Lögrétta - 29.06.1927, Síða 1

LOGRJETTA
XXIL ár.
Reykjavík, míðvikudaginn 29. júní 1927.
35. tbL
Um víða veröld.
Aðall, stjórnmál og siðmenning.
í enskum stjómmálum hefur
undanfarið verið óvenjuleg ólga.
íhaldsstjómin hefur lagt fram
tvö stórmál hvort á fætur öðru.
Rjett þegar verið er að ljúka iðn-
fjelagafrumvarpinu, — sem samþ.
var með rúmlega 200 atkvæða
meirihluta, gegn megnum mót-
mælum verkamannaflokksins, sem
m. a. gekk einu sinni af fundi —
segir símfregn að Baldwin for-
sætisráðherra boði frumvarp um
nýtt skipulag lávarðadeildarinnar
og hafa þegar hafist um það all-
miklar deilur.
Skipulag lávarðadeildarinnar er
gamalt deilumál. I deildinni eiga
nú sæti um 700 lávarðar, flestir
bretskir og fomstumenn aðals-
ættanna í landinu, einnig nokkrir
kosnir lávarðar úr flokki skotska
og írska aðalsins og loks hinir
svonefndu andlegu lávarðar, eða
26 biskupar ensku ríkiskirkjunn-
ar, og nokkrir tignir lögfræðing-
ar, sem einkum eiga sæti í deild-
inni sem dómarar, þar sem hún
hefur hæstarjettarvald í nokkr-
um málum. Hjá tveimur síðast-
nefndu flokkunum gengur þing-
sætið ekki að erfðum, eins og hjá
hinum. í neðri málstofunni geta
að sjálfsögðu aðalsmenn (aðrir en
þeir, sem sitja í efri deild) einnig
átt sæti, ef þeir em kosnir þang-
að á venjulegan hátt.
Vald og verksvið lávarða-
deildarinnar hefur verið mismun-
andi á ýmsum tímum, en verið að
því unnið, eftir því sem lýðræðið
hefur aukist, að draga úr völdum
hennar. Síðasta og alvarlegasta
áfallið fekk lávarðadeildin fyrir
fáum ámm í stjómartíð Asquiths
og frjálslynda flokksins. Tillaga
íhaldsstjórnarinnar nú fer í þá
átt, að takmarka skuli þing-
mannatölu efri deildarinnar þann-
ig, að aðeins sitja þar 350 full-
trúar, flestir kjömir úr -hópi
þeirra, sem nú eiga annars allir
rjett til setu þar, en nokkrir sjeu
konungkjömir.
Talið er svo, að flestir lávarð-
ar íhaldsflokksins hafi fyrirfram
fallist á fmmvarpið, en þeir em
mikill meirihluti deildarinnar. En
lávarðar frjálslynda flokksins og
jafnaðarmanna eru mjög á móti
frumvarpinu, enda gæti hið nýja
skipulag skert áhrif þeirra og at-
kvæðamagn. Ennfremur hefur
verið á það bent, að með hinu
nýja skipulagi yrði það útilokað,
að unt yrði að beygja efri deild-
ina til hlýðni við neðri deildina
með því, eins og nú er hægt, að
fjölga lávörðum, útnefna nógu
marga nýja, til að bera hina ofur-
liði i atkvæðagreiðslu.
Enski aðallinn hefur löngum
þótt kjammikill og úr flokki hans
hafa komið margir hinir mætustu
menn. Hann hefur að öllum jafn-
aði verið starfandi að flestum
þjóðþrifamálum og oft haft for-
ustu þeirra og komist hjá úr-
kynjun þeirri,sem þótt hefur bera
á hjá aðli ýmsra annarra þjóða,
enda hafa Bretar þau ráð, að þeir
taka í aðalsmanna tölu marga
hina merkustu menn og endur-
nýjast þannig aðallinn. Af þess-
um orsökum hefur enski aðallinn
einnig oftast verið vinsælli af allri
alþýðu en oft er um aðal annar-
staðar. Aðalsmennimir eru stór-
bændur í sveitunum, herforingjar
eða embættismenn út um alt rík-
ið, mentamenn eða atvinnufröm-
uðir og koma því víða við.
