Lögrétta - 22.04.1924, Qupperneq 2

2
LÖGRJETTA
Búnaðarlán.
Famsöguræða
Árna Jónssonar frá Múla.
Eins og áður er frá sagt hjer í
blaðinu, flutti Tr. þ. í nd. frv. um
stofnun búnaðarlánadeildar við
Landsbankann. Landbúnaðarnefnd
fekk mál þetta til athugunar og
sömul. axmað mál skylt, og lagði
til að frv. yrði samþykt með nokkr-
um breytingum. Framsögumaður
nefndarinnar var Árni Jónsson í
Múla, og fara hjer á eftir megin-
atriðin úr ræðu hans 5. apríl, sem
var löng og ítarleg. Fyrst rakti
hann afstöðu nefndarinnar og
starf. Sagði hann þar m. a.:
„Nefndin var á einu máli um
það, að það sje landbúnaðinum hin
mesta nauðsyn að eiga greiðari
gang að lánsfje til aukinnar fram-
leiðslu, til ræktunar og húsabóta,
en nú er. Sjerstaklega er henni
ljóst, að hin dýru lán með skömm-
um afborgunarfresti geta aldrei
komið landbúnaðinum að veruleg-
um notum. þegar um ræktunarlán
er að ræða, er það vitanlegt, að
fyrstu árin gefa engan arð. Fyrstu
árin eru ekkert nema kostnaður.
Ávextimir koma ekki í ljós fyr en
síðar meir. pað er því landbúnað-
inum hin mesta nauðsyn, hvort
sem hann tekur lán til ræktunar
eða annars, að lánin sjeu til langs
tíma“.
Síðan gat hann þess, að nefnd-
in hefði snúið sjer til bankastjóm-
arinnar og spurt um álit hennar,
en hún verið málinu mótfallin.
Teldi hún með frv. „farið inn á
mjög varhugaverða braut, þar sem
alþingi eigi að fara að ráðstafa fje
bankans og ákveða vaxtakjörin“.
Einnig kveðst bankastj órnin ekki
hafa fje fyrir hendi til slíkra ráð-
stafana og taldi jafnvel að þetta
skipulag gæti orðið til þess að rýra
lánstraust bankans. Um þetta at-
riði fórust Á. J. þannig orð:
„Jeg ætla ekki að fara mörgum
orðum um þetta brjef hv. banka-
stjómarinnar. Hv. deildarmenn
munu sjálfir bærir um að draga
sínar ályktanir af því. það er að-
eins sú skoðun, sem fram kemur í
brjefi hv. bankastjórnar, að al-
þingi eigi ekki að hafa íhlutunar-
rjett um starfsemi bankans, sem
jeg tel mjög hæpna. Hjer er um
ríkisstofnun að ræða. Bankastjór-
arnir em hjer ráðamenn ríkisins.
þeir bera ábyrgð á sínum gerðum
Lcsbók Lögrjettu L
NiðurL
Næstu hundrað ár höfðu kristn-
ir menn yfirráð í Gyðingalandi.
J>að var blómaöld Fæðingarkirkj-
unnar. Undir hennar þaki var
Baldvin smurður hinni heilögu
olíu, á jóladag 1101, og krýndur til
konungs í Jerúsalem. Allur glæsi-
legasti kjami riddaraliðsins frá
Vesturlöndum var þá saman kom-
inn þar í gömlu kirkjunni.
Á krossferðatímunum þar á eft-
ir vom grísku og rómversku
kirkjudeildirnar samtaka um að
skreyta kirkjuna á fæðingarstað
Drottins með dýrindis steinmynd-
um, er allar lutu að leyndardóms-
fullu eðli Krists: Manns-sonarins,
er þó var Guðs sonur. Á dyra-
veggnum (vestan megin) var
Kristur táknaður sem „kvistur af
stofni lsaí“, hátt hafinn yfir ágæt-
ustu forfeður sína og yfir spámenn
og spákonur, er um hann höfðu
spáð. Neðst á hliðarveggnum var
myndaröð af forfeðram Krists; en
ofar vom letraðar ályktanir hinna
miklu kirkjuþinga, er staðið höfðu
á verði um kristindóm postulanna,
uSojuuumgns giq umjjuia 94 3o
gagnvart eigendunum. En þó að
ríkið geti auðvitað ekki farið að
sletta sjer fram í dagleg störf
bankastjómarinnar, geti ekki far-
ið að setja þeim reglur um það,
hvort þeir skuli lána Pjetri eða
Páli 100 kr. eða 1000 kr., þá hefir
ríkið samkvæmt hlutarins eðli
rjett til þess að draga í stórum
dráttum línurnar fyrir starfsemi
bankans og ber jafnvel skylda til
þess. Nefndin gat sem sagt ekki
felt sig við svör bankastjómarinn-
ar, heldur samþykti að mæla með
frv. með nokkrum breytingum".
