Lögrétta - 05.12.1916, Qupperneq 3

LOGRJÉTTA
209
um, til þess aS bjarga sem mestu af
innanstokksmunum úr skipinu. Skip-
verjar allir hafa veriö fluttir yfir á
Geir_ Mestum hluta vöruflutningsins
hefur verið 1)jarga?S, nema steinolíu,
sem var neðst í framlestinni. HefSi
haldist gott veður einum degi lengur,
mundi skipinu hafa veriö bjargaS.
Brimasamt mjög á strandsta5num.“
Seint í gærkvöld barst Apríl þetta
skeyti frá Ungerskov, skipstjóranum
á Geir:
„FariS ekki. Öll von er úti Skipið
cr fult af sjó og er komiö upp í fjöru.“
Atkvæðagreiðslan
við þingkosningar 1. vetrardag
1916.
Tala kjósenda, sem greiddu gild
atkvæði viö kosningarnar i. vetrar-
dag 1916, er 13351. Þar af eru 5235
greidd Heimastj.m., 2981 Þversum,
1101 Langsum, 993 Þingb.fl., 882
Óháöum bændum, 904 Verkmönnum
og 1255 utanfl.mönnum.
Með þessum atkv. eru kosnir 32
þingmenn. Meðaltal atkvæða á þing-
mann er 417. Eftir atkvæðamagni
hefði skiftingin í flokka átt að vera
þannig: Heimastj.menn 13, Þversum
7, Langsum 3, Þingbændur 2, Óháðir
bændur 2, Verkmenn 2, Utanflokka 3.
En hún hefur orðiö sú, að Heima-
stjm. fá 11, Þversum 10, Langsum 2,
Þingb. 4, Óháðir bændur 2, Verkam.
1, Utanfl. 2. Heimastj.m. fá 2 færra
en þeir eiga að fá, Langsummenn 1,
Verkam. 1, og Utanfl. verður 1 færra
en vera hefði átt. En Þversum fá 3
fleira en þeir eiga rjett á og Þing-
bændur 2 fleira.
Atkvæði flokkanna í Suður-Þing-
eyjarsýslu og Strandasýslu hafa ekki
komið hjer til greina.
Beri menn saman atkvæðaskifting-
una milli flokkanna við landskosn-
ingarnar í sumar og við kjördæma-
kosningarnar í haust, verður hún lík
að þvi er gömlu flokkana snertir.
Við landskosningarnar greiddu at-
kvæði 5824. Þar af fjekk Heimastj,-
listinn 1950 atkv. Það er y3, eða tæp-
lega þó. Við kjördæmakosningarnar
eru Heimastj.m. greidd 5235 atkv. af
Í335I. Það er töluvert yfir þriðjung
atkvæða. Fylgið er meira við síðari
kosningarnar, og kemur þar fram,
það sem menn áður vissu, að Heima-
stj.m. hafa ekki fáir kosið landslista
óháðra liænda.
Þversummenn fá við landskosning-
arnar 1337 atkv. af 5824. Það er rúml.
%. En þeir eru hepnir í bæði skiftin,
fá á % atkv. við landskosningarnar
y3 þingmannanna og við kjördæma-
kosningarnar 10 af 32.
Langsum fá við landskosningarnar
419 atkv.; eða nálægt Vu hluta atkv.,
en við kjördæmakosningarnar litlu
meira, tæplega Y12 atkv.
Þingbændaflokkurinn fjekk við
landskosn. 435 atkv. eða tæpl. x/i3
hluta atkv. og nú hjer um bil sama
hluta þeirra. En það, sem hjálpar
þeim nú til að fá á þessa atkvæðatölu
4 þingmenn, er, að atkvæðamagn
þeirra er alt i örfáum kjördæmum.
Óháðu bændurnir fá við landskosn-
ingarnar 1290 atkv., eða hátt upp í
34 atkv., en við kjördæmakosningarn-
ar ekki nema 882. Þeir eru eini flokk-
urinn, sem fær færri atkv. við kjör-
dæmakosningarnar en landskosning-
arnar. En leggi menn saman atkv.tölu
óháðra bænda og utanfl. manna við
kjördæmakosningarnar; verður hlut-
fallstalan lík og hjá Þjórsárbrúarlist-
um við landskosningarnar.