Á síðustu ámm hefur samt
verið um það kvartað að aðlinum
hnignaði, og á því m. m. reistar
árásir sumra manna á þingsetu
hans. Sú skoðun, en jafnframt trú
á köllun aðalsins, hefur komið
einna glegst fram hjá kunnum
rithöf. sem kallar sig „A gentle-
man with a duster“ og frefur
skrifað skarpar og góðar bækur
um ýmsa menn og ýms máiefni
í bretsku þjóðlífi nútímans. Er
þýddur hjer dálítill kafli úr einni
bók hans, sem að þessu lýtur.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
þá öðlast þjóðin stjómmálamenn
eftir sínum eigin verðleikum.
Því þó árinni kenni illur ræðari
er veilan ekki í henni fólgin, held-
ur hinu, að mannrænuna vantar
í -sjálfa okkur. Ef blærinn yfir
opinberu lífi er lítilmótlegur, þá
er það af því að blærinn yfir
þjóðlífinu í heild sinni er ekki
nógu mikilúðlegur.
Mjer virðist svo sem upphaf
siðferðilegrar og þjóðfjelags-
legrar viðreisnar ætti að geta
verið í því fólgin, ef aðallinn
(the aristocracy) gæti talið í
sjálfan sig hug til þess að stað-
festa hinn foma rjett sinn með
því að sýna í verkinu að hann
virði arffengnar skyldur sínar.
Við erum hugsjónasnauð þjóð,
sem höldumst við meira á föln-
andi minningum en örfandi eftir-
dæmum. Við göngum ennþá fram
eftir deyjandi hljóðfalli voldugra
sögumenja, en í fylkingarbrjósti
okkar gengur enginn máttugur
menningarleiðtogi. Við höfum
meira að segja næstum því hætt
að vera hersveit, sem í öruggu
trausti gengur gegn óvininum,
við erum orðinn múgur, sem í
óþolinmæði brýtst undan aga og
hugsjónum fortíðarinnar.
Það verður að segjast eins og
það er, aðallinn hefur svikið Eng-
land. Hann er hættur að vera leið-
toginn, og það ekki vegna þess,
að honum hafi verið bolað burtu
frá rjetti sínum af harðri hendi
lýðræðisins, heldur af því að hann
hefur sjálfur af ásettu ráði kosið
það að slást í för með múgmensk-
unni. Enginn hefur þrýst honum
niður, hann hefur auðvirt sjálfan
sig. Hann hefur glatað virðingu
sinni fyrir lærdómnum, hann hef-
ur verið kærulaus um framkomu
sína, hann hefur slegið slöku við
skyldur sínar, hann er sjer ekki
meðvitandi neinnar alvarlegrar
kvaðar, sem á honum hvíli, hann
er áhugalaus um listir, hann hirð-
ir ekki um vísindi, hann hefur
með glöðu geði ofurselt sig efnis-
hyggju og auðshyggju.
Ef hann hefði þá getað glatað
sjálfum sjer í auðshyggjunni
hefði ekki verið hundrað í hætt-
unni. En hann er ennþá í augum
fjöldans hinn sanni aðall. Fjöld-
inn lítur upp til þessa aðals eftir
fyrirmyndum sínum — og einka-
líf þessa aðals er nú opinber
eign. Fjöldinn hefur aðhylst efn-
ishyggju, en hent sinni gömlu,
hreinu stefnu — Purítanisman-
um — fyrir hundana, og olnbogar
sig nú áfram að troginu engu
ákafaminna en hver annar mat-
hákur, sem rær í spikinu, í mið-
eða hástjettum lífsins.
Eftirdæmin, sem sjerrjettinda-
stjettir þessara tíma hafa gefið
eru þau sömu sem rjeðu í Frabk-
landi á undan stjómarbylting-
unni. Þar er ekki gefin fyrir-
mynd auðmýktarinnar, alvörunn-
ar, aðhaldsins, sparseminnar,
skyldunnar eða mentunarinnar.
Alstaðar em munaðarsýki og of-
látungsháttur.