pá sneri þingmaður sjer að frv.
sjálfu, og fer hjer á eftir í heild
sinni allur síðari hluti ræðu hans,
sem að þessu víkur og málinu í
heild sinni:
„pá vil jeg snúa mjer að frv.
sjálfu og brtt. nefndarinnar.
Frv. fer fram á að þessari sjer-
stöku deild, sem ætlast er til að
stofnuð verði, sje lagt til á næstu
árum alt að D/4 milj. kr. Að í ár
sje lagt fram 250 þús. kr., en næstu
tvö árin 500 þús, kr. á ári. þetta
er að vísu nokkur fjárhæð, en þó
eigi mikil, þegar tekið er tillit til
upp lýsinga þeirra, sem gefnar em
í greinargerð hv. flm. (Tr. p.).
Álítur nefndin þetta ekki ókleift
fyrir bankann, en finst rjett að
bera fram nokkrar brtt. við frv. til
þess að gera það aðgengilegra fyr-
ir bankann, án þess þó að íþyngja
um of þeim, sem lánsins njóta.
Önnur brtt. nefndarinnar er sú,
að nýr liður komi inn um það, að
lánum úr þessari deild sje einnig
varið til húsabóta. það er svo sum-
staðar hjer á landi, að ekki er ann-
að sýnt en að jarðirnar muni
leggjast í auðn vegna þess, að ekk-
ert fje er fyrir hendi til þess að
gera nauðsynlegustu umbætur á
húsakynnum. Og þó við sjeum víða
á eftir í verklegum framkvæmd-
um, þá kveður þó hvergi rammara
að því, en um húsakynnin. J>ar
hygg jeg að við stöndum öðmm
þjóðum langt að baki. Og frá
heilsufræðilegu sjónarmiði er það
hið mesta nauðsynjamál að úr
þessu sje bætt hið allra fyrsta. það
er engin von um, að berklaveikinni
verði útrýmt meðan fjöldi lands-
manna þarf að hafast við í rökum,
köldum og loftillum húsakynnum.
Hjer hagar líka miklu ver til en
í öðram löndum, því að hjer er
ekki hægt að fá neitt hentugt
byggingarefni til varanlegra bygg-
inga. En kostnaðarsamt er að
flytja það frá öðmm löndum, og
undur: persónu Jesú Krists, þar
stóð t. d. þetta: „Hin heilaga
Sýnóda í Antíokkíu á Sýrlandi, þar
sem eru 33 biskupar, sameinaðir
gegn Páli frá Samosata. Hann
hjelt því fram, að Kristur hefði
ekki verið annað en maður. Sýnó-
dan úrskurðaði kenningu hans
ranga“.
Inn á milli myndanna var fag-
urlega ofið blómskreyttu lauf-
skrúði; og efst uppi á milli glugga
miðkirkjuimar vom myndir af
jólaenglunum, sem básúnuðu jóla-
boðskapinn út um allan heim. 1
þverkirkjunni og kómum vom
sýndir atburðir úr lífi og píslar-
sögu Jesú, en þó einkum frá fæð-
ingu hans og bernsku. Allar þess-
ar myndir, er gerðar voru úr gul-
um, bláum og grænum, rauðum og
purpura-brúnum steini, vom feld-
ar á gulli roðinn perlumóðurgrann.
Gömlu skrautlegu súlumar í mið-
kirkjunni voru prýddar máluðum
myndum helgra manna (helgir
menn em máttarstoðir kirkjunn-
ar). þar gaf að líta, meðal ann-
ara, Knút hinn helga frá Dan-
mörku 0g ólaf helga, Noregskon-
ung, einbeittan á svip og með gull-
inn geislabaug um höfuð. Knútur
konungur heldur á lensu í hægri
hendi, en krossmerktum skildi í
erfitt að sækja það úr afskektum
sveitum, þó það sje komið til
landsins. Er því skiljanlegt, að
menn reyni í lengstu lög að basl-
ast við það sem er, þó ljelegt sje.
