Lögrétta - 20.07.1927, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
m
[L 6r. Reykjavík, miðvikudaginn 20. júlí 1927. | 38. tbl.
Um víða veröld.
Vígbúnaðurinn.
I síðustu símfregTiunum hefur
verið sagt frá samningatilraun-
um stórveldanna um takmörkun
vígbúnaðarins, einkum á sjó.
Hafa þeir samningar gengið treg-
lega og ekki sjeð ennþá hversu
fer um þá, þótt viðurkent sje
það af hinum bestu mönnum
þjóðanna að brýn þörf sje á því
að takmarka vígbúnaðinn, ekki
einungis vegna ófriðarhsettunnar,
og siðspillingarinnar, heldur einn-
ig vegna fjárhagsafkomu þjóð-
anna. Á síðustu misserunum hef-
ur vígbúnaðurinn samt verið
nokkru minni en áður og er það
þó mikill her, sem nú er undir
vopnum hjer í álfu, auk þess sem
stórveldin Bandaríkin og Japan,
hafa mikinn herbúnað. Mestan
flota í heimi hafa Bretar, en nú
vilja Bandaríkjamenn ólmir eiga
jafnstóran flota, og ganga Bret-
ar inn á það. Bretski flotinn er
að smálestatali mun stærri en
samanlagður floti fjögurra næst-
flotamestu ríkjanna (1.87.600
smál.). Bretar eiga nú 19 orustu-
skip, 55 beitiskip, 64 neðansjáv-
arbáta og 195 tundurspilla. Til
samanburðar má geta um herafla
nokkurra annara þjóða og fæst
þá jafnframt nokkur hugmynd
um hermál og vígbúnað álfunnar
alment. Frakkland á 9 orustu-
skip, 22 beitiskip, 68 neðansjáv-
arbáta, 72 tundurspilla og 12
torpedobáta. Rússar eiga 2 or
ustuskip, 5 beitiskip, 13 neðan-
sjávarbáta, 16 tundurspilla og 3
torpedobáta. Af Norðurlandaþjóð-
um eiga Svíar mestan herskipa-
stól, 12 orustuskip (til strand-
vama), 1 beitiskip, 10 tundur-
spilla og 27 torpedobáta. Danir
eiga 5 orustuskip, 2 beitiskip, 16
neðansjávarbáta og 23 torpedo-
báta. Með Washingtonsamþykt-
inni voru sett ákveðin takmörk
fyrir herskipaeign samningsað-
ila og er nú verið að reyna að
semja áfram á svipuðum grund-
velli á milli fleiri þjóða.
Nánari hugmyndir geta menn
gert sjer um vígbúnað álfunnar
með því að athuga einnig herafla
þjóðanna á landi. Hann hefur
einnig farið minkandi á síðari ár-
um. Árið 1913 var herafli Ev-
rópuþjóðanna 4 milj. 188 þús.
manns, en nú 3 milj. 42 þús.
Samt hefur landherinn aukist
nokkuð í einstökum löndum,
Spáni, Belgíu, Grikklandi, Bret-
landi og Frakklandi. En annars-
staðar hefur hann verið minkað-
ur mikið. í þýska hemum eru
nú t. d. 99 þús. manns i stað 719
þús. áður. Rússneski herinn hef-
ur einnig minkað um 278 þús.
manns. Mestan landher hafa nú
Frakkar, 673 þús. manns, Rússar
563 þús. (með sjóhemum), Pól-
verjar 270 þús., Italir 248 þús.,
Bretar 179 þús. Sjóliðið er fjöl-
mennast hjá Bretum 101 þús.
manns, þá hjá Frökkum 58)4
þús., hjá ítölum 45)4 þús-., hjá
Spánverjum 28 þús. og hjá Sví-
um 14 þús. manns. Hinar Evrópu-
þjóðimar, sem sjóhermestar era,
eru ekki hálfdrættingar á við
Svía og þaðan af lægri. Her-
skylda er í einhverri mynd í
flestum Evrópulöndunum. Af-
numin er hún samt í fjóram
iöndum að minsta kosti, þar sem
hún áður var, í Austurríki,
Þýskalandi, Búlgaríu og Ung-
verjalandi.
Kostnaðurinn af herafla land-
anna er geysimikill og fer til hans
tilfinnanlegur hluti af skattgjöld-
um borgaranna. Það gefur nokkra
hugmynd um það fje sem til
þessara mála fer, að vopn og
skotfæri eru árlega framleidd í
ýmsum löndum álfunnar til út-
flutnings í aðrar heimsálfur eða
önnur lönd fyrir um 150 milj.
króna. Það er mikið fje á friðar-
tímum. Tölumar sem hjer eru
tilgreindar era flestar teknar eft-
ir hermálaskýrslum þjóðabanda-
lagsins. Ymsar tillögur hafa kom-
ið fram um það, utan hinna op-
inbera ráðstefna hvemig helst
mætti takmarka vígbúnaðinn.
