Lögrétta - 03.06.1922, Page 2

LÖGRJETTA
zainna örðugam dei'lum viö flest
tiiud NorðuráMunnar.
Ennfremur fengum viS vitn-
ÆsJsju um það, að sendisveit
Bandaríkjanna í Madrid taldi
það harla ólíklegt, að stjórn eða
þing Bandaríkjanna styddu okkur
'nökkuð í málinu Þingsályktunartil
Jaga Jones öldungaþingsmanns,
bfem svo mikif hefir verið talað
um, var ekki talin líkleg til að
verða nokkru sinni borin undir
atkvæði. Enda varð sú naunin á,
að atkvæðagreiðsla um hana hefir
ekki farið fram. Foringjar bann-
liðsins í Bandaríkjunum, sem
stoðu í skeytasambandi við Larsen
Eedet, báru ekki því við, að
þíngsályktunartillagan væri gagn
stæð vilja og stefnu 'þingsins,
héldur hinu, að svo mikið af
utanríkismálum hefði hrúgast inn,
vegna alþjóðafundarins í Was-
hington, að þess vegna væri ekki
unt að fá þetta íslenska Spán-
armál afgreitt. Hvað sem nú um
þétta hefur verið, hvemig sem
á því hefur staðið, að þingsálykt-
unartillagan komst ekki lengra,
þá urðu Bandaríkjamenn í Mad-
rfd sannspáir um afdrif hennar.
Eins og menn sjá, benti öll
sú vitneskja, sem við fengum, í
átt, að vonlítið, eða rjettara
sagt voxdaust, mundi vera um að
fiá' stjómina á Spáni til þcss að
laceyta stefnu simni í málinu.
Hnda drógum v;ð engar Julur á
Korfumar í skeytum okkar til
stjómarinnar.
Þegar stjómin hjer heima hafði
sent okkur fyrirmæli sín að fullu,
s'ömdum við skjal (á dönsku
vegna Bulls), og tókum þar fram
allar okkar málaleitanir með
þeim rökum, sem við gátum til
ffiit. Upp úr þessu skjtali var
sámið annað skjal, franskt, sem
leggja átti fyrir spönsku stjómina
Aðalatriðin í tilmælum okkar
varu þessi:
1. Að alt stæði við sama og
áður.
ekki að ganga í gildi, fyr en
þjóðaratkvæði hefði farið fram
um hana einhvern tíma á áliðnu
þessu sumri. Við höfðum rökstutt
tilmælin um frestinn meðal ann-
ars með því, að þar sem bann-
lögin hefðu verið sett samkvæmt
þjóðarat'kvæði, væru örðugleikar
á því að breyta þeim til stórra
muna, án þess að þjóðin yrði
aftur spurð með sama hætti.
Þetta taldi Lopez Lagos, fulltrúi
stjórnarinniar, töluverða ástæðu.
Hann kvaðst ekki vilja vera því
til fyrirstöðu, að málinu yrði
ráðið til lykta innanlands hjá
okkur með þeim hætti, sem ís-
lenska stjórnin teldi best samsvara
stjómskipulegum kröfum. En
hann ljet sjer ekki skiljast það,
að þjóðaratkvæðið gæti ekki eins
farið fram eftir lagasetninguna,
eins og á undan henni.
Þegar þetta samtal fór fram,
var Spánverjrm það bersýnilega
kappsmál, að breytingin yrði að
fullu samþykt á þinginu 1922.
Um þau tilmæli, að vjer keypt-
um ákveðið magn vína í stað
þess að breyta bannlögunum,
fórust Lopez Lagos svo orð, að
spænska stjómin gæti með engu
móti gengið að því fyrirkomulagi.
Breytingin, sem fram á væri farið,
væri alls ékki í því skyni
að fá íslendingta til að kaupa
spænsk vín. Hann ljet okkur
fyllilega skilja það, að hann teldi
slík viðskifti engu máli skifta,
enda þætti spænsku stjóminni
það miður fiarið, að hún gæti
ekki látið oss afskiftalausa í
þessu máli. En samkvæmt þeirri
stjómarstefnu í viðskiftamálum,
sem upp hefði verið tekin og
vegna samningia við aðrar þjóðir
ætti stjórn hahs þess engan kost.