Nefndin hefir því litið svo á, að
þessi liður ætti að koma með, því
að það sje eitt fyrsta skilyrðið fyr-
ir viðreisn landbúnaðarins, að hægt
sje að fá hagfeld lán til bygginga.
þriðja brtt. nefndarinnar er í
samræmi við þessa, eða aðra brtt.
það hefir, eins og áður hefir ver-
ið minst á hjer í þessari hv. deild,
þótt bresta mikið á það, að hús
þau, sem bygð hafa verið á seinni
árum til sveita, væm traust og
varanleg. Nefndin gerir því ráð
fyrir, að leitað sje álits sjerfróðs
manns í byggingum, þegar lán em
veitt í þessu skyni. Með því ætti að
fást trygging fyrir, að vel og
traustlega sje bygt.
þá er fjórða brtt. nefndarinnar.
Okkur fanst vaxtakjörin, sem hjer
um ræðir, óþarflega lág og banka-
stjómin segist ekki geta fengið
innlánsfje með þeim kjörum. því
er það skoðun okkar, að landbún-
aðurinn geti staðið straum af því
að borga 5% vexti í stað 4%, eins
og frv. gerði ráð fyrir. Bn jafn-
framt höfum við ljett undir með
honum með því að lengja lánstím-
ann úr 20 árum upp í 25 ár og af-
borgunarlausu árin úr 4 upp í 5 ár.
þess verður að gæta, þótt þetta
sjeu lægri lánskjör en bankarnir
yfirleitt hafa, að þegar ákveða skal
vexti af útlánum, verður að taka
mikið tillit til þess,hve vel lánin em
trygð. Allir em sammála um, að
fasteignaveð sjeu bestu trygging-
arnar, sem hægt er að fá. þó þess-
ir vextir sjeu því nokkuð lægri en
almennir útlánsvextir bankanna,
finst nefndinni ekki nema sann-
gjarnt að svo sje, þar sem um
tryggustu lán er að ræða, sem
bankinn á völ á. Og auk þess á
þessi banki ekki fyrst og fremst
að vera gróðafyrirtæki. Hann á
fyrst og fremst að vera lyftistöng
undir atvinnuvegi landsmanna.
Jeg hefi nú stuttlega rakið efni
frv. og meðferð landbn. á því, og
skal jeg nú, áður en jeg setst nið-
ur, leyfa mjer að fara nokkram
orðum um þetta mál alment, eins
og það kemur mjer fyrir sjónir, og
vil strax taka það fram, að það sem
jeg segi nú, stendur algerlega á
mína eigin ábyrgð en ekki nefndar-
innar.
Jeg held, að það sjeu ekki skift-
ar skoðanir um það, að landbúnað-
hinni vinstri. ólafur helgi heldur
veldissprotanum hátt, og á bak við
hann sjer á bláan skjöld með gyltu
krossmarki.
1 þá daga hefir kirkjan verið að-
dáanlega fögur. Enda er mikið af
henni látið í ýmsum ritum píla-
gríma þeirra tíma. En dýrðin sú
varð ekki langvinn. Bróðurlega
sambandið milli grsku og róm-
versku kirkjunnar breyttist fyr en
varði í hneykslanlega sundmng.
Myndaskrautið hrömaði, og nú er
ekki eftir af þvi annað en einstak-
ar kalkaðar leifar.
En við æfintýrið um varðveitslu
kirkjunnar hefir mikið bætst síðan
á krossferðatímunum.
Tæpum hundrað árum eftir fyr-
nefndan jóladag, er Baldvin var
krýndur til konungs, náðu Arabar
landinu aftur á sitt vald. Saladín
lagði undir sig Jerúsalem og
Betlehem, og því nær allar veglegu
kirkjumar, sem krossfarendur
höfðu ýmist endurreist eða bygt af
nýju, vom nú annað hvort rifnar
niður, eða þeim breytt í Mú-
hameðs-hof (Moskéer). það vom
aðeins örfáar kirkjur, er undan
þeim örlögum komust. Og ein
þeirra var Fæðingarkirkjan. Gam-
all annálaritari segir svo frá, að
vegna lotningar fyrir hinni heilögu
urinn á nú sem stendur við meiri
örðugleika að stríða en nokkru
sinni áður í minni þeirra manna,
sem nú lifa. það er margt, sem
þessu veldur. Landbúnaðurinn er
enn mikið á eftir tímanum. Hann
hefir ekki enn komist upp á að
hagnýta sjer vinnuafl og starfsað-
ferðir nútímans. Hann hefir þess-
vegna orðið á eftir í samkepninni
við hinn aðalatvinnuveg vom, sjáv-
arútveginn. Landbúnaður hjer á
landi verður líklega aldrei rekinn
sem stórgróðafyrirtæki, en björgu-
legur og lífvænlegur atvinnuvegur
ætti hann að geta verið.
