Lögrétta - 09.08.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
137
Strídið.
Síðustu frjettir.
Eftir símfrjettunum frá síðustu
vikunni aS dæma, gengur stríðiS í
sama þófinu og a5 undanförnu á vest-
urvígstöðvunum; þaS er barist viS
SommefljótiS og hjá Verdun, og nú
sagt, að Frakkar hafi tekiS aftur
Tiaumont. Sagt er og aS þýsk Zeppe-
línsskip sjeu aftur farin að gera árás-
ir á austurströnd Englands.
Frá austurvígstöSvunum er ekki
sagt frá neinum stórorustum. En
FTindenburg hefur nú veriS falin yfir-
stjórn alls MiSveldahersins þar, bæSi
ÞjóSverja og Austurríkismanna.
Tveir uppdrættir fylgja hjer, og er
á öSrum sýnd, meS svörtu, feitu striki,
herlínan á vesturvígstöSvunum norS-
an frá hafi og suSur fyrir Somme.
Breiddin á uppdrættinum sýnir nál.
60 kílómetra svæSi. 1 horninu aS of-
an, vinstra megin, eru tvær línur, og
táknar hin efri, sljetta línan, járn-
brautir, og eru þær þannig sýndar á
uppdrættinum, en neSri línan táknar
skurSi til skipaferSa. Hinn uppdrátt-
urinn sýnir greinilegar svæSiS suSur
\iS Somme, þar sem höfuSsóknin hef-
ur veriS gerS af hálfu bandamanna,
en þaS er vestur frá bænum Peronne,
og sjest hann á báSum uppdráttun-
um. Á þessu svæSi eru sljett og víS
akurlendi, meSfram ánum Somme og
Ancre, og smáþorp til og frá. Er sagt,
aS þetta svæSi sje miklu haganlegar
valiS til sóknar af bandamönnum en
þaS svæSi, er þeir völdu í fyrra, miklu
norSar, því þaS var námahjeraS, meS
stórum þorpum, námagröfum og
námahaugum, sem komu ÞjóSverjum
oft aS góSu haldi í vörninni. Þar er
landiS yfir höfuS miklu ósljettara en
þarna suSur viS Somme. Sókn banda-
manna var byrjuS þarna á svæSinu
frá Gommecourt, aS norSan, og sjest
sá bær á lengri uppdrættinum, til Es-
trées, aS sunnan, en sá bær sjest á
hinum uppdrættinum, og verSur þetta
glögt, ef uppdrættirnir eru bornir
saman. Línan frá Gommecourt til Es-
trées er hjer um bil 45 kílóm. á lengd.
A nyrsta svæSinu, hjer um bil 10 kíló-
metra suSur frá Gommecourt, unnu
Englendingar ekkert á. ÞaS 35 kílóm.
svæSi, sem þá er eftir, skiftist þannig
milli Englendinga og Frakka, aS
Englendingar eru á 20 kílóm. aS norS-
an, en Frakkar á 15 kílóm. aS sunn-
an, og er liS þeirra beggja megin viS
Somme, þar sem áin fellur vestur í
gegnum herlínuna. Á þessu 35 kílóm.
svæSi náSu bæSi Englendingar og
Frakkar fremstu vígstöSvum
ÞjóSverja, og gekk þó fram-
sóknin töluvert greiSara fyr-
ir Frökkum, svo aS þeir
komust lengra austur á bóg-
inn, og var markmiSiS þaS,
aS ná bænum Peronne, sem
sjest á báSum uppdráttunum.
ÞaS er helsti staSurinn á öllu
þessu svæSi vegna þess aS
þar koma saman vegir og
járnbrautir frá ýmsum átt-
um. Skömmu eftir miSjan
júlí áttu Frakkar ekki eftir
nema eitthvaS um 2 kílóm.
til Peronne, en síSan munu
þeir ekki hafa unniS neitt
verulega á. Orsökin til þess
aS Frökkum miSaSi miklu
skjótar fram en Englend-
ingum er fyrst og fremst
sögS sú, aS viSbúnaSur
ÞjóSverja hafi veriS meiri
á því svæSinu, sem Eng-
lendingar voru fyrir á,
vegna þess aS þeir ætluSu
Frakka hafa nóg aS gera
hjá Verdun, svo aS þeir
gætu ekki safnaS saman
liSi til mikilla muna annar-
staSar á herstöSvunum.