Aðalfundur
Búnaðarsambands Suðurlands.
5.
6.
2. Ef það væri ófáanlegt, að
fréstur fengist á málinu um á-
kveðinn tíma.
3. Ef hvorugt af þessu væri
fi'anlegt, að bannlögin fengju að
standa óbreytt, en íslenska stjóm
ká keypti einhvem ákveðinn skamt
spænskum vínum, og við tók-
um það fram, að okkur virtist
þá sanngjamt, að þau kaup yrðu
■tjðuð við kaup vor á spænskum
VÍnjim á undan banninu.
4. Ef ekkert af þessu fengist,
framkvæmd bannLaganna um
vín, sem ekki hefðu í sjer meira
en 21% af vínanda, væri frestað,
meðan samningar um bestu kjör
á Spáni væru í 'gildi.
Nokkuð langi biðum við eftir
vi^Jalsleyfi. En að lokum fjekst
það. Bull hafði aðalframsöguna,
því að málið var að sjálfsögðu
í höndum utanríkisstjórnarinnar
í Kaupmannahöfn og rekið í henn-
&i nafni. Að forminu til vorum
við Islendingar aðeins aðstoðar-
mépn hjá fnlltr'a hennar, þó að
við imættum ráða öllu. 1 umræð-
uttxpn vora lögð orð í belg af
okjfftr hálfu.
Af undirtektui um er það
sk§mst að segja, að öllu, sem
höfðum farið fram á, var I
neitað, eða rjettara sagt okkur
B^gt, að því mundi verða neitað.
Kna ívílnunin, sem okkur var gef-
úg von um, var sú, að breyt-
iq^in á bannlögunum, sem yrði
að fara fram á því alþingi, er
H var verið að heyja, þyrfti
Ár 1922 þann 5. maí var aðal-
fundur Búnaðarsambands Suðurlands
haldinn að pjórsártúni. Á fundinum
voru mættir: formaður Sambandsins
Guðm. Þorbjamarson á Stóra-Hofi
rjg meðstjórnendur: Dagur Brynjólfs-
son í Gaulverjabæ og Magnús Finn-
bogason í Beynisvatni. — pá voru
mættir fulltrúar frá 18 búnaðarfje-
l<%um og sýslufulltrúar Eggert Bene-
diktsson hreppstjóri í Laugardælum
fyrir Árnessýslu og Runólfur Hall-
dórsson hreppstjóri á Rauðalæk fyr-
ir Rangárvallasýslu. — Æfifjelagar
voru mættir Ingimundur Jónsson í
Hala, Kristinn Ögmundsson í Hjálm-
holti, Helgi Kr. Jónsson, Vatnsenda,
Brynjólfur Bjarnason, Búrfelli, og
Sig. Sigurðsson ráðunautur í Reykja-
vík. Sumir af fulltrúunum eru einn-
ig æfifjelagar.
1. Þá var lesinn upp og samiþyktur
reikningur yfir tekjur og gjöld
Sambandsins fyrir síðastliðið ár.
Taldist skuldlaus eign Sambands-
ins kr. 6277.12.
2. pá voru lög Sambandsins tekin
til yfirvegimar og samþykti fund-
urinn nokkrar breytingar á þeim.
3. Þá skýrði formaður frá starf-
semi Sambandsins síðasliðið ár.
4. pá lagði stjórnin fram tillögur
um starfsemi Sambandsins þetta
ár og fjárhagsáætlun.
a. Plægingastarfsemi haldist í
sumar á sama hátt og í fyrra-
sumar, þannig, að verkþegi
greiði 80 til 100 kr. fyrir,
unna dagsláttu til rótgræðslu
7.
8.
9.