Nú er það svo, að sjávarútveg-
urinn getur verið stórgróðafyrir-
tæki þegar vel gengur. Haim getur
í góðum árum borgað miklu hærri
vexti og veitt miklu hærra kaup
heldur en landbúnaðurinn. En hann
verður altaf áhættumeiri. Láns-
stofnanir okkar hafa ekki, að því
er mjer virðist, tekið nægilegt til-
lit til þessa við ráðstöfun á fje
sínu. Landbúnaðurinn hefir orðið
þar út undan.
það mun láta nærri, að nú sem
stendur stundi um 40% af þjóð-
inni landbúnað. En þegar gerður er
samanburður á því, hve mikið af
veltufje bankanna gangi til hvors
um sig af þessum aðalatvinnuveg-
um, þá sjest, að landbúnaðurinn
fær ekki nándar nærri eins mikið
og sjávarútvegurinn í hlutfalli við
fólksfjölda.
Jeg þekki þetta ekki sjálfur, en
kunnugur maður hefir fullyrt við
mig, að landbúnaðurinn myndi alls
ekki hafa yfir 15% af öllu veltu-
fje bankanna beggja, og em þó tal-
in með öll lán samvinnufjelaganna,
sem eins og menn vita, eru að tölu-
verðu leyti skipuð mönnum, sem
ekki stunda landbúnað, og þau fje-
lögin em hvað frekust um starfs-
fje. það er því sennilega nokkuð
innan við 15% af veltufje bank-
anna, sem þessir 2/5 hlutar lands-
manna hafa til sinnar starfrækslu.
Hin 85% eða vel það hafa þá þess-
ir 3/6 hlutar, sem eftir eru. Allir
sjá, að hjer er um ójafna skiftingu
og hreint ranglæti að ræða. Auk
þess em lánskjör bankanna yfir-
leitt ekki þannig, að landbúnaður-
inn eigi hægt með að standa
straum af þeim. Hann þarf lengri
lán og 'lægri vexti. — En ekki nóg
með það,' landbúnaðurinn á ekki
einu sinni nema mjög takmarkað-
an aðgang að þessum erfiðu lán-
um, það er mjer sjálfum kunnugt
um, því jeg hefi sjálfur leitað þess-
ara lána fyrir bændur og ekki
fengið.
En það er viðurkent, að landbún-
aðurinn eigi að hafa lægri vaxta-
kjör heldur en sjávarútvegurinn,
af því að hann sje tryggari at-
vinnugrein. það er viðurkent af
mönnum, sem um það eru bærir að
dæma. Jeg vil leyfa mjer að vitna
í yfirlýsingu um þetta, sem einn
bankastjóri Islandsbanka gaf í
ræðu, sem * hann hjelt á stjóm-
málafundi austur 1 sýslum í fyrra
haust. þar var um það rætt, að Is-
landsbanki hefði haft hærri útláns-
vexti en Landsbankinn og mundi
með því ætla að ná inn tapi sínu.
Bankastjórinn svaraði því á þá
leið, að það hefði komið fyrir, að
bankinn hefði á nokkmm tímabil-
um haft hærri útlánsvexti en
Landsbankinn. En vaxtamismun-
urinn væri þó ekki nema 40 þús.
kr. á ári, síðustu 3 árin, og þyrfti
bankinn því 120 ár til að ná upp
tapi sínu á þennan hátt. En þó svo
væri, að Islandsbanki hefði hærri
útlánsvexti en Landsbankinn, þá
taldi bankastjórinn ekkert óeðlilegt
við það, vegna þess, að Lands-
bankinn hefði tiltölulega miklu
meiri viðskifti við landbúnaðinn og
þau lán væru altaf áhættuminni.
Jeg man ekki upp á hár, hvemig
orðin fjellu, en meiningin var
þessi.
