Lögrétta - 05.01.1924, Side 4

4
LÖGRJET>Ta

fvrir rúm 1100 og „Ausíri" fjTÍr rúm
1300 sterlingspund.
Dáinn er nýlega hjer í bænum Ár-
mann Jónsson bátasmiður, faðirKrist-
ins Ármannssonar mentaskólakennara
og þeirra systkina. Ármann var góð-
kunnur mörgum Reykvíkingum, hafði
dvalið hjer frá því um aldamót, en
var áður á Saxhóli. Hann var sjötug-
nr þegar hann ljetst og hafði legið
skamma stund.
Verslun Jóhönnu Olgeirsson er flutt
á Laugaveg 18, við hliðina á Hljóð-
færahúsinu.
5. jan.
íslenskar afurðir hækka í verði. Af
vöraskeyti, sem kaupþingið hjer hefir
fengið nýlega, má sjá, að íslensaar
afurðir hafa hækkað töluvert í verði
nú um áramótin, að undantekinni síld,
ecxti hefir lækkað og lýsi, sem stendur
alt að því í stað. Verð á útlendum
vörum hefir lítið breytst, nema á
rúgmjöli, hefir það hækkað. Annars
geta menn fengið upplýsingar um verð
á einstökum vörutegundum hjá kaup-
þinginu.
í bæjarstjórn á ísafirði á að kjósa
þrjá menn í dag. Hafa komið fram
tveir listar, annarsvegar borgáralisti
og eru á honum Sigurður Kristjánsson
ritstjóri, Magnús Thorberg útgerðar-
r.iaður og Magnús Magnússon kanp-
maður, en hinsvegar verkamannalisti,
og eru á honum Magnús Ólafsson,
Jón Sigmundsson og Magnús Vagns-
son skipstjóri.
Dánarfregn. f gær ljetst á Landa-
kotsspítala Guttormur Jónsson járn-
smiður, bróðir þeirra Páls Jónssonar
og Jóns læknis.Hann var gamall boTg-
ari hjer í bænum, hagleiksmaður hinn
mesti og prýðilega látinn af öllum.
Nýtt smjör. Ólafur G. Eyjólfsson
kanpmaður er nýkominn úr utanlands-
för og hefir m. a. á boðstólum nýja
tegund af smjöri, sem farið er að
nota erlendis. pað er gert úr pálma-
feiti og undanrennu. Pálmafeitin er
eeld í smábögglum og smjörið síðan
búið til úr henni á heimilunum, í
litluxn strokkum, sem eru þar til gerð-
ir. Er smjör þetta bragðgott og vel
yfir því látið í ýmsum vottorðum,
sem hann hefir til sýnis. Strokkana
ætlar hann að hafa til sölu og munu
þeir kosta 20—40 krónur.
Trúlofun sína hafa nýlega opin-
berað ungfrú Mikkalína Sveinsdóttir
frá Hvilft í Önundarfirði og Sig-
urður B. Gröndal.
-------x-------
Gengi eri. myntar.
4. janúar.
Kaupmannahöfn:
Sterlingspund ............ 24,45
Dollar ................... 5,72
Franskir frankar ......... 28,00
Belgískir frankar ....... 24,80
Svissneskir frankar ...... 99,50
Lírur .................... 24,65
Pesetar .................. 73,00
Gyllini ................. 216,00
Sænskar krónnr .......... 150,85
Norskar krónur ........... 82,00
Reykjavík:
Sterlingspund ............ 30,00
Danskar krónur .......... 122,94
Sænskar krónur .......... 189,79
Norskar krónur .......... 101,70
Dollar .................... 7,21
--------x---------
Ensku kosningarnar.
Dagana fyrir kosningarnar síðustu
í Bretlandi taldist mönnum svo til, að
um 15000 kjósendafundir væru haldn-
ir á dag í Bretlandi. Frjálslyndi flokk-
nrinn hafði flugvjelar á leigu til að
flvtja ræðumenn sína milli fundarstað-
anna.
---------X--------
Jafnaðarmaðurinn.
Skáídsaga eftir Jón Björnsson.
— Því ætti það ekki að geta orðið ? spurði rit-
stjórinn með hægð.
— Þá yrði „Dögun“ að skifta gersamlega
um stefnu. Nú leit Þorbjörn upp.
— Skifta um stefnu! Hvað áttu \úð! Auð-
heyrt var, að ritstjórinn var meira en lítið hissa.
— Jeg á við það, svaraði Þorbjöm, að jeg gæti
aldrei tekið að mjer ritstjórn þess blaös, sem
berst fyrir hagsmunum fárra manna, og það
þeirra manna, sem eru þjóðfjelaginu hættulegir.
— Hverjir eru það?