Verkamenn hafa bæði við lands-
kosningarnar og kjördæmakosning-
arnar fengið nálægt V15 atkv.
Af þessari athugun á atkvæðatöl-
unum kemur það fram, að Heima-
stjórnarflokkurinn er sterkasti flokk-
urinn í landinu, ekki litlum mun
sterkari en nokkur hinna, án þess þó
að hann sje í hreinum meirihluta.
Þegar til þingsins kemur verð-
ur flokkaskiftingin þessi; eftir yf-
irlýsingum þingmannaefnanna við
framboðin: Heimastj.m. 15, Þversum
12, Langsum 3, Þingbændur 4, Óh.
bændur 3, Verkam. 1, utanflokka 2,
og er í næst siðasta blaði gefið nán-
ara yfirlit yfir afstöðu þessara flokka
innbyrðis, K. Einarsson er hjer talinn
Þversum.
Tala kjósenda, sem greiddu gild
atkv. við kosningarnar 1. vetrardag
1916, skiftist þannig á kjördæmin:
í Reykjavík................ 1862
- Borgarfjarðasýslu ........... 507
- Mýrasýslu .................. 367
- Snæfellsnessýslu ............ 609
- Dalasýslu ................... 268
• Barðastrandarsýslu .......... 370
- Vestur-ísafjarðarsýslu ... 348
- ísafjarðarkaupstað .......... 480
- Norður-ísafjarðarsýslu .... 618
- Húnavatnssýslu .............. 499
- Skagafjarðarsýslu ........... 651
- Eyjafjarðarsýslu ............ 806
- Akureyrarkaupstað ........... 480
- Norður-Þingeyjarsýslu .... 341
- Norður-Múlasýslu ............ 603
- Seyðisfjarðarkaupstað ....... 226
- SuðuráMúlasýslu ............. 799
Austur-Skaftafellssýslu .... 311
- Vestur-Skaftafellssýslu .... 447
- Rangárvallasýslu ............ 574
- Árnessýslu .................. 998
- Vestmannaeyjum........... 327
- Gullbringusýslu ............. 860
Samtals .... 13351
Tafla fylgir hjer með, sem sýnir
hvernig atkvæði skiftast í hverju
kjördæmi. 1 tvímenningskjördæmun-
um, þar sem hver kjósandi kýs tvo
menn, er hvorum um sig talið J4
atkv. Úr fæstum af tvímenningskjör-
dæmunum liggja fyrir upplýsingar
um, hve margir af kjósendum hafi
kosið hreint eftir flokkum, svo að
ekki er hægt að gera reikninginn eft-
ii því.
Nokkur vafi getur verið um, hvern-
ig þingmönnum og atkvæðum eigi að
skifta milli Þversum og Langsum. K.
Einarsson er hjer talinn Þversum, en
þeir, sem heldur vilja telja hann
Langsum, draga atkvæðatölu hans í.
töflunni frá þversum-atkv. Og bæta
henni við Langsum, eða skifta henni
á milli flokkanna. Sama er um M.
Torfason og hans atkv. tölu.
I atkv.tölu utanfl.manna eiga
Heimastj.menn meira eða minna í
Tafla,
sem sýnir, hvernig atkvæði skiftust milli flokka þeirra, sem buðu fram
menn við þingkosningarnar 1. vetrardag 1916.
Kjördæmi Heimasjt. J flokkur í 1 1 A Langs- um .5 G A U rO l_ 1 O « 1» dj c M 2 1 S Utan flokka
Reykjavík .... 710 403 749
Borgarfjarðarsýsla . 155 243 109
Mýrasýsla . . . • 215
Snæfellsnessýsla . 433 176
Dalasýsla .... 160 108
Barðastrandarsýsla . 208 162
V .-I safj arðarsýsla 2 61 87
Isaf j arðarkaupstaður. 208 272
N.-ísafj arðarsýsla 249 369
Húnavatnssýsla 244 L35 120
Skagafj arðarsýsla 98 352 200
Eyjafjarðarsýsla . . 558 66 182
Akureyri .... , 2 12 113 155
N.-Þingeyjarsýsla. . 107 234
Nor ður-M úlasýsla 248 171 I84
Seyðisfjarðarkaupst. . 119 107
Suður-Múlasýsla 295 136 127 242
Au.-Skaftafellssýsla . 116 195
V.-Skaftafellssýsla . 253 194
Rangárvallasýsla, . 455 119
Arnessýsla , , , , 484 22 1 203 90
Vestmannaeyjar , 39 288
Gullbr. og Kjósars. , 92 494 274
Alls á landinu 5235 2981 I IOI 993 882 904 1255
Dalasýslu, Barðastr-s.ýslu, Skaga-
fjarðarsýslu, Eyjafjarðarsýslu og
Gullbr. og Kjósarsýslu. Sama er að
segja um Langsum-menn, að atkv.
