Lögrétta


Lögrétta - 02.11.1926, Blaðsíða 1

Lögrétta - 02.11.1926, Blaðsíða 1
f imheimta og afgreiðsla í Þingholtsstræti 1 Sími 185. Útgefandi og ritstjór [’orsteinn Gíslason Þingholtsstræti 17. Simi 178. XXI. ár. ..fii Reykjarfk, þriðjudaginn 2. nóvember 1926. ------- ------------------ - - ---- 46. tbl. I ------------1. ■---■ ■■ .. ■ ----------■ .. Um víða veröld. Bílar og jámbrautir. Notkun bíla fer vaxandi um allan heim, en er langmest í Bandaríkj- unum. Til marks um það má geta þess, að fyrra helming yfirstand- andi árs seldust þar rúml. 1 milj. 356 þús. bílar, eða um 40% meira en á sama tíma árinu áður. Tíu stærstu bílasmiðjumar höfðu á sama tíma nærri 154 milj. doll- ara hreinan gróða, þar af komu í hlut Fordsmiðjanna, sem eru stærstar um 89 milj. En gróðinn hjá Overland var um 7V& rnilj., hjá Hudson um 6 milj. o. sv. frv. Ameríkumenn hafa einnig verið öllum öðrum þjóðum fremri og framtakssamari um járnbrauta- lagningar og eru enn. Samt eru þeir nú hættir að leggja braut- ir um ýms svæði þar sem áður þótti sjálfsagt að leggja þær, eða leggja jafnvel niður ferðir um sumar eldri brautir. Nota þeir þá í staðinn fastar bílaferðir. — Tvö stærstu jámbrautafjelögin í Hol- landi hafa einnig nýlega stofnað bílafjelag og ætla að hal(^a uppi föstum ferðum jafnframt járn- brautunum eða milli þeirra aðal- lega. Sama á sjer víðar stað, að farið er að nota bíla í allstórum stíl í áætlunarferðir. Þetta á þó einkum eða eingöngu við þar sem sæmilega greiðfært er, en járnbrautir notaðar á erfiðum stöðum og löngum leiðum. — Hjer á landi eru samgöngumálin mikið og vandasamt úrlausnar- efni og fer væntanlega að reka að því, að á komist heppilegt samband jámbrauta og bílferða, þar sem þörfin er mest. Síðustu fregnir. Horfur eru nú sagðar betri á því síðustu daga en áður, að sætt- ir takist í kolamáladeilunni bretsku. I ýmsum námum hafa verkamenn verið að taka upp vinnu smámsaman undahfarið. Eru vinnandi námumenn nú um 260 þús. og síðustu viku voru los- aðar um 1 milj. og 100 þús. smá- lestir kola, en vikuna þar áður 900 þús. smál., en fyrstu níu vik- ur vinnuteppunnar voru aðeins losaðar 58 þús. smál. vikulega. Gert er ráð fyrir því, að báðir að- ilar slaki nokkuð á kröfum sín- um og hafa fulltrúar námamanna undanfarið setið á ráðstefnu með stjórninni, eða Churchill fjár- málaráðherra aðallega, en ekki verða sáttaboð opinberlega lögð fyrir stjómina fyr en þau hafa verið rædd og samþykt af náma- mönnum sjálfum. — Forsætis- ráðherrar Bretaveldis sitja nú á ráðstefnu í London. Hafa þeir m. a. rætt Locarno-samningana. Er búist við því, að Ástralía og Nýja-Sjáland samþykki þá, en Canada og Suður-Afríka ekki. Sagt er einnig, að samkomulag hafi orðið um það, að England geri framvegis enga sjersamn- inga um utanríkismál, án vitund- ar annara landa Bretaveldis. Lengsta samfelt flug, sem far- ið hefur verið, flugu nú um helg- ina tveir franskir flugmenn, Rignot og Castle. Flugu þeir í einum áfang°. frá París til Persíu, 5426 km. og voru 32 klukkustund- ir á leiðinni. Enn er sagt að viðsjár sjeu innan sameignannannaflokksins í Rússlandi. Er nú mælt að Sinov- jev hafi verið vikið úr stjóm þriðja alþjóðasambandsins og Trotsky og Kamenev frá embætt- um í stjórnarnefnd flokksins. Fregnir um Rússlandsmál eru annars ógreinilegar og ósam- hljóða á síðkastið, en virðist þó vera í landinu einhver glundroði og ósamkomulag innan stjórnar- flokksins. í Kákasus hafa nýlega orðið miklir landskjálftar og farist 300 manns og margir bæir hrunið. ----o---- Hundrað hugvekjur. Prestaf j elagið hef ur gengist fyrir því að