Lögrétta - 16.04.1918, Qupperneq 2

62
LÖGRJETTA
(6. ágúst I759),o0g enn í dag erum
vjer ekki komnir lengra en þaS, aö
vjer verðum aiS kaupa stórum kar-
töflur frá útlöndum, og hafa þær þó
miklu minna veriS notaSar hjer en
i nágrannalöndunum. — ÞaS væri því
ekki aS ófyrirsynju gert, aS nota þessi
árin til aö hrinda kartöflurSektinni í
þaS horf hjer, aS ekkert þyrfti að
kaupa af þeim frá útlöndum, og vjer
þar að auki gætuin aukið kartöflu-5
neytsluna svo, að spara mætti að mun
kornkaup frá útlöndum. Slíkt spor
væri eigi að eins mikilsvert þessi ár-
in, heldur líka til þjóðþrifa síðar
meir.
Fráfærur.
í fyrra hugsuðu margir bændur til
þess aö færa frá, þá varð gerð tilraun
til að hefta veröaukningu smjörsins
og sett á það hámarksverð, var það
bending til bænda, að leggja ekki
út í fráfærur. Nú er enn ríkari áhugi
fyrir fráfærum í sveitum, heldur en
í fyrra, þvi mönnum er ljóst, að það
miðar til aukinnar matvælafram-
leiðslu í landinu. — En fráfærurnar
cru ekki fyrirhafnarlausar, þær þurfa
manninn með sjer, en hingað til hafa
ungir og gamlir unnið að heyskapnum
á bæjum, hver eftir sinni getu, og
hefur þó ekki veitt af með heyföngin
undir veturinn. Verði ekki fólki bætt
við á bæjum, verður að taka vinnu
frá heyskapnum til fráfæranna, og
er það ilt. — Við sjávarsíðuna er
kvartað um atvinnuleysi. Væri þá
ekki Vegur-að sumt fólk þaðan brigði
sjer í sveitina og bætti upp þá vinnu
sem dregst frá heyskapnum vegna
fráfæranna? — Hjer þarf ötula og
hyggilega milligöngu milli bænda og
fólks við sjávarsíðuna. Þarf þing og
stjóm að bregða skjótlega við, svo
einhver framkvæmd verði á þessu
fyrir sumarið. (Frh.)
Stríðið.
Vesturvígstöðvarnar.
Sókn Þjóðverja er haldið áfram á
vesturvigstöðvunum af miklu kappi.
Syðst á sóknarlínunni hafa þeir tek-
ið Choucy og komist að skurði, sem
grafinn er milli ánna Oise og Aisne,
segir fregn frá io. þ. m. Þetta er
norðvestur frá Soissons. En frá frek-
ari framsókn á þessu svæði er ekki
sagt, og eigi heldur meðfram Somme,
áleiðis til Amiens. Þar mun herlínan
enn vera um Albert og Montdidier.
En nú er mest sagt frá sókn miklu
norðar, frá La Basse, sem er alllangt
fyrir norðan Arras, og norður fyrir
Armentiers, sem er enn miklu norð-
ar. Á þessu svæði hefur her Þjóð-
vcrja nú sótt langt vestur á bóginn.
Armentiers hefur hann nú tekið fyrir
nokkrum dögum, farið yfir ána Lys
þar fyrir vestan, hjá Estaires, og sótt
fram til borganna Merwille, Lacon og
Bethune, sem er vestur frá La-Basse.
13. þ. m. var sagt, að Þjóðverjar
hefðu á þessu svæði tekið 20 þús.
fanga. Bretar og Portugalsmenn voru
Alþingissetningarræða
10. apríl 1918.
Eftir sjera Eggert Pálsson.
Luc. ^7., 5.-6. — Og postularnir sögðu
við drottinn : Auk þú oss trúna.—En drott-
inn sagði: Ef þjer hefðuð trú eins og
mustarðskorn munduð þjer geta sagt við
þetta mórberjatrje: Ríf þú þig upp með
rótum og festu rætur í hafinu, þá mundi
það hlýða yður.