þeirra hafa í þessum sýslum fallið
á utanflokkamennina að miklu leyti,
og einnig i Húnavatnssýslu. Þvers-
um-menneiga minst ítök í utanflokka-
atkvæðum, en aftur á móti eiga þeir
mest ítök í verkmannaatkv. hjer í
bænum og á Akureyri, því á hvorug-
um þeim stað höfðu þeir menn í boði.
Stríðið.
Síðustu fegnir.
Helstu stríðsfrjettirnar eru enn frá
Balkanskaganum. Her miðveldanna
og Búlgara sækir fast fram í Rúme-
níu og er mjög farinn að nálgast
Bukarest. Eru sagðar ákafar orustur
þar í grendinni, og einnig er getið um
orustur nokkru vestar í landinu, við
Aluta-ána, sem rennur í Dóná. Virð-
ist svo sem miðveldaherinn hafi viða
farið norður yfir Dóná, og liklega er
nú vesturhluti landsins að miklu leyti
i hans höndum. Það er sagt að Rússar
sæki á i Bukówinu, og mun það þá
gert til að binda þar her miðveld-
anna, er annars gæti komið fram i
Rúmeníu og flýtt fyrir úrslitunum
þar. Annars segja nú síðustu þýsk
blöð, að her Brusilovs sje nú þrotinn
að skotgögnum og stórskotaliði og
geti ekkert að hafst. Hafa kafbátar
Þjóðv. í íshafinu unnið það verk, að
hindra skotfæraaðflutninga til Rússa
ogRúmena,því þann veg verða þau að
koma til þeirra frá bandamönnum
þeirra fyrir vestan. Er það sagt, að
mjög stór skotvopnasending til Rú-
mena hafi verið eyðilögð þarna
skömmu eftir að þeir lögðu út x strið-
ið í haust. Annars höfðu Rúmenar
fengið mikið af vopnum frá Þýska-
landi síðastl. sumar, sem borgun fyr-
ir matvæli, og sárnaði Þjóðverjum
mjög sú verslun, er það kom upp, að
vopnunum átti að beita gegn sjálfum
þeim.
Frá Grikklandi er það sagt, að
Aþenustjórnin hafi neitað þeirri kröfu
bandamanna, sem frá var sagt í síð-
asta blaði, að hún skyldi selja þeim
í hendur allar hergagnabirgðir sínar.
Sendu bandamenn þá herflota til A-
þenu, er átti að taka hergagnabirgð-
irnar þar með valdi, en Grikkir veittu
hersveitum þeirra mótstöðu og börð-
ust við þær. Þó hefur Aþenustjórnin
ekki til lengda treyst sjer til að etja
kappi við bandamannaliðið, og síð-
ustu fiægnir segja, að hún hafi sam-
þykt, að fallast á kröfuna, en þó sjeu
enn eigi stöðvaðir bardagarnir i A-
þenu.
Á Salonikivígstöðvunum er barist,
og segja síðustu fregnir að banda-
mannaherinn sæki þar eitthvað fram.
— Frá öðrum af vígstöðvunum eru
engar nýjungar sagðar.
Frá vesturvígstöðvunum.
Hjer verður stuttlega sagt frá
heimsóknum tveggja utanaðkomandi
manna á vesturvígstöðvunum. Annar
et fregnritari „Politiken“ í Lundún-
um, Mjelde, en hinn er danskur rit-
höfundur, Karl Larsen prófessor.