— Þeir, sem raka til sín peningum á ranglátan
hátt.
— Fyrir hverra hagsmunum vilt þú berjast?
spurði ritstjórinn með sömu hægðinni.
— Þeirra, sem nú eru undirokaðir og forsmáð-
ir — en gera þó alt.
— Hverjir hafa svona einkennilega aðstöðu
— kúgaðir og forsmáðir en afkasta þó öllu?
— Það eru verkamenn þjóðarinnar, alþýðan.
Ritstjórinn strauk hendinni um ennið því líkt
sem hann skildi ekki til fulls þessa skýringu
Þorbjamar. Síðan sagði hann og hæglætið var
horfið úr röddinni:
— Þú hefir skift um skoðun á síðustu árum,
Þorbjöm.
— Finst þjer það svo furðulegt? Þó er það
ekki rjett, að jeg hafi skift um skoðun. Jeg
hefi aðeins opnað augun og horft í kringum
mig. —
— Þú ert að lesa „Soeialdemoferaten' ‘, sje
jeg er.
-— Mjer finnast hin dönsku blöðin lítils virði,
þegar um er að ræða hið eina nauðsynlega —
umbætur þjóðfjelagsins.
Ritstjórinn leit snöggvast hvössum augum á
Þorbjörn. Eins og leiftur flaug það um hug
hans, að þarna sæti maðurinn, sem hann hefði
að mestu leyti sjeð fyrir frá barnsaldri, kostað
til margra ára náms og verið faðir fram að þess-
um tíma — og nú væri hann orðinn mótstöðu-
maður hans, minsta kosti í skoðunum, og þá
væri skamt til verkanna. Hann sagði með kulda-
votti í röddinni:
— Það lítur út fyrir, að þjer geðjist vel að
skoðuniun jafnaðarmanna. Jeg var að líta á
blaðaböggulinn, sem þú komst með heim, og sá
þar ekkert annað en svæsnustu jafnaðarmanna-
og kommunistablöð. Jeg get ekki neitað því, að
mjer þótti það dálítið kynlegt. Jeg hugsaði, að
þú veldir þjer andlegt samneyti með öðrum
en þeim, sem jeg kalla skrílræðismenn.
— Skoðanir jafnaðarmanna hafa opnað mjer
útsýn yfir þetta meinblandna og rotna líf þjóð-
anna. Og jeg veit, ritstjóri, að framtíðin er í
hugsjónnm jafnaðarmanna, því að þær hug-
sjónir byggjast á rjettlæti. Mjer sýnist ekki
annað sigurvænlegra en að vera í samræmi við
rjettlæti framtíðarinnar, sannleika framtíðar-
innar.
Ritstjórinn fór að ganga fram og aftur og
steig óvanalega þúngt til gólfsins.
— Hver hefir spúð þesSari vitleysu um rjett-
lætið og sannleikann í þig, Þorbjöm?
— Jeg hefi horft út um heiminn þessi síðustu
3 ár og sjeð viðleitni mannanna til þess að
bæta misrjettið, sem þeir búa nú við. Eina skyn-
samlega leiðin er það, sem jafnaðarmenn hafa
farið. Allar aðrar hafa leitt út í ógöngur og
dauða. Jeg get ekki lokað augunum fyrir þessu.
Jeg get ekki sjeð, a'ð nokknun sje það unt.
— Þjer finst ef til vill mikið koma til djöful-
æðisins þarna austur í Rússlandi?
— Já — stórhrifinn af því! Það er stór-
feldasta máttarverkið, sem unnið hefir verið á
síðustu öldum. Sagan getur ekki um neitt jafn
dýrlegt tákn þess, hvað hægt er að gera, á að
gera og verður gert, þegar þjóðirnar varpa af
sjer mörg hundruð ára fjötrum, þegar alþýðan
vaknar, stendur saman og tekur rjett sinn. Jeg
veit, að þú viðurkennir þetta, ritstjóri, þegar
þú hugsar þig vel um.
— Yiðurkenni þetta, Þorbjörn! Nei — síður
en svo! Jeg læt ekki hrífast af fávíslegum til-
raunum nokkurra hálfbrjálaðra manna úti um
heim. Til þess hefi jeg lifað of lengi og reynt
of margt.
pað varð ofurlítil þögn. Þá sagði ritstjórinn
aftur:
— Það er þá þetta, sem þú hefir lært á síð-
ustu árum, Þorbjörn.
— Já — og jeg tel það mikilsverðustu þekk-
inguna, sem jeg hefi fengið á æfinni.
— Þú ætlar ef til vill að fara að beita þessari
þekkingu hjer he.ima?