Líka fer landiS aS verSa
nokkru hæSóttara og betra
til varnar, þegar norSur
dregur. Annars er fram-
göngu Frakka þarna hrós-
aS, einnig í þýskum her-
fregnum, og þykir vel gert,
aS þeir skyldu geta byrjaS
sókn þarna jafnframt vörn-
inni hjá Verdun.
ÞaS virSast lítil eSa eng-
in líkindi til þess, aS bar-
dagar á vesturherstöSvun-
um geri út um ófriSinn, á
hvoruga hliS. Hver smávinn-
ingur lands þar virSist kosta
svo mikiS þann, sem fram
sækir, og vafasamt, aS
bandamenn standi þar nokkru betur
aS vígi nú en þegar þeir byrjuSu
sóknina í sumar, nema þá aS því
leyti, aS þeir hafi meS henni stöSv-
aS sókn ÞjóSverja viS Verdun.
Á ítölsku herstöSvunum virSist nú
alt vera kyrt, og þaSan koma eng-
ar fregnir. Eigi heldur neinar stór-
vægilegar fregnir frá Balkan nje
lengra aS austan. Þó sagSi ein sim-
fregnin nýlega, aS Tyrkir hefSu gert
árás á Port Said, en veriS brotnir á
bak aftur.
Á tveggja ára afmæli ófriSarins
hafSi veriS mikil hreyfing víSa i hlut-
lausum löndum í þá átt, aS friSur
fengist. En litla áheyrn fá þær raddir
enn hjá ráSandi mönnum ófriSarþjóS-
anna, og fer þó án efa þeim mönnum
sífelt fjölgandi hjá þeim öllum saman,
sem helst óska, aS nú fari aS draga
aS lokum striSsins, meS því líka, aS
þaS þykir mörgum nú fullsjeS, aS
hvorugum takist aS gersigra hina og
skapa einum friSarskilmálana, en
kostnaSurinn viS framhald ófriSarins
fer stöSugt vaxandi.
f Englandi valda írsku málin enn
vandræSum og sundurlyndi, og kem-
ur enn ýmislegt fram, er taka þarf
til greina áSur öllu er fullskipaS um
þau. — R. Casement var líflátinn í
Lundúnum 3. þ. m.
FerO 1 BarOastrandarsýstu 1916.
Efti G. Hjaltason.
I. Inngangur.
Jeg fór um sýslu þessa í fyrsta
sinni um voruS 1913, og hjelt þar 34
fyrirlestra aS tilhlutun sýslunnar, og
var einn mánuS í ferSinni. Nú fór jeg
á sama hátt um sýsluna, og var nærri
þrjá mánuSi, og hjelt meira en helm-
ingi fleiri fyrirlestra, kom á nær
hálfu fleiri staSi og hjelt fyrirlestra
á 20 stöSum, sem jeg hef aldrei áSur
talaS á, höfSu því miklu fleiri not af
þessari ferS en hinni. GóSar voru viS-
tökur þar og athygli 1913, en enn þá
betra var þetta nú, alveg hreint fyrir-
tak.
Jeg ætla nú aS lýsa ýmsu, sem jeg
lítiS eSa ekkert nefndi í ferSasögunni
1913. En aftur vera fáorSur um ýmis-
legt, sem jeg lýsti þá nákvæmar.
AuSvitaS lýsi jeg langmest því einu,
sem jeg sá og heyrSi sjálfur, fer samt
eftir sögnum kunnugra meS stöku
atriSi.
II. Bíldudalur.
Jeg byrjaSi í Bildudal. Fyrsti fyrir-
lesturinn í skólanum, en hinn seinni í
kirkjunni, því þá kom svo margt, aS
ekkert rúm varS í skólanum.