safnað yrði hugvekj- um eftir íslenska kennimenn og þær gefnar út almenningi til upp- byggingar og guðs kristni til efl- ingar. Árangurinn hefur orðið sá, að fengist hafa hundrað hugvekj- ur eftir 57 kennimenn. Eftir því sem af er sagt í formála biskups- ins hefur það þó ekki orðið erfið- islaust, að draga saman þetta efni og hafa forgöngumennirnir sjálf- ir orðið að leggja til drjúgan skerf, svo illa eða tómlega hafa kennimenn margir tekið því að eiga hlut að þessu máli. Það virð- ist þó varla hafa þurft að vera erfitt eða útlátamikið fyrir all- an kennilýð landsins, sem á í flokki sínum marga ágæta menn, að skjóta saman í hundrað smá- pistla, ef ríkur hefði verið áhug- inn. En eins og oft vill verða virðist áhuginn ekki hafa verið sjerlega almennur, en verkið samt knúið fram fyrir fylgi fárra manna aðallega. f heild sinni er fyrirtækið þakkar- og virðingarvert. Að vísu eru hugvekjurnar misjafnar — eins og við var að búast um safn, sem svo var í garðinn gert sem þetta — og jafnvel misjafnari en þurft hefði að vera um hlutfalls- lega lítið úrval, ef almennur áhugi hefði verið á útgáfu þess. Marg- ar hugvekjurnar eru þó góðar, því ísl. kirkju þjóna margir áhugasamir pienn, vel máli farnir og ritfærir, og það raunar fleiri en menn virðast alment viður- kenna,_ þegar talað er, og stund- um af misjöfnum skilningi, um „svefninn og andleysið“ í kirkj- unni. Og allar eru hugvekjurnar sæmilegar. Ýmsir annmarkar þeirra, sem heildar, geta ver- ið skipulagi safnsins að kenna, því það, að 50—60 höfundar leggi saman í eina bók hefur bæði kosti og galla. Það getur að vísu gert bókina fjölbreyttari en ella og girnilegri til lesturs fyrir þá, sem gaman hafa af því að kynnast kenningu sem flestra presta, en það getur líka gert hana sundur- lausari og blælausari, en áþekt verk einstaks manns.mundi hafa orðið. Þetta sjest nokkuð með samanburði á þessum hugvekjum og ræðusöfnum t. d. próf Har. Nielssonar og sr. Ásmundar á Eiðum. Með því skipulagi, sem er á hugvekjunum, þar sem fæstir eiga nema 1—2 pistla, getur hver einstaklingur heldur ekki notið sín nema að litlu leyti og meira að segja undir hælinn lagt hvort það eru bestu kostir hans sem fá að njóta sín. Einn kostur þessa hugvekju- skipulags er af útgefendunum sjálfum talinn sá, að með því fá- ist allgott sýnishom þess hvað og hvemig kent er nú á tímum í ísl. kirkjunni. Alment talað er þetta rjett, en að því er þetta safn snertir sjerstaklega er það ekki rjett nema að nokkru leyti. Þetta sjest t. d. með samanburði á hugvekjunum og erindunum í Trúmálaviku Stúdentaf j elagsins, þó ekki sjeu bæði söfniú sama eðlis. Trúmálavikan ber þess vott hvernig samstarfið sýnir fjöl- hliða mynd þess, hvað er kent. En hún sýnir ekki að sama skapi hvernig kent er, því í henni eru erindi en ekki predikanir. Hug- vekjurnar sýna heldur ekki alveg hvernig kent er. Því þær eru flestar mun styttri en almennar kirkjuræður, sem oft eru óþarf- lega langar. Þar að auki gefur prentað mál oft alls ekki rjetta hugmynd um talað mál. Góð ræða getur notið sín illa á prenti. Góð grein getur verið slæm ræða. Hug- vekjurnar sýna heldur ekki al- veg hvað kent er. Því útgefend- urnir segja, að með vilja hafi verið fram hjá því gengið, eða felt úr það, sem til ádeilu horfði á annarlegar skoðanir. Þetta má vel vera rjett aðferð og hyggileg í almennu „uppbyggilegu“, prent- uðu safni. En alt um það gefur það ekki rjetta hugmynd um munnlega boðun kenninganna. Allir sem í kirkju koma vita það, að talsverður hluti af predikunar- starfi margra presta hnígur að ádeilu, eða að því að greiða úr og