— Ef jeg geri nokkuð, þá verður það eitt-
hvað í þá átt. Eftir því, sem jeg hefi heyrt hjeð-
an að heiman og lesið í blöðunum ykkar, þá
sýnist mjer ekki veita af, að eitthvað sje hreins-
að til hjer í bæ.
— Nú — ekki öðru vísi! Þú ætlar að stofna
hjer jafnaðarmannaríkið!
— Minsta kosti að vekja til umhugsunar um
það.
— Það virðist ekki vera þörf á því, Þorbjörn.
Þeir menn eru þegar til hjer, sem eru búnir
að koma því til leiðar, að verkamannastjettin
er orðin ósanngjörn og gerir lítið annan en
heimta. Mjer sýnist, að eitthvert göfugra verk-
efni bíði þín hjer, en að afvegaleiða alþýðuna.
— Öll umhót hefir í fyrstu verið nefnd af-
vegaleiðing af þeim, sem ekkert sjá út úr skjald-
bökuskel afturhaldsins.
Ritstjórinn leit í annað sinn hvössum augum
á Þorbjörn og sagði um leið:
— Þú ert ef til vill að gefa í skyn, að jeg sje
einn í skjaldbökuskelinni?
— Mjer virðist þú tala þannig nú. Og jeg
hefi sjeð á „Dögun“, að þú skrifar þannig. Jeg
dæmi eftir því.
Egill ætlaði að svara, og það svar átti ekki
að verða nein þlíðmæli. Honum fanst Þorbjörn
ekki hafa unnið til þeirra. En rjett í þessu kom
Ilildur inn í skrifstofuna og brosti til þeirra
beggja. Það bros lægði rótið, sem komið var á
hug ritstjórans. Svar hans til Þorbjarnar kom
ekki í það sinn.
Ilildur vjek sjer að manni sínum með þessum
orðum:
— Hvað getum við gert Þorbirni til skemt-
unar í kvöld, Egill? Ekki megnm við láta hon-
um leiðast fyrsta daginn, sem hann er hjá
okkur.
Þorbjörn stóð á fætur og lagði höndina á
öxl Hildar um leið og hann sagði:
— Þú ætlar þó ekki áð fara að leika við mig
eins og barn? Og meira að segja hvetja aðra til
þess!
— Mjer leiðist að sjá þig sitja hjer alvarleg-
an og þögulan eins og þú værir kominn í líkhús.
Ritstjórinn stóð nú líka upp.
— Við tökum okkur gönguferð um bæinn og
sjáum sólarlagið. Þú kemur með okkur, Hildur.
Þeim kom saman um að ganga vestur Tún-
götu, vestur í sólina, sagði Hildur. Veðrið var
óumræðilega yndislegt, kvöldið fagurt ekki síður
en morguninn. Það var eitt þeirra sumarkvölda
í Reykjavík, sem tuugan á engin orð til að lýsa,
enginn hugur getur gripið, sem ekki hefir fengið
dýrð þess inn í sig, enginn málarapensill getur
náð, en lætur þá, sem njóta þess, alt í einu finna
það, að mennirnir eru meira en duft og
aska, lífið alt, dauðinn ekkert.
— Jeg get ekki skilið, að nokkrum bæjarbúa
detti í hug að ganga til svefns í þessu veðri,
sagði Þorbjörn, þegar þau höfðu gengið um
stund.
— Þú ert nýkominn heim, Þorbjörn, sagði
ritstjórinn, bæði í gamni og alvöru. Fyrst í stað
finst þjer alt fagurt hjer. Eftir nokkur kvöld
gengurðu hjer um göturnar og tekur ekkert eftir
sólarlaginu.
— Jeg vona, að smásálarskapnum og andleys-
inu hjema takist ekki að gera mig að sama
clrumbinum og þeim, sem hjer ráfa liugsunar-
og sjónlausir um bæinn.
— Þjer liggur ekki sjerlega vel orð til okkar,
sem höfum setið heima, mælti ritstjórinn bros-
andi. Viltu ekki kynnast okkur ofurlítið meira,
áður en þú fellir úrslitadóminn ?
— Þorbjörn er ungur og heitur, skaut Hild-
ur inn í. Það er hlutverk æskunnar að finna
að, vekja til umhugsunar, brjóta í bág við
það, sem fyrir er og finna nýtt. Og hverju orði
er það sannara, sem Þorbjöm segir um ykkur
leiðtogana hjerna. Þið eruð reglulegir drumbar.
— Þbgar þú byrjar, kona mín, þá hætti jeg.
Við þig er mjer ekki til neins að þrátta.
Þau hlógu öll.
Það varð úr, að þau fóru vestur fyrir íþrótta-
völlinn og snður á Mela og síðan heim Suður-
götuna. Þorbjörn þurfti margs að spyrja á
þeirri leið. Þau mættu mörgum og hann spurði
einhvers um hvern mann. Iiildur grenslaðist eft-
ir því að lgkum, hvað hann varðaði um alt
þetta fólk.