Jeg bjó hjá Hannesi kaupmanni, en
1913 hjá Þorbirni lækni. BáSir staSir
skemtilegir, og bókasafn læknis
merkilegt. Þeir, sem vilja vekja og
fræSa alþýSu, hafa meSal annars gott
af aS kynnast læknum og bókum
þeirra.
Á Bíldudal er nú ungmennafjelag,
sem kenslukona Svafa Þorleifsdóttir
hefur átt mestan þátt í aS stofna. Eru
um 50 í þvi. Þar er líka kvenfjelag,
sem líknar sjúkum og gömlum.
Fallegt fremur er aS sjá úr Bíldu-
dal inn í SuSurfirSina, víSa skógur og
tindar bak viS fjöllin milli fjarSanna,
hærri en þau, og oft snjór í tindun-
um. Skógar sýslunnar eru víSasthvar
i vexti, sögSu menn þar. Veitir ekki
af. Hún er víSa hrjóstrug.
3. ArnarfjarSardalir.
Jeg fór svo vestur í ArnarfjarSar-
dali. Fyrst er AuSi Hringsdalur, þar
er 1 bær. Svo Hvestudalur, 3 bæir.
Svo Hringsdalur, 1 bær. Svo Bakka-
dalur, 4 bæir. Þar hjelt jeg fyrir-
lestur, og bjó hjá Jóni kaupmanni,
föSur GuSm. Kamban skálds.
ÞaSan fór jeg í FífustaSadal, yfir
Austmannsdal, og bjó hjá Gísla á
FífustöSum. Er hann einn af þeim,
sem mikiS hafa bætt túniS. Því þegar
hann kom þar fyrir 22 árum, fjekk
hann 70 hesta af töSu, en nú yfir 380
hesta. 4 bæir eru í daln-
um; hjelt þar tvo fyrir-
lestra, en kom fátt fólk,
enda mannfátt víSa þar
vestra, eins og annar-
staSar, oft lítiS annaS
fólk á bæjum en hjón-
in og sumt af börnun-
um.
í Selárdal var jeg
veSurteptur einn sólar-
hring. Þar býr Benedikt
sýslunefndarmaSur og
merkisbóndi.
Jeg hjelt 3 fyrirlestra
vel sótta. U. m. f.
stofnaS í dölunum nýl.
Miklir hamrar eru í
ArnarfjarSar dölunum,
einlægir stallar alstaS-
ar, ægilegt yfirferSar,
en þar eru miklir kletta-
menn.
Allmikil kúskeljatekja
er í dölunum, er skel-
fiskurinn hafSur í beitu.
4. Tálknafjörður.
Jeg talaSi á fjórum stöSum í
TálknafirSi og prýSisvel sótt. Jeg var
þar nótt á 3 stöSum, og skal geta
tveggja staSanna. Fyrri staSurinn
heitir Laugardalur. Þar eru 7 laugar,
og ein þeirra gæti vökvaS vænan kál-
garS í brekku móti suöri. Þarna hitti
jeg blinda ekkju milli 60 og 70 ára,
er hún búin aS missa mann og börn,
og er á sveitinni. Var greindar og
myndarkona. Duttu mjer þá í hug orS
merkisprests hjer sySra, er sagSi á þá
leiS í ræSu, að aSrar eins manneskjur
ættu aS lifa af heiSurslaunum í ell-
ir.ni, en ekki á molum frá mannfje-
laginu. Vel virtist mjer fara um ekkju
þessa. Enda segja allir sveitamenn
mjer, aS nú sje alstaðar á landinu far-
iS vel meS sveitarómaga. En skáldin
segja nú stundum annað. „Vistaskifti“
Einars Hjörleifssonar og „Helgi“ eft-
ir Maríu Jóhannsdóttur, og fleiri
skáldsögur vorar benda á,aS ekki
sje ómannúSin aldauSa hjá oss enn.
Annars hefur of mikiS veriS gert
úr þessum mannúSarframförum bæSi
hjer á landi og utanlands. Þær eru
aS vísu talsverSar. En heimsstríöiS
sýnir átakanlega, aS þær eru marg-
falt minni en haldiS var. ViS erum
flestir sýktir af vitlausu framfara-
grobbi, en sýki sú fer nú víst aS smá-
læknast.