„Urðar orði kveður engi maður —-
Vafin er Verðandi reyk — Lítið sjá-
um aftur en eigi fram — Skyggir
Skuld fyrir sjón.“ -- Æfinlega má
segja að þessi ummæli skáldsins geti
til sanns vegar færst. Æfinlega er
Verðandi eða ókomni tíminn hulinn
myrkri móðu, ógagnsærri reykjar-
slæðu. Oss finst þetta einatt æði mik-
ill galli. Oss finst sem vjer mundum
græða ekki svo lítiö á því og geta
komið í veg fyrir ýms óhöppin og
erfiðleikana, ef oss væri gefið frekar >
en á sjer stað að sjá fyrirfram hið 1
einn eða fleiri óskar Búnaðarsamband Kjalarnesþings að fá á þessu vori.
Tilboð, þar sem tekið er fram hvort hestar og verkfæri sjeu á boðstól-
um, sendist innan 25. þ. m. til formanns sambandsins, Magnúsar Þor-
lákssonar á Blikastöðum.
þar fyrir, en fregn frá 13. þ. m. segir,
að franskt lið sje þá á leið sunnan að
til styrktar Bretum, líklega bæði á
þessum stöðvum og á stöðvunum hjá
Amiens. í síðustu opinb. tilk. ensku
segir, að það sje auðsjeð á því, að
sóknarsvæðið hafi færst svo mjög
norður á við, að fyrirætlun Þjóðverja
sje, að eyðileggja her Breta. Þeim
hafi ekki tekist að kljúfa sundur her
Breta og Frakka hjá Somme, og ekki
að ná Amiens. Hjá Arras hafi og
herlínan reynst föst fyrir, og þá hafi
þeir leitað á norðar, þar sem hún var
veikari. Þó segir þar, að ekkert bendi
á, að sóknin hjá Amiens sje í rjen-
un. Þar sje aðalsóknarsvæðið. Með
árásum annarstaðar sjeu þeir að leiða
athyglina frá því, en þar muni þeir
síðar beita án efa öllu því afli, sem
þeir geti teflt fram. Bonar Law sagði
í enska þinginu, að í þessari sókn
mundu Þjóðverjar taka á öllu því,
sem þeir ættu til, og hættulegasta
tímabilið mundi verða í lok maí og
í júní. —< Goug, hershöfðingi 1. hers
Breta í Frakklandi, hefur sagt af
sjer.
Síðasta símfregn, frá 14. þ. m., seg-
ir, að Bretar hafi nú gert öflugt gagn-
áhlaup og stöðvað framsókn Þjóð-
verja. Sömul. hafi Frakkar gert gagn-
áhlaup með góðum árangri á sínum
stöðvum.
England og írland.
II. þ. m. samþykti neðri málstofa
enska þingsins ný herskyldulög og er
nú herskyldutakmarkið fært upp í 50
ár, segir í opinb. tilk. ensku.'Lloyd
George bar frumvarpið fram 9. þ. m.
og sagði, að þá væri að hefjast allra-
alvarlegasta timabil ófriðarins. Hann
hrósaði framgöngu enska hersins i
Frakklandi, en kvað ástandið hafa
verið ískyggilegt í byrjun þessarar
sóknar. Bjóst hann við, að hún harðn-
aði enn, og því væri þörf á varaliði.
Hann sagði að Englendingar hefðu
nú nær 6 miljónir manna starfandi í
þágu hers og flota. Herskyldan ætti
nú að ná til írlands. Forsætisráðherr-
ann sagði, að lög um heimastjórn ír-
lands mundu gefin út undir eins. Svo
segir í opinb. tilk. ensku. En í öðrum
símfregnum segir, að Asquith hafi
risið upp gegn Lloyd George, út af
, löglejðing herskyldu í írlandi og mót-
mælt henni. Það sje álitið, að þetta
mál geti orðið ensku stjórninni hættu-
legt.
í opinberu tilk. ensku segir, að
heimastjórninni írsku sjeu fylgjandi
„Nationalistar", „Unionistar" í Suð-
ur-írlandi og verkmannaflokkurinn
írski. Tillögur þeirra fari fram á, að
stofna löggjafarþing fyrir alt írland
með framkvæmdavaldi á eigin ábyrgð
cg valdi yfir öllum innanríkismálum
og beinum skattamálum, þangað til
fullnaðarákvörðun verði tekin um
tolla- og skatta-mál, 0g fara þessat
tillögur fram á, að enska þingið haldi
áfram að fjalla um óbein skattamál,
en tekjurnar allar renni í ríkissjóð Ir-
lands. Foringjár Ira eru sammála um,
að Irum beri að greiða konungsmötu.
