Lögrétta - 04.12.1912, Side 1

Afgreiðslu- og innheimtum.:
ARINBJ. SYEINBJARNARSON.
Ljaut£aveu 41.
Talsími 74.
Rits tj o r i:
ÞORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Æ 61.
Reykjavík 4. Desember 1913.
VII. árgr.
I. o. o. F. 931259.
KB 13. 9. 12. 7. 2. Gi.
Þjóðmenjasafmð opið virka daga kl. 12—2.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (f Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. f mán. 11—I.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io1/.
—12 og 4—5-
tslands banki opinn 10—21/* og 51/.—7.
Landsbankinn io1/.—21/2- Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
, 12—3 og 5—8
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 síðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus FjeldLsted*
YflrrjettarmilafwrslumaOur.
Lækjargata 2.
Helma kl. 1 1—12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappfr og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
-= Kajjitín. =-
Altaf nægar birgðir hjá
Sveini Jónssyni,
Templarsundi 3. Reykjavik.
Kostar aðeins 80 aura pundið.
1 pd. af Kaffitíni jafngildir 1 pd. af
brendu og möluðu kaffi á 1,20—1,30 pd.
og z/a pd. af export á 0,25. Það er því
um 70 aura sparnaður á pundinu. Og
það sem mestu varðar: Kafitínið er holl-
ur og nærandi drykkur og alveg skaðlaus
fyrir alla — unga og gamla.
Einka-umboðsmaður á íslandi:
Sveinn M. Sveinsson,
Hafnegade 471. Kaupmh.
Síra Jans prófastur Pálsson.
(V4 1851—28/h 1912).
Síra Jens prófastur í Görðum á
Álftanesi andaðist 28. nóv. af æða-
teppu. —
Miðvikudagskvöldið 20. nóv. ætl-
aði hann heim til sín úr Hafnarfirði;
hann steig á bak hesti sínum hjá
efsta húsinu við Kirkjustiginn, en um
leið og hann kom í hnakkinn, fæld-
ist hesturinn og stökk út í hraunið.
Fjekk prófastur þá svo vonda byltu,
að hann viðbeinsbrotnaði og rifbrotn-
aði, og auk þess fjekk hann allmikið
höfuðhögg. Hann komst sarnt sjálf-
ur á fætur aftur, hvíldi sig ofurlítið
í húsi rjett hjá (Hraunkoti), og var
svo studdur til Agústs kaupmanns
Flygenrings; þar lagðist hann— var
ekki talinn flutningsfær heim að Görð-
um, — fjekk væga lungnabólgu, hafði
oftast óráð eftir höfuðhöggið, og and-
aðist svo sem fyr segir rúmri víku
síðar.
Hann hjet fullu nafni Jens Ólafur
Páll og var sonur síra Páls Jónssonar
Matthiesens, þá í Dagverðarnesi, en
síðast í Arnarbæli, og konu hans,
Guðlaugar Þorsteinsdóttur. Hann
varð stúdent 1870 (2. eink.) og út-
skrifaðist af prestaskólanum 1872
(1. eink.). Árið eftir gerðist hann
aðstoðarprestur föður síns í Arnar-
bæli. Þaðan fór hann að Þingvöll-
um 1879, fjekk Útskála 1886, var
þar 9 ár og fluttist svo að Görðum.
Hann var prófastur í Kjalarnesþingi
sfðustu 12 árin.
Síra Jens Pálsson var hinn mesti
áhugamaður um öll þau mál, sem
hann skifti sjer af, og gegndi fjölda-
mörgum trúnaðarstörfum, var t. d. í
handbókarnefndinni, sat á alþingi
1891—1899 fyrir Dalasýslu og síð-
an 1909 fyrir Gullbringu- og Kjósar-
sýslu o. s. frv. Um miðbik æfi sinn-
ar mun hann hafa verið með áhuga-
sömustu prestum landsins í öllum
prestsstörfum, enda var hans sárt
saknað á Suðurnesjum, þegar hann
fór frá Útskálum, og oft mintist
hann með gleði prestsskapar síns
Mynd þessl er Úr Soffíukirkjunnt í Konstantínópel, en sú kirkja er
eitthvert hið veglegasta mustefí, sem bygt hefur verið, reist af Justiuíanusi
keisara á árunum 532—539* »Úú hef jeg gert betur en þú, Salómon",
mælti Justinianus keisari, er hahtt köm inn í kirkjuna fullsmiðaða. Hún
hafði kostað um 20 milj. kr. og 10. þús. manns hafði unnið að bygging
hennar samfleytt í 7 ár. Þegar Tyrkir unnu Konstínópel 1453, brendu
þeir borgina en hlífðu kirkjunni, breyttu henni síðan og sniðu hana eftir
guðshúsum sínutn. Þar stóð yfir guðsþjónusta, að sögn, er Tyrkir brutust
inn í borgina 29. maí 1453, og hafði henni verið slitið í miðjum kliðum.