Mjeldi kom til herstöðva Englend-
inga hjá Fricourt seint í sumar, meðan
atgangurinn var sem mestur áSomme-
vígstöðvunum, og fjekk hann að
skoða sig þar um, fór í vagni upp á
hæð þar nálægt, sem víð útsjón var
frá yfir landið. Á leiðinni þangað fór
hann framhjá gríðarstórum her-
mannaskálum, sjúkrahúsum, gangandi
og riðandi herflokkum, vistaflutn-
ingslestum, hergagnaverksmiðjum,
vinnustofum og eldhúsum á vjelvögn-
um o. s. frv. og var þröng á hverjum
vegi, sumir á leið fram til skotgraf-
anna, aðrir að koma þaðan. En rólega
gekk alt þetta og reglulega, segir
hann, eins og við vinnu í stórri verk-
smiðju. Framhjá nokkrum stórskota-
vjelum fórum við, segir hann, er með
litlu millibili sendu frá sjer 'skot. En
milli þess sem þau skot riðu af rjett
hjá okkur, heyrðum við i fjarska eins
og nið af stórviðri. Þegar upp á hæð-
ina kom, skýrðist þetta; hávaðinn
varð miklu sterkari, 0g fram undan
sá yfir skotgrafalínuna á löngu svæði.
Áhrifin eru stórkostleg, Jeg hafði al-
drei hugsað mjer, að stórskotahríðin
hefði slik áhrif á hugann, segir höf.-
Fyrst og fremst er það hljóðið, sem
áhrifunum veldur. í þeirri fjarlægð,
sem jeg var í, er farið að draga úr
hinum skörpu hvellum af skotunum,
en frá þeím berst þungur hvinur.
Engin þrumuhljóð heyrast eftir skot-
in, engin veltandi hljóalda fer um loft-
ið, eins og í þrumunni. Það er eins
og bergmálið hafi gefist upp við
þessa sífeldu endurtekningu af því
sama. Það, sem menn heyra, eru hin
einstöku skot, sem reka hvert annað
ótt og títt og í sífellu. Það er eins að
heyra og högg í ógurlegri gufuvjel
á hai'ðri hreyfingu. Manni dettur í
hug, að tveir risar, sem nái frá jörð
til himins, láti hnefana í sífellu ganga
hver á öðrum, og það er hin sífelda
endurtekning á þeim höggum, ýrnist
fjær eða nær, sem skapar áhrifin. —
Tvö heimsveldi berjast þarna. En það
eru almennir, vesælir menn, sem á
vopnunum halda hvoru megin.
Frammi í skotlínunni sjást þeir ekki
ofan jarðar. Þeir hreyfa sig eins og
ormar niðri í jörðunni. Menn hljóta
að undrast það,að önnur eins voðavjel
og hjer virðist vera á hreyfingu skuli
ekki samstundis eyðileggja þessa
orma, sem iða fram og aftur um skot-
grafirnar á móti. Og svo verður
manni að fara að hugsa um, hvernig
æfi mennirnir eigi frammi í skotgröf-
unum.
í brekku ekki all-langt frá er eins
°& VPP skjóti röð af svörtum trjám.
Hún hverfur en önnur kemur í staðinn
og fer svo hvað eftir annað. Við nán-
ari athugun sjest að þetta eru reykjar-
súlur, frá granötum, sem springa
þarna. Þar eru skotgrafir Þjóðverja.
Bendingin um, að skotunum skuli bent
á þessa linu, kemur ofan úr loftinu.
Líti menn upp, er þar að sjá aflangt
loftskip, sem stendur í sambandi við
næstu stórskotadeild Breta. Úr loft-
skipinu er aðgætt hvar skotin komi
niður hvert um sig, og þaðan berast
svo fregnir um það í talsíma til skot-
vjelanna, hverrar um sig. Við sjáum
4 loftskip í röð yfir herlínunni. En við
vitum, að á allri leiðinni norðan frá
hafi og suður að Sviss er röð af loft-
skipum og að frá þeim eru athugað-
ar allar hreyfingar, sem þar gerast.
Vegna þess þarf altaf að vera að færa
stórskotavjelarnar úr stað. Því þeg-
ar óvinirnir hafa frá loftskipum sín-
um fundið, hvar nærgöngul stórskota-
vjel sje dulin á vígstöðvum mótstöðu-
mannanna, þá gefa þeir bendingu um,
að senda þangað granat, og listin er,
að hafa þá komið henni undan, svo
að granatinn hitti autt rúm, þar sem
hún áður var. — Þjóðverja megin er
einnig röð af lofskipum svífandi yfir
herlinunni, en við sjáum þau ekki fyr-
ir þoku.