Gert er ráð fyrir, að írska þingið
verði í tveimur deildum, 60 fulltrúar
ókomna og „skygnast, þótt eigi væri
nema lítið eitt, inn í hið hulda, sem
nokkuð er fjær“. — En hjer er og
getur eigi verið nema um táldræga
hugsjón að ræða. Að vísu má ætla
að einstaklingurinn kynni að geta í
ýmsum tilfellum haft not af því, ef,
honum væri frekar öðrum gefið að
sjá fyrir hið ókomna. Hann mundi
þá á ýmsan hátt geta betur komið
ár sinni fyrir borð, betur búið um
sig gagnvart komandi erfiðleikum, en
þá vitanlega mörgum sinnum og að
mörgu leyti á kostriað annara. Og
þannig er það auðsætt, að ef oss frek-
ar en öðrum þjóðum hefði verið unt
að glöggva oss fyrirfram á framtið-
inni, þá hefði mátt firra land og þjóð
mörgum þeitn erfiðleikum og ann-
mörkum, sem nú steðja að oss og
gera lífsbaráttuna öllum þorra lands-
ins barna svo afartorvelda. En væri
fyrirvitundin aftur á móti almennur
hæfileiki, þá liggur í augum uppi, að
ávinningurinri yrði enginn og af því
mundi leiða enn frekári lífsóþreyju,
sem ekki sýnist þó á bætandi. Og
þess vegna ætti það engum að geta
dulist, að góður guð hefur með því
að láta Verandi vera vafða reyk og
Skuld skyggja fyrir sjón gert í þeim
efnum eins og öðrum vel og vitur-
lega til vor.
En þótt Skuld skyggi æfinlega fyr-
í efri deild og 200 neðri. Tillögur um
alt þetta fyrirkomulag hafa lcomið frá
þjóðfundi á írlandi.
Aðrar frjettir.
I Finnlandi virðast nú Hvítu her-
sveitirnar með aðstoð þýska hersins,
sem þangað var sendur, vera vel á
vegi til að yfirbuga Rauðflykking-
ana. Hvítflykkingar hafa nú tekitj
Björneborg, á vesturströndinni, og
Þjóðverjar hafa tekið Friedrichshavn,
á suðurströndinni, langt austur með
Finska flóanum. Síðustu fregnir
segja,' að þýski herinn eigi að eins
eftir 5 kílóm. til Helsingfors. Og
þýski flotinn er nú kominn þangað.
Fyrir nokkru flutti stjórn Rauðflykk-
ínga sig frá Helsingfors austur til
Viborg, og síðari fregnir segja hana
komna alla leið austur til Petrograd
Krafa Þjóðverja til Rússa hefur ver-
ið, að þeir kölluðu heim alla hermenn
sína í Finnlandi.
Fregn frá í gær segir her Þjóð-
verja kominn til Helsingfors.
Syndikalistaóspektir eru enn i Nor-
egi. Fregn frá 13. þ. m. segir frá
uppþoti gegn lögreglunni i Þránd-
heimi og hafi herlið verið sent norð-
ur frá Kristjaníu til þess að kæfa
það niður.
Sameinaður þjóðfundur Eistlands,
Livlands, Riga og Ösel hefur sent
þýskalpn^keisara tilmæli um, að taka
þessi hjeruð í kongungssamband við
Prússland, segir í símfregn frá í gær,
Landsþingið i Bessarabiu hefur nú
samþykt, að hún skuli sameinast Rú-
meníu.
Sagt er, að til standi, að fulltrúar
frá hlutlausum þjóðum og banda-
mönnum komi saman í Genf.
Mikið hefur verið talað um yfirlýs-
ingar, sem komið hafa fram frá Cle-
menceau, forsætisráðherra Frakka,
og stjórn Austurríkis, út af afstöðu
beggja til friðarmálanna að undan-
förnu. Czernin greifi hafði fyrst tal-
að um, að Frakkar hefðu leitað eftir
friði við Austurríki, en Clemenceau
neitaði því. Síðan birtir hann brjef
frá Austurríkiskeisara til Sixtusar
prins af Bourbon, er á að sýna, að
Austurríkiskeisari sje ekki fjarlægur
því, að Frakkar fái Elsass-Lothring-
en, en Austurríkiskeisari neitar há-
tíðlega í brjefi til Þýskalandskeisara,
að nokkuð sje hæft í þessu, og stjórn
Austurrikijs lýsir yfir að brjefið sje
falsað.