Nú hefur Ferdinand Búlgarakonungur haft þau ummæli, að þeirri messu
ætli hann að láta halda áfram, er hann komi með her sinn til Konstantínó-
pel. En Tyrkir hafa sagt, að það skuli aldrei verða, því fari svo, að her
Búlgara taki borgina, skuli konungur þeirra koma að kirkjunni í rústum.
þar. Stjórnmál urðu honum mjög
kær, þegar hann fór að sitja á þingi,
enda naut hann mikils fylgis og
trausts hjá flokksbræðrum sínum utan
þings og innan, en þá hafði hann
stundum ekki nægan tíma til að
gegna prestsstörfum í fjölmennu
prestakalli, og varð enda síðustu árin
að fá sjer aðstoðarprest.
Samt sem áður átti kristindómur-
inn jafnan hjarta hans; það varð jeg
oft var við, þótt við værum ekki
jafnan sammála um kirkjumál.
Hann studdi bindindismálið með
ráði og dáð, eins og fleiri nytsemd-
armál, bæði í hjeraði og á þingi; og
hefur G.-T.-reglan þannig í sömu vik-
unni mist 2 af traustustu liðsmönn-
um sínum, þar sem þeir voru Björn
Jónsson fyrv. ráðherra og Jens próf.
Pálsson.
Síra Jens var hið mesta valmenni,
málti ekki aumt sjá, og þótt hann
væri töluvert bráðlyndur, var hann
þó ljúfmenui í allri umgengni. Er
mjer Ijúft að minnast t. d. þegar jeg
heimsótti hann í síðasta sinni. Okk-
ur varð þá töluvert sundurorða út af
trúmáladeilunum; fanst prófasti við
„Bjarmamenn" vera alt of nær-
göngulir við nýguðfræðingana, þótt
hann væri ekki sjálfur sammála þeim,
sem lengst færu í vefengingum trú-
arsannindanna; — en þegar jeg fór
litlu síðar, fylgdi hann mjer á hest-
bak, kvaddi mig innilega og kvaðst
vona, að við yrðum „jafngóðir vinir,
þótt sitt hafi sýnst hvorum í dag".
— Svipað vissi jeg til að kom oftar
fyrir, þegar gestir voru honum ósam-
mála. — Hafi síra Jens átt nokkurn
óvin, skil jeg ekki í, að sökin hafi
verið hjá honum.
Sírajenskvæntist n.júní 1874Guð-
rúnu Sigríði dóttur Pjeturs organleik-
ara Guðjóhnsens, sem lifir mann sinn.
Hjónaband þeirra var hið ástúðleg-
asta og heimili þeirra jafnan viðbrugðið
fyrir hjálpsemi og gestrisni. Börn áttu
þau engin, en fósturbörn voru mörg,
sem höfðu þar athvarf um hríð, en
sum ólust þar alveg upp, og má þá
nefna: Kristján Jónsson Matthiesen
og Onnu Sigurðardóttur — nú bæði
í Ameríku, — frú Þóru Möller í Rvík
og Guðrúnu og Pal, bæði í Görðum.
Yms fátæk gamalmenni Ieituðu hæl-
is hjá þeim hjónum og margur kom
þar í þungu skapi en fór glaður og
öruggur aftur.
Því mun óhætt að fullyrða, að
margur hafi sent prófastsekkjunni f
Görðum hlýar og þakklátar hugsan-
ir þegar þetta sviplega fráfall manns
hennar frjettist.
Síra Jens verður jarðaður næst-
komandi laugardag.
N. Á Gíslason.
Nl('»(*kv(irn. Sjómaður kom ný-
lega til mín, af enskum togara, með
ljótt meiðsli á hendi, og sagðist hafa
farið í „kvarnarvjelina".
„Hvaða kvörn er þaðf" spurðijeg.