10.
auk þess að fæða og hýsa
mennina og leggja til hjálpar
mann eftir þörfum.
b. Sambandið tekur að sjer út-
vegun á færum manni til að
leiðbeina við þurkun á landi á
sama hátt og lofað var á síð-
asta aðalfundi. Verkþegi greiði
manninum hálft dagkaup auk
fæðis.
c. Verðlaun fyrir áburðarhirðingu
haldist eins og áður. Síðasta ár
veitti Sambandið verðlaun fyr-
ir góða meðfetð á áburði þeim
Guðjóni Jónssyni í Tungu, Jóni
Gestssyni í Villingaholti, Þor-
steini Þórarinssyni á Drumb-
oddsstöðum og Magnúsi Magn-
ússyni á Villingavatni, kr. 50
til hvers.
d. Sambandið veitir einstökum
mönnum efnalitlum styrk til
að byggja áburðarhús og safn-
þrær, alt að 50 kr. til hvers.
Veitist eftir tillögum hlutað-
eigandi mælingamanns.
e. Sambandið vill styðja að því,
að sem flestir komi sjer upp
sundbaðþróm fyrir sauðfje á-
samt góðum sigpöllum. í því
skyni vill það útvega hæfa
menn til þess að hafa umsjón með
verkinu og greiðir þeim hálft
' dagkaup. Verkþegi fæðir mann-
inn; hefur alt efni tilbúið þeg-
ar hann kemur, skaffar nauð-
synlega hjálp, og borgar hálft
dagkaup yfirmannsins. í þetta
sinn ganga á undan menn eða
Þorbjarnarson, Stóra-Hofi; með-
stjórnendur Dagur Brynjólfsson,
Gaulverjabæ, og Magnús Finn-
bogason, Reynisdal (báðir endur-
kosnir). Varastjórnendur: Þor-
steinn pórarinsson, Drumbodds-
stöðum, sjera Ólafur V. Briem,
Stóra-Núpi, og Lárus Helgason,
Kirkjubæjarklaustri, allir endur-
kosnir. Kosnir endurskoðendur:
Gunnlaugur Þorsteinsson, Kiðja-
bergi, Magnús Jónsson, Klaust-
urhólum, báðir endurkosnir.
Fundi slitið.
Guðm. Þorbjarnarson.
Dagur Brynjólfason.
-------o-------
Utanför 1921.
Eftir Gktöm. Hanneseon
Hamrábýlin. Áður en jeg kvaddi
Nordheimssund gekk jeg upp aS
bæjum þeim, sem lágu efst upp und-
ir hömrunum í fjallshlíðinni. Voru
þar túnin á stallinum, ef stall skal
kalla, því brekkan var all-mikil, en
neðan þeirra tók við snarbratt skóg-
arbelti niður að vatni. Þó var nokk-
urra faðma engjamön neðstmeðfram
vatninu. Eitthvert ítak áttu og býli
þessi uppi á fjalli og selför, en erfið
hefir leiðin verið upp yfir alt hamra
beltið og hvergi sá jeg þar færa leið
nema fyrir fuglinn fljúgandi. Jeg
gistihúsinu) heldur en ef hann hefði
búið í Sandven.
Þar var nú einyrki, rösklegur mað-
ur, og sagði hann erfitt að búa þann-
ig hjúalaus með fleiri börn í ómegð,
Jeg spurði hann um kaup sláttu-
manna. Hann kvað það lægra nú en
verið hefði, 8 kr. á dag fyrir pilta
þar í sveitinni, og borðuðu þeir þá
að mestu eða öllu heima hjá for-
eldrum sínum. Kaupið hefir þá ekki
verið öllu meira en 6 kr. á dag og
fæði. Myndi bændúm heima ekki
vaxa það í augum, en Sandvens-
bóndinn þóttist ekki hafa efni á því
að halda daglaunamenn oog vann
upp jörð sína sjálfur!
I
| Atvinna þorpsbúa. Jeg hef aS
mestu leitt hjá mjer að lýsa sjálfn
þorpinu, enda var þar um fá húa
að gera. Gisti- eða veitingahús voru
þar 3 eða fleiri, og ferðamenn ef-
laust helsti atvinnuvegurinn. Versl-
anir voru tvær, snotur barnaskóli,.
og allmikið ungmennafjelagshús.