Fregn frá í gær segir Czernin far-
inn frá.
Alþingi.
I.
Aukaþingið var sett 10. þ. m. og
hóst með guðsþjónustu í dómkirkj-
unni kl. 2 síðd. Sjera Eggert Pálsson
prjedikaði. Síðan var gengið til Al-
þingishússins og las forsætisráðherra
upp konungsbrjef um setning alþing-
is. En þar sem '6 þingmenn voru ó-
komnir til þings, var þingsetningar-
ir sjón, þótt framtíðin sje æfinlega
hulin, þá blasir hún þó óneitanlega
við mannlegri sjón með mismunandi
hætti. Hún getur á einum tímanum
sýnst bjartari, en á öðrum aft-
ur á móti svartari. Og ef vjer
gefum framtíðinni eins og hún nú
horfir við gætur, þá dylst engum, að
sjaldan hafi hún falið í sjer öllu
myrkari ráðgátur en nú á sjer stað.
Enafþvíað myrkrið, sem hvilir nú yf-
ir framtíðinnþersvo svart og ískyggi-
legt og vjer vitum að „margt býr i
þokunni", þá leiðir af því almennan
ugg og ótta. Og þenna almenna ugg
og ótta tel jeg aðalorsök þess að
vjer þingmenn þjóðarinnar erum nú
saman komnir að þessu sinni. Jeg
þykist vita það að hugur allra lands-
manna, æðri sem lægri, sje nú gagn-
tekinn af frekari áhyggju og kvíða
um framtíðarhag þjóðar vorrar en
nokkru sinni áður og að aldrei hafi
þar af leiðandi almennari eða ein-
lægari óskir bærst í brjóstum manna,
þess efnis, að heill og hamingja mætti
koma til að hvíla yfir störfum þings-
ins, heldur en nú í þetta sinn. Guð
gefi að þær óskir mættu rætast.
En sje það nú svo, að áhyggja. og
ótti um hag þjóðarinnar fylli nú frek-
ar en nokkru sinni áður hiörtu alls
þorra landsins barna, sem engin á-
stæða er til að efa, hvað skyldi þá
fundi frestað, og hófst hann að nýju
í gær. Voru þá enn þeir Halldór
Steinsson og Matthías Ólafsson ó-
komnir, en komu síðar um daginn,
en eftir að fundi var slitið. Flið fyrsta
starf þingsins var að taka ákvörðun
um, hvort Sigurjón Friðjónsson,vara-
maður Hannesar HafsteinS, skyldi
mega taka sæti í þinginu í veikinda-
forföllum hans.Urðu um þetta nokkr-
ar umræður og mæltu Bjarni frá Vogi
og Sigurður Eggerz gegn því, en
Pjetur Jónsson, Einar Arnórsson,
Sigurjón Friðjónsson og forsætisráð-
herra töldu það rjett vera og var
samþykt með 20 atkv. gegn 16 að
Sigurjón Friðjónsson skyldi taka
sæti í þinginu sem varamaður Hann-
esar Hafsteins. Þeir sem greiddu at-
kvæði með því voru: Björn R. Stef-
ánsson, Eggert Pálsson, Einar Arn-
órsson, Einar Árnason, Einar Jóns-
son, Gísli Sveinsson, Guðj. Guðlaugs-
son, Guðm. Björnsson, Jóh. Jóhann-
esson, Jón Jónsson, Jón Magnússon,
Magnús Guðmundsson,Magnús Krist-
jánsson, Magnús Pjetursson, Pjetur
Jónsson, Sigurður Sigurðsson, Sig-
urður Stefánsson, Stefán Stefánsson,
Þórarinn Jónsson og Sigurjón Frið-
jónsson. Á móti greiddu atkvæði:
Benedikt Sveinsson, Bjarni frá Vogi,
Guðm. Ólafsson, Hákon Kristófers-
son, Hjörtur Snorrason, Jörundur
Brynjólfsson, Karl Einarsson, Krist-
inn Danjelsson, Magnús Torfason,
Pjetur Ottesen, Pjetur Þórðarson,
Sigurður Eggerz, Sveinn Ólafsson,
Þorleifur Jónsson, Þorsteinn M. Jóns-
Jónsson og Ólafur Briem. Þeir Björn
Kristjánsson og Sigurður Jónsson
greiddu ekki atkvæði.'