Það eru ósköpin öll, sem Bretar
hafa dregið að þessum vigstöðvum af
skotgögnum, og fallbyssur þeirra
þarna eru nú sagðar heimsins bestu
fallbyssur. Frakkar hafa ljeð þeim
fyrirmyndir til að gera eftir, og Bret-
ar hafa bætt þær. 42 cm. stórskota-
vjelarnar, sem Þjóðverjar höfðu í
byrjun stríðsins til þess að mola sund-
ur kastalamúrana í Belgíu, eru smá-
ræði hjá ýmsum þeim stórskotavjel-
um, sem Bretar hafa nú þarna á víg-
stöðvunum, í fyrstu veittu Frakkar
þeim tilsögn í meðferð stórskotavjel-
anna. Við eina eða tvær vjelar í hverri
deild voru settir franskir vjelamenn
og foringjar, og þeir kendu Bretum
list sína á vígvellinum, mitt í skot-
hríðinni frá óvinunum. Undravert er
það, hve aðflutningur á skotfærum til
vjelanna gengur fljótt og reglulega,
enda er sagt, að það hafi aldrei komið
fyrir, að skotvjel hafi orðið að hætta
hjá Bretum fyrir það, að skotfæri hafi
ekki verið við hendina.
Fricourt er þar sem gamla skot-
grafalínan beygði af þvert til norðurs,
áður en Somme-árásin hófst. Þar á
horninu var því einn af þeim stöðum,
sem ramlegast var víggirtur á allri
skotgrafalínu Þjóðverja i Frakklandi.
Þegar við hjeldum til baka, frá hæð-
inni, sem áður er um talað, og niður
að Fricourt, fórum við yfir það svæði,
sem skotgrafir Þjóðverja höfðu verið
í. Það sást varla móta fyrir þeim, þvi
alt landið var þarna eins og úfinn
sjór, tætt í sundur af granötunum.
Gaddavírsgirðingarnar, sem varið
höfðu skotgrafir Þjóðverja, höfðu
verið muldar sundur af stórskot-
unum, eða þær höfðu bráðn-
að af hitanum frá granötunum,
er þeir sprungu. Þær voru alveg
horfnar. Þegar fótgöngulið Breta
gerði áhlaup á skotgrafirnar þarna
eftir stórskotahríðina, mætti það í
fyrstu litlu eða engu viðnámi og sóp-
aði burt öllu, sem á vegi þess varð.
En Þjóðveiýar höfðu gert sjer þarna
jarðhús til og frá handa mönnum sín-
um til þess að hlifa sjer, og þau voru
grafin svo djúpt niður, að enginn
granat hafði náð til þeirra. Hvert af
þeim rúmaði um 80 manns. Þegar lið
Breta var komið fram hjá þessum
jarðhúsum, komu Þjóðverjar fram úr
þeim og skutu með vjelbyssum á eftir
Bretum. Þetta kom Bretum á óvart i
byrjun, en þegar þeir höfðu sjeð
hvernig fyrirkomulagið var, vöruð-
ust þeir úr því að fara yfir skotgraf-
ir Þjóðvei-ja, þótt þær væru mann-
lausar, fyr en þeir höfðu fullvissað
sig um, að jarðhúsin væru líka tæmd.
í jarðhúsunum voru þvi Þjóðverjar
oft teknir til fanga.
Jeg kom til Fricourt, segir höf.,
mörgum vikum eftir að bardaginn
hafði staðið þar, en þó var jörðin enn
þakin brotnum handbyssum og fall-
byssum, hermannatöskum og hjálm-
um. Limir af mönnum lágu einnig til
og frá, svo sem fætur með stígvjelum
á, fótleggir og höfuðkúpur. Við fór-
um gegnum lítið skógarbelti, sem orð-
ið hafði fyrir stórskotahríðinni. Það
var alveg dautt, hvergi grænt blað,
öll trjen sviðin og limlest. Og það var
ekki hættulaust að fara um þennan
vígvöll, þótt ekki væri gert ráð fyrir
að Þjóðverjar beindu þangað skotum
nú. Um alt lágu óspi-ungnir hand-
granatar, og foringinn, sem fylgdi
okkur, bað okkur að fara mjög var-
lega. Þeir, sem fá það hlutverk að
rækta jörðina hjer síðar meir, reka
sig á marga erfiðleika, sagði hann.