Tvö skólahús eru i Tálknafiröi.
Dýrt þar fyrir jafn fámenna og fá-
tæka sveit aS viðhalda þeim.
Á Sveinseyri var jeg þrjár nætur.
GuSmundur bóndi þar fjekk 1902 150
hesta en 1915 víst 235 hesta af tööu.
Svona eykst töSufall víða, er þaö mik-
il framför og eftirtektarverS, og ættu
allir, sem skoSa landiS, aS gæta vel
aS henni. Þar er stór laug, víst 30
st. hiti, er mikiS vatn sem rennur úr
henni, á viS vænan bæjarlæk. Tvær
aðrar laugar eru þar hjá. Laugarnar
eru i brekku, og er hún brött og
grýtt, og góS mold milli steinanna,
spratt þar vel í garSi, eins og víSar
þar vestra, er þar og haföur skelja-
sandur í garöa.
Jeg kom aS nýbýlinu Hvanneyri.
ÞaS var bygt 1905. Þá fjekst ein hey-
sáta úr mónum, sem bygt var í, en nú,
191^5, 35 hestar. Hefur heyaflinn
þannig sjötugfaldast á 10 árum.
Nýbýli, nýbýli! Þau eru sárfá í
sveitunum. En þeim má til aS fjölga
þar sem mögulegt er. Hætta alveg aS
setja jarðir í eySi, og eins hætta aS
selja landsjóSsjaröir. Býlafjölgun og
landsjóSsjarSafjölgun er sjálfsögS, ef
nokkuS á aS geta fjölgaS fólki í sveit-
unum. En landsjóSsjarSir eiga aS
byggjast meS betri kjörum.
5. Á Patreksfirði
hjelt jeg 5 fyrirlestra, ágætlega sótt.
Og bæSi í verki sem orSi var starfi
mínu sýnd mjög mikil og almenn
hluttekning, meiri en víSasthvar þar
sem jeg hef talaö innan lapds sem ut-
an. Prestur og læknir áttu mikinn þátt
í þessu. Er fræSslustarfiS skemtilegt,
þegar viö annaö eins fólk er aS eiga.
Þar er nýstofnaS kvenfjelag meS um
60 meölimum. GleSur þaS fátæk börn
og kennir þeim vinnu. Jeg bjó þar hjá
Jóni Ólafssyni bakara, bróöur Pjet-
urs kaupmanns. Skemtilegt heimili.
Framh.
Vestureyjar Dana selðar.
Símfregnir frá Khöfn segja aS
samningar sjeu nú komnir á um þaS,
aS Danir selji Bandaríkjunum eyjar
sínar vestan hafs, og er söluverSiS
sagt 25 milj. dollara. HafSi ríkis-
þingiS veriS kvatt saman fyrir
skömmu til þess aS gera út um máliS,
og hefur þetta gengiö fljótt. NokkuS
kom máliö þó til umræöu i blööum
og lögöust ýms þeirra fast á móti söl-
unni. Menn greindi mjög á um málið,
er rætt var um söluna skömmu eftir
aldamótin, og var þá danska þjóöin
yfirleitt sölunni mótfallin. En siSustu
missirin hafa veriö óeirðir meöál
svertingja þar vestra, er vel má vera
aS heföu ágerst framvegis, og er lik-
legt, aS þetta hafi meSfram ýtt undir
Dani til þess, aS láta eyjarnar af
hendi.
Bernstorff greifi,
sendiherra ÞjóSverja i Washington
nú á ófriSartímunum.
Frjettir.