leiðbeina um mismunandi skoðan- ir, sem kitla forvitni fjöldans í skoðanaringulreiðinni, eða eru merkilegir möguleikar fyrir þá, sem í alvöru eru að leita ein- hverrar úrlausnar. Þó þessi þáttur predikunar- starfsins geti verið tvíeggjað sverð, og stundum meira til úlf- úðar en uppbyggingar er það þó oft hann, sem fólk sækist eftir og helst heldur því vakandi, eða þeim ekki síst, sem utanveltu eru við kirkjuna að einhverju leyti eða óánægðir, með rjettu eða röngu. Hugvekjusafn, sem að miklu leyti gengur fram hjá þess- um þætti, á það því á hættu, að ná ekki mjög eyrum þeirra,sem annars mætti ætla, að frá kirkj- unnar sjónarmiði væri hvað mest þörfin á að „hugvekja“. Þar fyr- ir geta slíkar hugvekjur að sjálf- sögðu gert sitt gagn hjá mörgu fólki og orðið því til trúarstyrk- ingar og ánægju. En þessi atriði geta þó vakið umhugsun um það, hvort þetta gamla hugvekjuform er yfirleitt heppilegt fonn til þess að hafa áhrif á fólk nú á tímum. Hugvekjumar gætu sem sagt gefið tilefni til ýmsra athugana um kirkju og kristnihald. En slíks er ekki kostur hjer. Hjer á aðeins að vekja í^hygli á þeim. Þær eru, þrátt fyrir alt, eftirtektai'verður vottur um viðleitni og líf þeirrar stofnunar, sem oft er brugðið um skort á hvorutveggja. -----o---- Sóknanefndafundur var nýlega haldinn hjer í bænum og komu þangað fulltrúar allvíða að. Var einkum rætt um kristindóms- fræðslu og stjórnmálin og kirkj- una. Ræður fluttu 26 leikmenn og 15 menn andlegrar stjettar. Verð- nokkuð sagt af fundinum í næsta blaði. Óðinn og Þór tóku nýlega hvor sinn togara og voru þeir báðir sektaðir. sleisdr sÉaflarsömur. Erindi flutt á sóknanefndafundi í Reykjavík, 19. okt. 1926 af Halldóri Jónssyni, sóknarpresti að Reynivöllum. Jeg fór í sifmar um eina sveit þessa lands, sem venjulega er köll- uð ljót og viðbrugðið, hvað hún sje leiðinleg yfirferðar og að út- liti. Hún er þó víst öll grasi vaxin. Jeg held fyrir víst, að sá tími muni koma, að hún verði ekki lengur kölluð ljót, heldur fögur og heillandi, þegar hún er orðin svo að segja samfeld túnbreiða, sýnilegur vottur um íslenskt framtak og dugnað. Hvort hún verður það eftir 300 ár eða þús- und ár, skiftir eigi neinu, en sá tími mun vissulega koma. Enn sem komið er, er þetta draumur, en þegar fylling tímans kemur, verður hann að veruleika. Þessi sveit er ekki neitt ein- stakt dæmi um fagra framtíð vorrar fósturjarðar. Hvar sem farið er um bygðir lands vovs, eru sviplík skilyrði til, skilyrðin um blómlega framtíð, skilyrði, sem geta gert mörgum sinnum fleira fólki fært að komast fyrir og lifa góðu lífi. Enn sem komið er, eru ræktuðu blettirnir eins og landeyjar (ó- asar) í eyðimörku. Hvarvetna eru til álíka góð skilyrði og á þeim smáblettum sem hingað til hefur nokkur rækt verið lögð við. Hjer var kyrstaða á flestum sviðum í þúsund ár. En á hinum síðustu 50 árum eða vel það, hefur þjóðin vaknað á margan hátt og byrjað að þekkja sinn vitjunartíma. Og þeg- ar hún til fulls þekkir sinn vitj- unartíma, mun öllu óðfluga fara fram. Ræktuðu löndin stækka, býlin fjölga og land vort, gim- steinn meðal landa, verður fag- urt dæmi þess, að hjer búi þrifn- aðarmenn. Sú vakning, sem þegar hefur átt sjer stað í þjóðlífi voru til að hefjast handa á hinum síðustu áratugum, gefur oss örugga von um það, að framtíðarræktunin verður margfalt stórstígari á næstu áratugum, á jafnlöngu ára- bili. Því sá er munurinn, að margri þekking hefur verið veitt inn í þjóðlífið, sem ekki var hjer til áður og með vaxandi þekkingu beinast ótal brautir. Margur mundi óska þess, að komin væri fögur stórhýsi og önn- ur