Embættismannakosningar í þing-
inu fóru svo, að Jóh. Jóhannesson
bæjarfógeti var kosinn forseti sam.
þings með 19 atkv., sjera Kr. Daní-
elsson fjekk 18. I varaforsetasætið
fengu þeir 18 atkv. hvor Einar Arn-
órsson og Magnús Torfason. Var
varpað um þá hlutkesti og hlaut þá
M. T. sætið. Skrifarar urðu sjera
Sig. Stefánsson og Þorl. Jónsson.
I efri deild var Guðm. Björnson
endurkosinn forseti með 7 atkv. án
mótatkv., en 1. va^aforseti Guðm. Ól-
afsson og 2. Karl Einarsson, rheð 7
atkv. hvor. Skrifarar H. Snorrason
og Eggert Pálsson, endurkosnir.
I neðri deild var Ól. Briem endur-
kosinn forseti með 19 atkv., án mót-
atkv.; I. varaforseti Magnús Guð-
mundsson með 12 atkv. og 2. Bjarni
Jónsson með 7 atkv. Skrifarar Gísli
Sveinsson og Þorst. Jónsson, endur-
kosnir.
Stjórnarfrumvörp.
1. Um breyting á lögum 15. okt.
1875, uin laun íslenskra embættis-
mega ætla um sjálfa þjóðarfulltrú-
ana, sem eftir hlutarins eðli bera all-
an aðalvandann, alla aðalábyrgðina,
á herðum sjer? Skyldí þar mega gera
ráð fyrir minni áhyggju, minni al-
vöruþunga en hjá öðrum, sem enga
sjerstaka köllun hafa meðtekið, til
þess að vinna að velferð og vellíðan
þjóðfjelagsins i heild sinni? Skyldi
mega gera ráð fyrir, að þeir, ein-
mitt þeir, gætu látið sjer á sama
standa, hvernig veltist? Nei, fjarri
fer því. Að vísu veit jeg að svo er,
og hlýtur að vera í þjngmannahóp,
sem hvervetna annarstaðar, þar sem
um fleiri er að ræða, að lífsskoðanir
sjeu mismunandi. Þótt framtíðin sje
í eðli sínu öllum hulin, þá getur þó
einum frekar en öðrum verið gefið,
að geta horft til hennar með tiltölu-
lega öruggum huga, eða með öðrum
orðum, hann verið gæddur meira
bjart3ýni en annar. Og er slíkt síst
að lasta, svo framarlega sem sú hugs-
un ber ekki alla alvöru og ábyrgðar-
tilfinningu ofurliða, verður með öðr-
um orðum ekki að hreinu og beinu
kæruleysi um framtíðarhag þjóðar-
innar. Að vísu veit jeg líka, að vjer
þingmenn erum eigi að eins svo sem
vænta má mismunandi hæfileikum
gæddir, heldur höfum einnig mis-
munandi tilfinningu fyrir því. Og eins
og hæfileikarnir eru þar eigi síður
manna, lögum 3. okt. 1903, um skipun
á æöstu umboðsstjórn íslands og lög-
um 20. okt. 1913, um stofnun hag-
stofu íslánds. — 1. gr.: Dómstjórinn
í landsyfirdóminum hefur að byrjun-
arlaunum 6000 kr. á ári, en launin
hækka á hverjum þriggja ára fresti
um 200 k. upp í 7000 kr. Yfirdómar-
arnir i sama dómi hafa að byrjunar-
launum 5000 kr., en launin hækka á
hverjum jiriggja ára fresti um 200 kr.
upp í 6000 kr. — 2. gr.: Skrifstofu-
stjórarnir í stjórnarráðinu hafa að
byrjunarlaunum 5000 kr. hver á ári,
en launin hækka á hverjum þriggja
ára fresti um 200 kr. upp í 6000 kr.