Landskosningarnar 5. þ. m. hafa
veriS linlega sóttar um alt land, eftir
því sem frjetst hefur. Hjer í Reykja-
vík kusu 830 af 3800 kjósendum á
kjörskrá, á Akureyri 160 af 600, á
ísafiröi 160 af 550, í HafnarfirSi 58
af 431, i Vestmannaeyjum 115 af 412,
á Eyrarbakka 89 af 272, á Stokks-
eyri 54 af 300, í Vík 50 af 160, á
Patreksfiröi 16 af 70, á Blönduósi 18
af 50, á Sauðárkróki 32 af 140, í
BessastaSahr. 15 af 38, á Seltjarnar-
nesi 15 af 89, í Dyrhólahr. 37 af 80,
í SkarSshr. í Skagafirði 6 af 44, í
TorfastaSahr. í Húnavatnssýslu 8, í
Sveinsst.hr. í Húnav.s. 16, í Glæsi-
bæjarhr. í Eyjaf. 40, í Öngulstaöahr.
í Eyjaf. 60, í Arnarneshr. 18 af 120,
i Svarfaðardal 13 af 160, í SúSavík-
urhr. á VestfjörSum 9, í Stykkis-
hólmi 29, í Helgafellssveit 15, í Skóg-
arstrandarhr. 10, á Akranesi 74 af
265, í Borgarnesi 19 af 70, í ViSvík-
urhr. í Skagaf. 6. í Rangárvallasýslu
er sagt aö kosiS hafi hjer um bil
þriöji hver kjósandi. I Ögurhreppi i
ísafjaröarsýslu hafSi ekki kjörstjórn-
in mætt, matið meira þurkinn, segir
frjett í „Vísi“.
Þessar fregnir af kosningunum eru
sumar teknar upp úr dagblöðunum,
„Visi“ og „Morgunbl.“, en aðrar hafa
borist Lögr. utan af landi.
Theodór Árnason fiðluleikari. I
„Vordenborg Avis“ frá 15. júlí er
getiS um hljómleik, sem hann hjelt
í Kallehave á Jótlandi ásamt frú Ka-
ren Höjer frá Khöfn, er ljek á píanó.
BlaSiS lætur mjög vel af hljómleikn-
um. Var hann haldinn í stórum sal í
hóteli bæjarins, og blaSiö segir, aS
þeirrar skemtunar verSi lengi minst
í Kallehave og þar í grend. Theodór
fór þessa ferS i sumarfríi sínu, eftir
tilmælum manna þaðan af Jótlandi,
sem eitthvaS höfSu heyrt til hans í
Khöfn.
Bókmentafjelagið heldur 100 ára
afmæli sitt 15. þ. m. Um morguninn
kl. 9 fer stjórn fjelagsins i bil suSur
aS GörSum á Álftanesi og leggur
blómsveig á leiSi Árna Helgasonar,
sem var annar aöalhvatamaSurinn aS
stofnun fjelagsins og fyrsti forseti
Reykjavíkurdeildarinnar. Kl. 1 um
daginn hefst minningarhátíS i sal
neSri deildar í alþingishúsinu og flyt-
ur forseti fjelagsins, B. M. Ólsen pró-
fessor, þar ræöu, en kvæðaflokkur til
minningar um fjelagið verSur sung-
inn.
Jóhanni Sigurjónssyni er fleira til
lista lagt en skáldgáfan. Hann hefur
einnig lagt mikla stund á uppfynd-
ingar. Nú síSast hefur hann búiS til
nokkuS, sem hann á dönsku nefnir
„Stövlaag“, þ. e. ryklok. Er þaS ætlaS
til þess aS leggja ofan á glös og bolla
til þess aS firra innihaldiS ryki og
öörum óþverra. Ætlar Jóhann, aS þaS
muni sjerlega vel til falliS í sjúkra-
húsum og eins viS drykkju undir
beru lofti o. s. frv. Hefur Jóhann
fengiS einkarjett á þessum hlut um
NorSurlönd og er þegar farinn aS
selja talsvert.
Danska blaöiS „Politiken“ spáir
þvi, aS þessi uppfynding Jóhanns
muni fara sigurför um landiS.
ísaf.
Jón Trausti í Danmörku. „Tiden“,
vikublaS J. C. Christensens, flytur 30.
júni grein um Jón Trausta, ásamt
mynd af honum og myndir frá æsku-
stöövum hans, þær sömu og eitt sinn
birtust í „óðni“. Sagt er í greininni