Hjer er það viðurkent af þeim
manninum, sem allra manna best
ætti að vera bær að dæma um
slíka hluti, að landbúnaðurinn eigi
að hafa lægri kjör en aðrir at-
vinnuvegir, aí því að hann sje
áhættuminni. En þrátt fyrir þessa
skoðun þessa háttv. bankastjóra
og margra annara mætra manna,
þá hefir landbúnaðurinn ekki betri
vaxtakjör en aðrir atvinnuvegir og
hann á samt ekki aðgang að láns-
stofnunum neitt nándar nærri á
móts við þá. þetta er ekki rjettlæti.
Mjer finst jeg verða var við þá
skoðun nokkuð alment, sjerstak-
lega hjer í Reykjavík, að landbún-
aðurinn, það sje bara nokkurs kon-
ar ómagi á þjóðinni, nokkurs kon-
ar horgemlingur, sem öllum mætti
vera sama um, þó að hrykki upp af
einhvem daginn. Menn virðast
hafa gleymt því, að í full þúsund
ár hefir þetta verið aðalatviimu-
vegur vor, alt fram á síðustu ár.
Og landbúnaðurinn hefir leyst
þetta hlutverk svo vel af hendi, að
þrátt fyrir óáran og ánauð, eld og
ís, þrátt fyrir allar þær þrekraun-
ir, sem þessi þjóð hefir orðið að
mey hafi arabisku hermennirnir
látið vera að leggja hendur á
„Guðs-móður-kirkjuna“ í Betle-
hem. En eftir sigurvinning Sala-
díns stóð kirkjan auð og yfirgefin
um nokkurra ára skeið. Prestar og
munkar vom ýmist drepnir eða
reknir úr landi.
Undir lok þrettándu aldar var út-
litið enn ískyggilegt. Soldán Egifta
lands bauð að taka skyldi súlur og
marmaraplötur úr Fæðingarkirkj-
unni og flytja til Kairó, til að
skreyta með því höll eina, sem
hann var að reisa þar. það var
byrjað á að losa marmaraplötum-
ar. En hvað skeði ? 1 gömlum
munka-annálum segir, að ógurleg
naðra hafi alt í einu komið út úr
múrveggnum, bitið í plötumar,
sem búið var að losa, og mulið þær
sundur, síðan skriðið góðan spöl
um kirkjuna og slóð hennar verið
sem eldrák, en svo hafi hún horfið
aftur jafn kynlega og hún kom.
Verkamennimir urðu óttaslegnir,
— og soldáninn ljet hætta við
verkið!
Seinna fekk kirkjan mjög að
kenna á vanrækslu Tyrkja og átti
þá oft erfitt afkomu. Tyrkir ljetu
verða af því, að taka marmaraplöt-
urnar úr hliðarkirkjunni, til að
skreyta með þeim Múhameðshof
þeirra og musterissali í Jerúsalem.
Blýþakið reittu þeir af henni og
steyptu úr því kúlur, svo að kirkj-
an lak um langt skeið hverjum
dropa, sem úr lofti kom, og lá við
gjöreyðingu. Og loks þegar Grikkii
vom búnir að hressa kirkjuna við
í lok seytjándu aldar, varð hún —
fyrir andstæðan aldarhátt — að
leiksviði hvers er vildi. Börnin í
Betlehem ljeku sjer þar inni; slæp-
ingjar reyktu og sváfu undir þaki
hennar; kaupmenn hjeldu kaup-
stefnur og söluþing í hliðarkirkj-
unum, og „Bedúínar eyðimerkur-
innar og riddarasveitir tyrknesku
jarlanna riðu þar inn og bundu
hesta sína við kirkjusúlurnar“. Um
nærfelt þrjá aldarfjórðunga urðu
munkar og prestar að króa sig af
í kórnum, með því að byggja varn-
argarð milli miðkirkjunnar og
kórsins, til að halda óaldarlýðnum
frá aðal-helgidómi kirkjunnar. það
var ekki fyr en 1918, er Englend-
ingar fengu yfirráð Gyðingalands,
að þessi hvimleiði veggur var rif-
inn og kirkjan fráðuð á ný sem
helgur staður. —
þannig hefir þá Fæðingarkirkj-
an í Betlehem um langan aldur og
á margan undursamlegan hátt
varðveitst gegnum boðaföll ald-