stórfeld mannvirki, kirkjur og aðrir ómótmælanlegir menningar- vottar á víð og dreif um hinar heillandi fögru Islands bygðir. Sá tími mun koma, þegar bundin öfl verða beisluð, þegar velmegun almennings vex, þegar fólkinu fjölgar og það fyllir lands vors bygðir. I sjálfu sjer kann aukinn fólks- fjöldi ekki að vera neitt eftir- sóknarverður. Hitt meira um vert að því fáa fólki, þeim fáu tug- um þúsunda, sem nú byggja land- ið, og 1 hvert sinn, geti liðið vel. En vjer verðum að horfast í augu við það, sem verður smám saman. Fólkinu fjölgar, jafn- skjótt og þær ástæður verða til, að það geti framfleytt lífinu. En í áminstri ósk felst fyrst og fremst, að þetta land kom- ist jafn framarlega í menningar- áttina og þau lönd, sem engum kemur til hugar að efast um, að sjeu menningariönd. Við getum ekki til eilífðar lifað á frægð forfeðranna. Við verðum að skapa álíka frægð og engu minni í verklegu og andlegu til- liti. Menn kvarta yfir útstreyminu úr sveitunum og að vonum. Að nokkru leyti kann það að vera lausung fólksins að kenna, sjer- plægni þess og hægindahug. En ef satt á að segja, er hitt aðalástæðan, að vegna þess að ástæður hafa batnað og vegimir fjölgað til þess að framfleyta líf- inu í kaupstöðum og þá einkum hjer í höfuðborg lands vors, vegna margháttaðs framtaks ein- staklinganna, hefir mörgum sinn- um fleira fólki en ella gefist kost- ur á að stofna heimili. Og það út af fyrir sig er ekki lausung, heldur blátt áfram mannlegt eðli. Og annað það, að flestir vilja sitja við þann eldinn, sem best brennur. Ein ástæðan til þess, að fólk- ið hefur flúið og flýr sveitimar er sú án efa, að í sveitunum er svo lítið um þægindi yfirleitt; t. d. er yfirleitt sjaldnast svo vel hýst, að samsvari eðlilegum nú- tímaþægindakröfum. Fjölmargir sveitabæir eru heldur ljelegar vistarverur, þar sem flest þæg- indi vanta. Baðstofurnar voru lengst af kaldar, en nú á seinni tímum er farið að láta eftir sjer þá sjálf- sögðu og óumflýjanlegu eyðslu, að ylja þær eitthvað upp. Fátt er gert til að gera íslenskar sveitabaðstofur vistlegar, til að prýða þær og veita augnayndi. Og einatt, vísast sjaldnast til neitt afhýsi, er skoðast mætti sem hið allrahelgasta á heimilinu. Efalaust eiga ljeleg húsakynni fólksins sinn þátt í því, að fólkið flýr sveitimar. Líkt er ákomið með fjenaðar- húsin, að bæði eru þau einatt lje- leg og þá tilhögun vantar víðast hvar, að ljetst geti hin daglega vinna, svo að bæði sparist vinnu- kraftur og þægindin geti veitt nokkrar hvíldarstundir dag frá degi þessu fáa fólki, sem tíðast er að verki. Þetta þarf að breytast og þetta mun brevtast með bættri getu al- mennings. Og vakningin nær til þessa alls. Eðlilegum þæginda-kröfum þarf að fullnægja og fremur fyrir þá sök, að þægindin spara mannsafl- ið, tíma og fyrirhöfn, er til lengd- ar lætur. Og fagrir framtíðar- draumar snúast eigi síst einmitt um þetta atriði. Til þess að koma öllu þessu í lag, þarf ærið fje, þó að sú til- högun sem er, kosti í raun og veru miklu, miklu meira, þar sem svo mörgu er flaustrað upp, er grotnar svo niður á fáum árum. Þetta alt mun breytast, svo að fólkið þurfi ekki að flýja sveit- irnar fyrir illa aðbúð. Sú mun koma tíðin, að fólkið mun búa við margháttuð" þægindi í sveitunum, engu síður en í kaupstöðunum. Á þessu sviði er vakning hafin, og mjór er jafnan mikils vísir. Margt er nú að og margt vant- ar oss. Vanefnin setja margar skorður. En af því, sem að er, er ef til vill ósanngimin erfiðust við- fangs. Af ósanngirninni leiðir úlf- Framh. á 4. síðu.

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.