Ekki veit jeg hvað ungmennaf jelag-
ið starfaði, en húsið var hið snotr-
asta, með stórum samkomusal og
ýmsum herbergjum öðrum, ekki
minna en 30—40 álnir á lengd. Þá
var þar og dálítil trjesmíðaverk-
smiðja. Þar voru smíðaðir gluggar
meðal annars, og litu vel út. VerðiS-
á meðalstórum glugga með góðum
karmi, öllum gluggagrindum á hjör-
u.m og með jámkröppum á hornum^
var 40 kr., og geta þeir sem byggja
borið það saman við verðið heima.
fjelög innan þeirra sveita, þar spjallaði þar dálítið við húsmóður- Eitt sá jeg þar í fyrsta sinn á æf-
sem óþrifa vart hefur orðið ina, gamla konu, sem bauð af sjer inni: trjeskóasmíði meðvjelum. Vjel-
1 vetur- j besta þokka og minti mig á gamlar arnar tegldu fyrst til spítukubbana
f. Lesin upp og samþykt fjár- 0g góðar sveitakonur heima. Hún að utan, og síðan var borað innaw
hagsáætlun. (ljet allvel yfir jörð smni og búskap, úr þeim með einskonar nöfrum.
Þá fluttí sjera Erlendur pórðar- þo brattlent væri. Hafði hun 12 kýr, Voru þrír skór holaðir í senn. Þá.
son í Odda fynnestur um só- en hvar hún hefir fengið hey handa tók maður skóna og sljettaði mis-
síalisma. þeim, er mjer ráðgáta. Túnið var hæðirnar innan í þeim með stórum
pá var rætt um kaupgjald eink- a8 vísu drjúgt, alíir skógargeirar bjúghníf. Að lokum gengu þeir til
um kaupafólks. Sam(þykti fundur-1 slegnir, þar sem nokkur toppur var, manna, sem skófu þá eggsljetta að
inn aÖ kjósa 3 meim í nefnd^gyo var þetta engi niður við vatn-flTtan á smorgelbandi. Gekk alt þetta
til að starfa fyrir það mál á, ið, sem mjer sýndist tæpast geta ver- Smíði með miklum hraða, og marg-
sama hátt og síðastliðið smnar, ia meira en ein til tvær dagsláttur. | ar mínútur hafa það ekki verið sem
og voru kosnir: Guðm. Þorbjarn-, jeg er hræddur um að bændur heima' tók ag hverja skóna. Eig-
arson á Stóra-Hofi, Einar Einars- byggju ekki jafnvel á slíku landi og andinn spurði mig vandlega eftir
son hreppstj. í Garðsauka og Skúli jafnlitlu. Ekki gat þó gamla kouun söluhorfum á íslandi fyrir trjeskó,.
Gunnlaugsson á Kiðabergi. Sýslu- gefið mjer aðra mjólk að drekka en sem satt var, að það væri
fundirnir í Árnes- og Rangár- súrmjólk, og spurði jeg um ástæð- heimska að nota þá ekki heima við,
vallasýslu höfðu kosið til þess ^ una. Hún kvað kýr sínar í seli
að starfa í þessari nefnd þá:,Uppi a fjalli, en mjólk ekki flutta
Guðmund Jónsson oddvita á heim nema annan hvem dag, og þá
Eyrarbakka og Einar Jónsson yrfSi hún auðvitað súr. Ekki leyst
á Geldingalæk. J mjer á þessa súrmjólkur-samsteypu,
Var rætt um ullariðnað. Frk. J0g held jeg að jeg hefði farið að
Halldóra Bjarnadóttir innleiddi. kenna kerlingu skyrgerð, ef jeg
umræður með snjöllu erindi um
heimilisiðnað. Eftir nokkrar um-
ræður, sem út af jþví spunnust
þeir væru hlýir,
ódýrir.
