gæti
starfið fyrir vörn landsins hepnast,
og að einungis með viðurkenningu á
íslands fulla þjóðlega rjetti mundi
hið gamla sagnaland verða tengt var-
anlega við Danmörk.
Að því er virðist, hafði hann að-
eins hepnina með sjer í hinu fyrra
máli. En framtíðin mun sýna, að
fær vegur fyrir framþróun íslands
finst ekki fyr en menn ráða við sig,
að ganga í þau spor, sem Friðrik
konungur og sambandslaganefndar-
uppástungurnar bentu til. Riðlun sú,
sem orðið hefur á öllum íslenskum
stjórnmálum eftir að uppástungunum
var hafnað, mundi vera besta sönn-
unin fyrir því, hve langt sje þar
komið út í fen og ófærur".
„Menn hafa sagt, að Friðrik kon-
ungur VIII. væri ekki hamingjusam-
ur konungur", segir blaðið og bendir
til Albertímálsins og sorgarviðburða,
sem konungsættin hefur orðið fyrir
á ríkisstjórnarárum hans. En það
bætir við: „En eigi hamingja þjóð-
höfðingjans að miðast við Iífskraft
þeirra trjáa, sem hann hefur gróður-
sett fyrir komandi kynslóðir, þá má
vera að framtíðin dæmi, þvert á móti,
ríkisstjórnarár hans hamingjutíð".
„Mætti nú Friðrik konungur sjálf-
ur mæla, gæti hann eigi aðeins með
sönnu sagt: „Jeg vildi landi mínu og
þjóð alt hið besta", heldur einnig
bætt við: „Og jeg sá, hvað þeim
var fyrir bestu — ef til vill betur en
flestir aðrir".
Xristján konungur X. og yilexanðrina ðrotning.
Kristján konuugur X. Alexandrina drotning
Fæddur 26. sept. 1870. Fædd 24. des. 1879.
»Friðrik konungur VIII. er látinn! Lengi lifi hans hátign Kristján
konungur X.!« Með þessum orðum, þríendurteknum frá svölum konungs-
hallarinnar í Khöfn, tilkynti yfirráðherrann Klaus Berntsen konungaskiftin
15. f. m. mannfjöldanum, er þar hafði safnast saman svo mörgum tugum
þúsunda skifti. Síðan ávarpaði hinn nýi konungur mannfjöldann, skýrt ög
hátt, og að lokum komu þau fram á svalirnar, konungur og drotning, með
syni sína Friðrik og Knút og tóku móti hamingjuóskum, en mannfjöldinn
söng föðurlandssöngva.
Kristján konungur X. tekur á besta aldri við konungdómi og eru öll
líkindi til þess, að hann ríki lengi, því hann er hraustur maður og heil-
brigður. Hann er upp alinn bæði við
bókmentir og hermensku, varð stúdent
1889 frá Metrópólítanskólanum í Khöfn
og Ijet svo rita sig í stúdentatölu há-
skólans. Hefur jafnan síðan tekið þátt
í helstu hátíðasamkomum stúdenta og
flutt þar ra;ður. í hermannaskólanum
hefur hann tekið öll stig og tekið þátt
í þeim störfum, er þar til heyra, í land-
hernum; hefur hann verið mikið gefinn
fyrir alls konar líkamsæfingar. Hann
er mjög hár maður vexti, nokkuð á 4.
alin.
Alexandrina drotning er hertogaynja
af Meklenburg; er sú ætt merkileg og
þaðan hafa verið komnar fleiri af Dana-
drotningum fyr á tímum. Bróðir henn-
ar er núverandi hertogi af Meklenburg
Friedrich Franz, sem kvæntur er dóttur
hertogans af Cumberland, en systir hennar, Cecilie, er 'gift Vilhjálmi krón-
prinsi Þjóðverja. Brúðkaup þeirra Kristjáns konungs og Alexandrinu drotn-
ingar fór fram í Cannes 26. apríl 1898, en þar á hertogaættin herrasetur.
Þau eiga tvo syni. Hinn eldri, Friðrik, sem nú er orðinn krónprins, er
fæddur 11. mars 1899, en hinn yngri, Knútur, 27. júlí 1900.
Jóhann Sigurjónsson,
„Bjærg-Eyvind og hans Hustru“
leikin í Kaupmannahöfn.