Þegar vinna skal skotgröf, er fyrst
látið rigna yfir hana stórskotum, til
þess að drepa og særa sem flesta af
þeim, sem þar eru til varnar. Þegar
svo að því er komið, að fótgöngulið-
ið á að halda á stað og taka skotgröf-
ina til fullnustu, þá er stórskotahríð-
inni beint yfir svæði nokkru fyrir
aftan hana, svo að skotjelið fellur
niður milli fyrstu og annarar skot-
grafalínu óvinanna og ver því, að
menn úr annari línu komi hinum til
hjálpar, sem í fyrstu línu eru, eða í
þeirri skotgrafalínu, sem verið er að
vinna. Gegnum þau skotjel fer eng-
inn maður, og fótgönguhðið, sem á-
hlaupið gerir, á þá að eins við þá,
sem lifandi eru í skotgröfinni eftir
stórskotahríðina, sem á henni hefur
dunið, og eru þeir menn oft illa til
reika. Þó er það ekkei't leikspil að
gera þannig áhlaup á skotgröf, því
undir eins og áhlaupsmenn klifra yf-
ir barma skotgrafanna, geta þeir bú-
ist við kúlnajelunum frá vjelbyssum
þeirra, sem dulist hafa niðri í lxinum
djúpu jarðhúsum meðan stórskota-
hríðin á skotgrafirnar stóð yfir. í á-
hlaupum haga Þjóðverjar sje nokkuð
á annan hátt en Biætar og Frakkar.
Þjóðverjar eru ætíð í þjettum hópum,
er þeir gera áhlaup, en Bretar og
Frakkar dreifa sjer meira, enda er
þeim það nauðsynlegt í viðureigninni
við jarðhúsalið Þjóðverja.
Greinarhöf. kveðst hafa sjeð hjá
Bretum uppdrátt af skotgröfum Þjóð-
verja á löngu svæði, gerðan eftir upp-
lýsingum þeim, sem loftbátaliðið gaf.
Þótti honum uppdrátturinn harla ná-
kvæmur. Fremsta skotgrafalínan var
sannkallað völundarhús, segir hann,
en þó tóku Bretar hana á stuttum
tíma. Hann segir að bretsku her-
mennirnir hafi verið í góðu skapi og
látið vel yfir því, að nú væri sóknin
þeirra megin. Sem dæmi um þetta
segir hann frá gráhærðum foringja,
er hann hitti og gaf sig á tal við.
Sagðist hann vera sjálfboðaliði og
aldrei hafa við hermensku fengist fyr
en nú í stríðinu. Þegar það byrjaði,
kvaðst hann hafa verið almennur
borgari, vel efnaður og hafa ferðast
víða. Hann sagði greinai’höf. frá mil-
jónamanni einum, sem væri þar við
herinn. Hafði sá gefið sig fram sem
sjálfboðaliði meðan mest var sótst
eftir þeim. En þegar til kom, hafði
reynst ógerningur fyrir hann að læra
að ganga á hermannahátt og temja
sjer þær líkamsæfingar, sem heimt-
aðar eru af hermönnum, og ekki hafði
hann heldur getað lært að fara rjett
meðbyssu.Honum sárnaði þetta mjög
en við því var ekki hægt að gera, og
svo var hann settur i matarliðið og
befur verið þar síðan. Nú gengur
hann um með súpu og ket milli her-
mannanna og öfundar þá af því, að
fá að vera frammi í skotgröfunum,
en huggar sig þó við það, að með
vinnu sinni geri hann landi sínu gagn.
Óhamingja hans er alkunn við her-
inn, en allir meta hann mikils af því
að hann hefur ekki viljað hverfa frá,
en tekið sjer það verk, sem hann var
fær um að vinna.
í næsta blaði veröur skýrt frá heim-
sókn K. L. prófessors á þýsku víg-
stöðvunum hjá Somme.