vatnsheldir og
TJnga fólkið. Áður en jeg lýk
því að segja frá þessu bygðarlagi,
vil jeg drepa á eitt, sem jeg átti tal
nm við Skálheimabóndann. Auð-
vitað fjölgar fólki hjer stöðugt og
jarðirnar eru svo litlar, að þær eru
okki til tvískiftanna. Hvað verður
svo um xmga fólkið 1 Hann sagði,
eins og auðvitað var, að því væri
sá einn kostur nauðugur að flytja.
hefði dvalið þar lengur. Annars f jell
ágæta vel með okkur, mjer og gömlu
konunni. Hún spurði mig hvaðan
kom fram svo hljóðandi tillaga, jeg væri, bað mig um ráð við gigt-
er var samþykt: „Fundurinn inni 0g sagði er við kvöddumst:
leggur áherslu á að undirbúningi ;jTakk skal du hava for ráini!‘ ‘ ,
á stofnun fullkominnar klæða- (þökk skalt þú hafa fyrir ráðin).,burtu, og þá leitaði það aðallega til
verksmiðju á Suðuriandi verði Er sveitamálið hjer furðu líkt ís- borganna eða út á sjóinn. Land-
hraðað, og skorar á nefnd þá, ]pnsku, þó bjagað sje. Menn segjia * þrengslin gera hjer sem víða til-
er þetta mál hefur til meðferð- t. d. dá, ístaðinn fyrir þá. ráin, ílfinnanlega vart við sig. Þó hafa
ar að koma sem fyrst fram með staðinn fyrir ráðin o. s. frv., en ■ Norðmenn allvíða óyrktar lendur,.
ákveðnar tillögur um fyrirkomu- norska alþýðan þúar alla, og kann | sjerstaklega í Norður-Noregi, og
lag slíkrar verksmiðju, og ann- blátt áfram ekki að þjera. Þannig
bjóða mönnum góð kjör ,sem setj-
ast þar að. Landið fæst fyrir lítið
ast að því loknu um, að kosnir saggj læknirinn í Gol mjer, að hann
verði menn úr hverjum hreppi þúaði alla hjeraðsbúa og þeir hann. sem ekkert, og styrkur til húsa-
til að mæta á sameiginlegum Jeg kom að vísu á fleiri bónda-1 gerðar. Ekki mun þessu þó mikið
fundi, er taki endanJegar á- bæi, en hirði ekki að lýsá því. Fólk-: sint enn sem komið er, og mest mun
lyktanir um fyrirkomulag verk- ið tók mjer hvervetna vel, og eftir (það t. d. vera sem ríkið ræktar af
smiðjunnar“. 'stutt viðtal var því líkast sem jegi Mærismýri (stórum mýrafláka þar
pá flutti Ólafur ísleifsson lækn- væri kominn til gamalla kunningja, norðurfrá), og hefir það fanga til
ir í Þjórsártúni erindi um fjær- hvort sem karlar eða konur áttu í ■ skurðgraftrar og ræktunar. Væri
sýn og undirvitund. j hlut. Jeg kom þar meðal annars á bæ joss skammar nær að láta mennina,
pávar rætt um skólamál (lýð- sem Sandven hjet. Þar var hann upp
skóla) og svohljóðandi tilL satnþ. alinn forstöðumaður og eigandi stóra
„Fundurinn skorar á hreppsf je- gistihússins. Hún var nú orðin stærri
lögin að halda sem best vakandi! veltan á honum, er tekjurnar af
hjeraðsskólamálum". gistihúsinu voru 1000—1500 kr. á
Þá var kosið í stjórn Sambands- dag (og auk þess var hann kaup-
ine: formaður endurkosinh, Guðm. maður og hafði stóra sölubúð hjá
sem í Steininn fara, vinna eitthvert
þarflegt verk, heldur en að geyma
þá eins og villidýr í búri upp á.
landsins kostnað. Þeir sem ekki eru
fúsir til að vinna eru settir á sjer-
staka staði, þar sem beitt er hörðu,
ef á þarf að halda.