Jeg á éf til vill eftir að vinna með því
eða fyrir það. Það getur komið sjer vel að
þekkja það. Saga þess er saga bæjrrins.
Um leið og þau voru að fara inn í húsið, kom
gamall skólabróðir Þorbjarnar í fasið á þeim.
Með honum fór Þorbjörn út í bæ og kom ekki
heim fvr en löngu eftir miðnætti.
Egill ritstjóri gekk inn í skrifstofu sína. —
Hann hafði ásett sjer um morguninn að skrifa
grein í blað sitt áður en þessi dagur væri lið-
inn. Og nú var annaðhvort ‘að hrökkva eða
stökkva. Hann gekk um gólf um stund og setti
á sig helstu atriðin, sem hann vildi minnast á. Þá
varð honum lit.ið á blaðið, sem Þorbjörn hafði
verið með og skilið eftir. Um leið mintist hnnn
samtals þeirra áður en þeir fóru út. Hann rifj-
aði það upp fyrir sjer, orð fyrir orð, einkum þó
það, seni Þorbjörn hafði sagt. Hann gat ekki við
það ráðið, að honum varð órótt, er hann mint-
ist orða Þorbjarnar.
Það var lítill vafi á því, hugsaði ritstjór-
inn, að Þorbjörn hafði sýkst af þeim skoðun-
um, sem nú voru að valda mikilli óhamingju og
margskonar menningar-hruni í veröldinni. —
Hann hafði virtst vera einlægur í tali, oegar
hann ræddi um það mál áðan.
Og þetta var maðurinn, sem hann hafði rekist
á af tilviljun, þá lítinn dreng, umkomulausan
og einstæðan, og tekið í sína vernd. Hafði hann
alið snák við brjóst sitt? Eða var þetta aðeins
augnabliksvilla ungs manns?
Ritstjórinn gekk hratt um gólf og varð enn
órórra.
Hann mintíst samtals við konu sína um það
leyti, sem Þorbjörn var að ljúka prófi og full-
víst var, að hann mundi koma heim bráðlega.
Ilann mundi, að hann hafði sagt við hana
eitthvað á þá leið, að hann bygði mikið traust
á Þorbirni, að hann hefði hugsað honum veg-
lega og ábyrgðarmikla stöðu meðal þeirra
manna, sem sameina þjóðina í göfugu, friðsömu
þróunarstarfi. Hann mundi, að hann hafði látið
það í ljósi, að hann hlakkaði til að fá hann
heim.
Nú var hann kominn — fullur starfsþors og
áhuga, brenuandí af þrá til að vinna. En glat-
aður samt, ef hann ætlaði að snúast % sveif með
þeim mönnum, sem leiddu þjóð sína út á refil-
stigu stjettarígsins og sundurlyndisins.
Ritstjórinn hugsaði lengi um Þorbjörn, en
settist að lokum í stól sinn, þreyttur og dapur-
huga. Hann fann. að hann gat ekki byrjað á
greininni í þetta sinn, og gekk til hvílu stuttu
síðar.
II.
Viku eftir að Þorbjörn kom heim, var það
einn dag, að þeir voru á gangi saman um bæ-
inn, Egill ritstjóri og hann. Þeir höfðu ekki átt
tal um framtíð Þorbjarnar síðan fyrsta kvöld-
ið. Ritstjórinn vissi, að hann var mikið með
verkamönnum bæjarins og ljet sig mál þeirra
öll miklu skifta. Hann þóttist sjá, hvert stefndi.
En hann leiddi það hjá sjer, þó honum líkaði
stefna hans hið versta.
Þeir höfðu verið að skoða höfnina og gengu
síðan upp í Þingholtin. Á Grundarstígnum
mættu þeir drenghnokka. Hann var svo tötra-
lega klæddur og aumlegur útlits, að þeir stað-
næmdust og horfðu lengi á hann. Fötin voru
óhrein og hjengu í tætlum. Andlitið lýsti eymd
og örbirgð — augun vorn dauf en þó einhver
græðgisglampi í þeiih, kinnarnar þunnar og
fölar og svipurinn allur gamalmannslegur og
dauður. Ritstjórinn fjekk honum seðil úr vasa
sínum og bað hann að færa mömmu sinni.
Þeir gengu þegjandi um stund eftir að þeir
skildu við drenginn. Loks rauf Þorhjörn þögn-
ina: >
— Jeg hefi sjeð tugi barna hjer í bænum
síðan jeg kom heim, sem borið hafa sama ör-
birgðarmerkið og þessi drengur.
__ .Jeg býst við því. Það eru ekld svo fáir
fátæklingar hjer í bæ.