20. þ. m. var í fyrsta sinni leikinn
íslenskur sjónleikur, Fjalla-Eyvjndur,
eftir Jóhann Sigurjónsson, í einu af
hinum bestu leikhúsum hjer í bæn-
um, Dagmar-leikhúsinu. Það er í
fyrsta sinn, að íslenskt leikrit er leik-
ið í útlendu leikhúsi.
Dagurinn varð merkisdagur í bók-
mentasögu íslands, því að alt fór vel,
og leikrit þetta er djúpt hugsað,
gagnort og kjarnyrt.
Fjalla-Eyvindur er hið fyrsta Ieik-
rit, sem að kveður í íslenskum bók-
mentum. En það er fremur „episkt"
en „dramatiskt", og jeg óttaðist jafn-
vel, er jeg fór að sjá það fyrsta sinn,
er það var leikið, að óhug mundi slá
á áhorfendurna sfðast í þriðja þætti
og fjórða þætti; en frú Jóhanna Dyb-
vvad sigraði með leiklist sinni, og svo
hafði enda leiksins verið breytt til
þess að koma í veg fyrir þetta.
Dagur þessi varð því gleðidagur
fyrir höfundinn og alla þá íslendinga,
sem hugsa um sæmd íslands. Og
það kom sjer vel, að Jóhann Sigur-
jónsson gerði Iandinu þennan sæmd-
arauka, rjett á þeim tímum, þá er
leiðtogar landsins, stjórnspekingar og
fjármálamenn, gera bæði landi ogþjóð
hið gagnstæða með því að reyna að
innleiða verslunareinokun og með
ýmsu öðru.
Leikurinn var lfka mjög vel leik-
inn og vel úr garði gerður af stjórn-
endum Dagmarleikhússins. Öll leik-
tjöld ný, leiksviðið fagurt, og bún-
ingar yfirleitt rjettir og góðir.
En sigurinn á leiksviðinu var þó
langmest að þakka hinni frábæru,
norsku leikkonu, frú Dybvvad. Hún
er hin besta leikkona, sem Noregur
hefur átt, og ein af hinum allra
fremstu leikkonum, sem nú eru uppi
á Norðurlöndum.
Hún Ijek Höllu og gerði það með
svo miklum styrkleik og dramatiskri
list sem framast má verða. Allir
urðu hrifnir af Ieik hennar.
Höfundurinn hafði breytt leiknum
nokkuð til þess að laga hann fyrir
leikhúsið. Og hann ljet hann enda
samkvæmt þjóðsögunni um hestinn,
er kom til Eyvindar í páskabylnum,
þá er hann hafði lesið húslestur.
Hann verður þá svo glaður af þess-
ari guðs gjöf, er hann hefur fengið
að borða, að blíðlyndi og ást hans
til Höllu vaknar aftur eftir alt rif-
rildið, og það fær svo á hana, að
hún iðrast og grætur. Eyvindur spyr
hana þá blíðlega, af hverju hún sje
að gráta. Hún svarar þá iðrandi:
„Kanske der er dog en Guð allige-
vel".
Með þessum orðum endar leikur-
inn.
Með þessu er reynt að bæta úr
hryllingunni í síðari hluta leiksins.
Fleiri munu fara að sjá hann fyrir
bragðið. í gærkvöldi fór jeg aftur
að sjá hann, áður en jeg rita þessa
grein. Hann var þá leikinn í þriðja
sinn og leikhúsið var fult.
Frú Dybwad hefur gert höf.
góðað greiða með því að íklæða
Höilu holdi og blóði. Það gat eng-
in kona gert betur en hún og fáar
eins vel.
Stjórnendur Dagmarleikhússins, Jo-
hannes Nielsen og Adam Poulsen,
sem báðir eru mjög góðir leikendur,
leika þarna báðir. Adam Poul-
sen leikur Kára. Fyrsta kvöldið
tókst honum það eigi svo vel í tveim
fyrstu þáttunum, eins og vænta mátti
af honum, en síðari þættina ljek hann
með krafti. í gærkvöldi Ijek hann
miklu betur. Johannes Nielsen leik-
ur Árnes mjög vel að ýmsu leyti.
Ýmsar aðrar persónur voru mjög vel
leiknar, sjerstaklega Guðfinna gamla
af frú Mathilde Nielsen.
Það er óskandi og vonandi, að
EKJET Skilvindan Diabolo fæst í verslun
JÓNS PÓRÐARSONAR.