Sömu byrjunarlaun hefur hagstofu-
stjóri, og fara launin hækkandi eftir
sama mælikvarða. Konungur veitir
embætti hagstofustjóra. — 3., gr.:
Telja skal launin eftir lögum þess-
um, svo sem lögin hefðu verið í gildi,
þá er þeir menn, er nú eru í framan-
greindum embættum, fengu fyrst veit-
ingu fyrir þeim. — 4. gr.: Lög þessi
öðlast gildi 1. janúar 1919.
2. Um heimild handa landsstjórn-
inni til að fyrirskipa fráfærur ásauð-
ar. — 1. gr.: Meðan Norðurálfuófrið-
urinn stendur heimilast landsstjþrn-
inni að setja með reglugerð eða reglu-
gerðum ákvæði um fráfærur ásauðar
og til að gera nauðsynlegar ráðstaf-
anir þar að lútandi. Má verja til þessa
fje úr landssjóði. I reglugerð má á-
kveða sektit fyrir brot á henni og
meðferð mála út af brotum gegn
henni. Og refsingu fyrir brot gegn
ráðstöfunum þeim, er landsstjórnin
gerir með heimild í lögum þessum,
ákveður landsstjórnin á þann hátt,
sem henni þykir við eiga, um leið
og hver ráðstöfun er gerð. — 2. gr.:
Lög þessi öðlast gildi þegar í stað.
3. —4. Um viðauka við lög 1. fe-
brúar 1917, um heimild fyrir lands-
stjórnina til ýmsra ráðstafana út af
Norðurálfuóíriðnum. — Eru það
bráðabirgðalög 10. des. f.á., um heim-
ild fyrir landsstjórnina til að leggja
bann við útflutningi eða sölu úr landi
á skepnufóðri, og ráðabirgðalög 5.
janúar þ. á. um heimild fyrir lands-
stjórnina til að ráða að meira eða
minna leyti yfir skipum þeim, sem
heima eiga í landinu, svo sem að gera
ákvarðanir um ferðir þeirra, flutn-
ing og farþega með þeim, eða að taka
þau að öllu í sína þjónustu um lengri
eða skemri tíma.
5. Um almenna hjálp vegna dýrtíð-
arinnar. — 1. gr.: Á tímabihnu frá
1. sept. 1918 til 1. sept. 1919 veitist
sveita- og bæjarfjelögum heimild til
að verja úr sveita- eða bæjarsjóði,
auk venjulegra útgjalda, upphæð, er
þó ekki nemi meiru en 15 kr. á hvern
en annarstaðar nauðsynlegir, eins get-
ur það og verið holt og gott, að
kunna sjálfur að meta þá, svo framar-
lega sem sú tilfinning verður ekki
að heimskulegu oftrausti og hjegóm-
legu stærilæti, þvi þá er hætt við, að
rætist hið fofnkveðna: „Komi dramb,
kemur forsmán.“ — En þótt bæði
bjartsýnin og sjálfstraustið kunni að
eiga sjer stað hjá einum frekar en
öðrum, þá get jeg fyrir mitt leyti
eigi hugsað mjer neinn þann þing-
mann, sem ekki finni til veikleika
síns, þegar hann á aðra hlið horfir
til framtíðarinnar og á hina hliðina
hugsar út í þann mikla vanda, sem
nú hvílir á honum, sem fulltrúa þjóð-
arinnar. Jeg get ekki hugsað annað,
en að vjer allir finnum með áhyggju-
fullum huga til þess, að hlutfallið
á milli þeirra verkefna, sem fyrir
liggja, og krafta vorra er mjög á ann-
an veg, en vjer sjálfir mundum kjósa.
Og sem vott þeirrar viðurkenningaf
v e r ð u r að taka það, að vjer allir
hÖfum stýrt sporum vorum inn í
þetta heilaga hús, áður en að sjálfuiri
þingstörfunum er gengið. Það v e r ð-
u r að skilja það sem þegjandi vitn-
isburð um það, að vjer viljum leita
hjálpar og fulltingis hjá honum, sem
þetta hús er vígt og helgað, honum,
sem alt vald er gefið á lrimni og
jÖrðu, og sagt hefur með guðdómleg-