Nú er kominn tími til þess fyr-
ir hina bestu menn aðalsins að
beita sjer gegn þessari ljettúð og
þessum eyðingaranda. Tími er
kominn til þess að stemma stigu
fyrir óhófinu og guðleysinu; tími
kominn til þess að skella hurðinni
í lás fyrir nefinu á þeirri skríl-
mensku sem er að þrengja sjer
inn. Sköpunin hefur ekki blóðinu
sveitst í óteljandi aldir þjáninga
og þrekvirkja, til þess eins, að
þeir sem best eiga færin til þess
að láta gott af sjer leiða skyldu
gera úr þeim tækifæmm einsk.
leikvöll skaðlegrar vonsku. Þróun-
in stefndi ekki að stórborgar-
hluta aðilsins þegar hún lagði
upp í hina löngu leið sína úr
hinni bjarmandi frumþoku sól-
kerfanna. Við getum ekki gert ráð
fyrir því að náttúran sje ánægð
með eigingimina í fiðrildishætti
hins „fína“ lífs. Blóð andvana
siðmenningar hrópar á göfugra
líf.
Það er auðsjeð, að aðallinn er
of hneigður til þess að líta á
sjálfan sig eins og eftirlætisbarn
auðsins, í stað þess að taka á sig
með djúpri ábyrgðartilfinningu
og auðmýkt hinar þungu byrðar
þeirrar siðferðilegu leiðsögu, sem
erfið þróun hefur ætlað honum.
Það er vonandi að böm þeirrar
kynslóðar aðalsins, sem nú vex
upp, alist ekki upp 1 spilastofum
eða næturklúbbum, eða að minsta
kosti nokkur hluti hans muni
finna gleði sína og gæfu í því
mesta, að öðlast þekkingu og
visku, fremur en í leikaraskap og
grímudansleikjum. Því þegar til
kastanna kemur getur mannsand-
inn ekki öðlast hvíld í því sem
auðvirðilegt er og hjegómlegt. Og
eftir svo langan tíma saurugs og
skrílslegs sjálfsagaleysis, er það
ekki óskynsamlegt að vona þess
að aðall okkar geri tilraun til
endurreisnar.
Ef menn vildu spyrja sjálfa
sig þess, hvað er gleðin — áður
en þeir steypa sjer út í leitina að
henni, ef þeir vildu leita ráða hjá
sögu mannkynsins og tilfinning-
um og tilhneigingum sjálfs sín,
þá mundi tæpast hjá því fara,
nema um þá allra siðspiltustu, að
þeir sæju að hin æðsta sæla er
ekki fólgin í lystisemdum á ver-
aldarvísu, heldur í hinum lifandi
anda.
Skoðun náttúrunnar, ást á
fögrum hlutum, unun af göfug-
um bókmentum, þakklátur skiln-
ingur á hinum æðstu greinum
skynsamlegrar gamansemi og
hæðni, samúð með mönnum allra
stjetta, lotning fyrir hátign al-
heimsins, alúð við alla, ást á
bömum og trygð við heimilið, —
þetta alt færir hjartanu frið, þeg-
ar samkvæmt því er lifað og leið-
ir manninn á götu gæfunnar með
síauknu afli ánægjunnar um leið
og persónuleiki sjálfs hans víkk-
ar svo að hann geti tekið við hin-
um æðstu opinberunum lífsins.
Síðustu fregnir.
Ráðstefna um vígbúnað og
möguleika á takmörkun hans
stendur nú yfir í Genf. En treg-
lega horfir um samkomulag. 1
Rússlandi er ennþá ólga. Yfir-
stjóm Rauðakrossins hefur skor-
að á sovjetstjómina að láta hætta
hermdarverkum þeim,sem fregnir
hafa sagt frá, að þar hafi verið
unnin. Sögur segja, að í ráði sje
að reka þá Sinovjef og Trotsky
úr flokksstjóminni fyrir að vekja
sundurlyndi innan flokksins og
rjúfa flokksagann. Dálítill kurr
hefur verið milli Frakka og Þjóð-
verja. Poincaré talaði nýlega
tortrygnislega í Þjóðv. garð í
franska þinginu, en Stresemann