„Það er spánnýtt áhald", sagði Eng-
lendingurinn; „hingað til höfum við
fleygt öllu smáseyði í sjóinn og eins
öllu slógi úr vænum fiski og hausum;
nú mokum við öllu þessu í slóg-
kvörnina; þar þornar það við gufu-
hita og rennur úr því lýsið, og sfðan
malast það og er eins og þurt sag,
þegar það kemur úr kvörninni; þetta
fiskimjel er talið ágætt skepnufóður;
við fáum 180 kr. fyrir hverja smá-
lest; það eru 3 mánuðir síðan við
fengum þessa kvörn í skipið og á
þeim stutta tíma höfum við selt fóð-
urmjel fyrir 10,800 kr. Kvörnin
kostar 18,000 kr. Það fer lítið fyrir
henni í skipinu. Hún er mesti þarfa-
gripur og kemur vafalaust bráðlega
í alla enska togara'*.
Þetta sagði Englendingurinn mjer,
og meira veit jeg ekki.
G. B.
Aldarafmæii
pjeturs Guðjohnsens
1812—29. nóv. —1912.
100 ára fæðingarafmælis Pjeturs
sál. Guðjónsens organleikara var
minst með söng í dómkirkjunni
síðastl. föstudagskvöld, og er skrifað
um þá minningarathöfn á öðrum
stað hjer í blaðinu. Var það »Söng-
fjelagið "17. Júni«, sem fyrir þessu
gekst. Framan við söngskrána, sem
þá var útbýtt, er mynd af Pjetri
Guðjónsen og minningarorð um hann
sem Jón Jakobsson landsbókavörð-
ur hefur skrifað.
Einnig var Pjeturs Guðjónsens
minst þennan dag á þann hátt, að
þá var sent út fyrsta tbl. af nJTju
mánaðarriti, sem »Hljómlistin« heitir
og eingöngu á að fjalla um söng.
Ritstjóri og útgefandi þess er Jónas
Jónsson. Er þar mynd af P. G.
og ítarlegt æfiágrip, að mestu
eftir síra Einar Jónsson á Hofi
Vopnafirði og áður prentað framan
við Sálamasöngs-bók P. G., er út
var gefin af sonum hans ári eftir
lát hans, 1878. Þar eru og kvæði,
er orkt hafa verið um P. G., hið
fyrsta eftir Gest Pálsson, sungið er
skólapiltar fóru heim til Guðjohn-
sens á afmælisdag hans 1874, en
hin ort nú á 100 ára afmæli hans,
eitt eftir Guðm, Guðmundsson, ann-
að eftir Guðm. Magnússon og hið
þriðja eftir Enar P. Jónsson.
í línum þeim, sem Jón Jakobsson
hefur skrifað framan við söngskrána,
sem frá er sagt hjer á undan, er
svo vel sagt frá æfistarfi P. G., þótt
í stuttu máli sje, að þau ummæli
eru tekin hjer upp:
»Pjetur Guðjohnsen organleikari er
fæddur þ. 29. dag nóvembermán. á
Hrafnagili í Eyjafirði. Útskrifaðist
úr Bessastaðaskóla vorið 1835, var
síðan verslunarmaður og skrifari um
2 ár. Fór utan 1837 og gekk í
kennaraskólann í Jonstrup á Sjá-
landi, útskrifaðist þaðan í aprílmán-
uði 1840 og hafði meðal annars lært
þar söng og organslátt. Var barna-
skólakennari í Reykjavík 1840—49,
organleikari við dómkirkjuna frá
1840 til dauðadags, söngkennari við
Reykjavíkur lærða skóla frá 1846
til dánardægurs. Málafærslumaður
var hann í hjáverkum, settur sýslu-
maður i Árnessýslu 1849—50, þing-
maður Gullbringu- og Kjósarsýslu
1865—67, umsjónarmaður latinu-
skólahússins um eitt ár. Stiftisskrif-
ari var hann í því nær 20 ár, og
síðan ritari á skrifstofu landshöfð-
ingja frá 1872 til dauðadags. Haust-
ið 1841 kvæntist hann ungfrú Guð-
rúnu Sigríði Knudsen; eignuðust þau
15 mannvænleg börn, sem flestöll
komust upp. Hann andaðist 25.
dag ágústmán. 1877.
Þetta stutta yfirlit sjmir, hve æfi-
ferill þessa manns var margbrotinn
og — erfiður. Líf hans var sífeld
glíma við fátækt og allskonar örð-
ugleika; en þó tókst honuin miklu
meira en mörgum öðrum, sem virð-
ast hafa öll skilyrði til að verða af-
kastamenn og oddvitar á ýmsum
sviðum lífsins. Átti hann það því
að þakka, að í honum brann heil-
agur eldur, innileg ást til þeirrar list-
ar, sem heillaði hann ungan og varð
leiðarstjarna hans í lífinu.
Hann kom sem kallaður, þegar
oss lá mest á, einn í þessari fríðu
fylkingu, sem um og fyrir miðja 19.
öld prýddi hóp vorn íslendinga og
hækkaði þjóð vora í sessi. Vjer vor-
um söngvana þjóð. Siðbótin hafði
kæft kaþólska söngipn; danslögin og
flest önnur þjóðlög voru löngu horf-
in, en rímnagaulið og langspilið
kyrktu barkana og drápu eyrað
(»bragðdaufa rímu þylur vesall mað-
ur»). Þetta sá hann allra manna
best, og mót þessum ófögnuði barð-
ist hann með oddi og eggju með
sinni ríku manndómslund alt sitt líf.
Starf þessa manns í þarfir söng-
listarinnar var þyrnum stráð braut;
hann gat eigi nema á löngum tíma
og með stakri þolinmæði unnið sig-
ur á vananum, hleypidómunum og
þrjóskunni. Kennarastarf hans við
lærða skólann var því i byrjun mjög
örðugt verk, og hann sá brátt, að
bóklausa mátti hann eigi senda bestu
lærisveina sina út um sveitir til end-
urbóta; flestir þeirra urðu prestar,
og kirkjusöngurinn var honum —
jafntrúrælcnum manni — fyrir öllu.
Þessar voru ástæður fyrir útkomu
bókar hans: »íslensk sálmasöngs
og messubók« (Kmh. 1861), þessar-
ar kvöld- og næturiðju, sem hann
tileinkaði ástvini sínum, próf. Berg-
reen, og »Lærisveinum Reykjavík-
urskóla, sem vinna eiga að útbreiðslu
íþróttarinnar á hinni ástkæru fóst-
urmold«. Átta sinnum varð hann
að lesa hana yfir og breyta henni,
því að hann gat eigi nema smám-
saman, sakir efnaskorts, keypt sjer
þær bækur, sem hann þurfti á að
halda til að geta fært sálmalögin í
hinn frumlega, fagra búning þeirra.
Bókinni fylgja, auk leiðbeinandi for-
mála, ágætar skýringar um uppruna
sálmalaganna, og verður hún eflaust
að teljast þarfasta og besta bók,
sem rituð hetir verið í þarfir söng-
listarinnar á þessu landi. Auk þess
hefur hann einnig ritað »Leiðarvísi
til þekkingar á sönglistinni«, Rvík
1870 (breytt þýðing á Löbe-Gebauer:
Musikens Catechismus) og »Sálma-
söngsbók með þrem röddum« (Kmh.
1878), er kom út að honum látn-
um; báðar hinar þörfustu bækur.
Engu að siður verða ritstörf söng-
fræðingsins í honum að lúta í lægra
haldi fyrir kennaranum, sem i hon-
um bjó. Það var dauður maður,
sem eigi gat lifnað við alt það fjör,
helfreðin sál, sem eigi gat ylnað við
allan þann eld! í kenslustundun-
um var hann oft svo barnslega glað-
ur, svo innilega þýður og ástúðleg-
ur, eins og hann ætti allan hópinn,
sem umhverfis hann var. Æskan
var jafnan hans yndi, og æskulýður
latinuskólans eigi síst, enda átti hann
þar mikil og góð itök í mörgu ungu
hjarta.
Lundin var listamannslund: skap-
stór og skaphreinn, heitur að jafn-
aði — stundum eldheitur, kaldur,
þegar því var að skifta — stundum
ískaldur, en háltvolgur a 1 d r e i.
Líf Pjeturs Guðjohnsens er fagurt
dæmi þess, hverju óbilandi staifs-
þrek og einbeittur vilji með göfugu
lífstakmarki fær orkað, og nú — 35
árum eftir andlát hans — getum vjer
íslendingar, með hinar blessunarríku
afleiðingar af æfistarfi hans fynr aug-
um, af öllu hjarta endurtekið þau
orð, sem hljómuðu frá vörum læri-
sveina hans á afmælisdegi hans ár-
ið 1874;
Þökk fyrir starf áfósturfold,
Stríðið.
Símað er frá Khöfn 29. f. m.:
„Verið að semja um vopnahlje.
Deila Serba og Austurríkismanna
heldur áfram. Albanía hefur lýst sig
sjálfstæða. Stórveldafundur í undir-
búningi".