Einna eftirtektarverðastar eru til-
lögur Coudenhove Calergi greifa,
sem stuttlega hefur verið vikið að
áður í Lögrj.
---o----
Prestastefnan.
Prestastefnan hófst 27. f. m.
og stóð í 3 daga. Sátu hana 39
menn andlegrar stjettar. Hófst
hún með guðsþjónustu í dóm-
kirkjunni (sr. Fr. Hallgrímsson)
og tvö opinber erindi vora flutt í
kirkjunni, af sr. Fr. Rafnar á Út-
skálum, um bók Sundar Sing’s,
„Eftir dauðann“, og af sr. Sveinb.
Högnasyni á Breiðabólstað, um
gildi trúarinnar. Biskup flutti
einnig erindi um Harboe. Að öðra
leyti fóra fundir prestastefnunnar
fram fyrir luktum dyram, en
skrifstofa biskupsdæmisins hefur
gefið um þá stutta skýrslu.
I ársyfirliti biskups er þess get-
ið að 107 sjeu nú þjónandi prest-
ar og 2 aðstoðarprestar, en
prestaköllin era 111 og 5 laus í
bili, en 3 eiga að renna saman við
önnur brauð við næstu presta-
skifti, svo prestaköllin verða alls
108, en embættin 109 (2 við dóm-
kirkjuna). Sjö nýjar steinsteypu-
kirkjur vora reistar á árinu (á
Kálfafellsstað, Síðumúla, Sleð-
brjót, Víðirhjeli, Draflastöðum,
Stærra-Árskógi og í Flatey). Á
Höskuldsstöðum og á Bergþórs-
hvoli vora reist íbúðarhús handa
prestum og byrjað á slíku á
Skútastöðum. Ný lán úr kirkju-
sjóði hefðu numíð 30 þús. kr.
og úttekt af inneign öðra eins.
Messugerðir urðu um 66% af því
sem átt hefði að verða samkv.
reglulegum messudagafjölda, eða
alls 4228 messur af 6431. Flestar
messur vora fluttar í Reykjavík,
en þá í Garðakalli á Álftanesi og
í Útskálakalli. 1 11 köllum voru
messumar frá 12—20. Altargestir
vora fleiri en áður, um 9%
fermds sóknafólks, eða 5430. Á
árinu voru vígð 616 hjón, fermd
1926 böm. Alls fæddust 3013
böm (þar af 69 andvana), en
1122 manns dóu.
Af málum þeim, sem rædd voru
er getið þriggja. Sr. Guðmundur
á Þingvöllum skýrði frá gerðum
nefndar, sem kosin hafði verið
1926 til þess að fjalla um „bama-
heimilismál“. Hnigu umræður að
því, i að kirkju og prestum bæri
sjerstök skylda til þess að láta
til sín taka bætur á uppeldi van-
ræktra bama. Var samþ. till. í
þá átt, að kjósa nefnd til þess að
greiða fyrir þessu máli, að fá
safnað fje til styrktar því á
fermingardögunum og að kjósa
nefnd til að koma á framfæri
heppilegri bamauppeldislöggjöf.
Kosnir vora Magnús Jónsson dóc-
ent, sr. Fr. Hallgrímsson og sr.
Ámi Sigurðsson. I þessum efn-
um gæti kirkjan átt gott verk-
efni og mætti láta sig uppeldis-
mál meira skifta en hún gerir.
Þá var rætt um breytingar á
handbókinni og komu fram ýms-
ar till. í þá átt að gera guðsþjón-
ustuna hátíðlegri og hluttöku
safnaðar meiri en verið hefur.
Það mundi verða þakklátt verk
af mörgum kirkjugestum og
mörgum, sem nú sækja ekki
kirkju, ef þetta yrði reynt alvar-
lega, þótt reynslan sýni að
vísu, að við erfiðleika er
að etja þegar um fámennar og
fátækar kirkjur er að ræða. Um-
ræðumar um þessi mál snúast
líka óþarflega oft um smáatriði
og tíðar handbókarbreytingar era
ekki æskilegar. Loks var rætt um
áskorun dómkirkjusafnaðarins út
af trúmálaumræðum síðustu tíma,
en hann hafði á safnaðarfundi
lýst hrygð sinni yfir ái'ásum
þeim, sem fram hefðu komið á
kirkju og kristindóm og skorað á
prestastefnuna að taka í taum-
ana. Lýsti sr. Bjami Jónsson að-
gerðum og afstöðu safnaðarins,
en eftir nokkrar umr. bar, sr.
Ámi próf. í Görðum fram svo-
hljóðandi till.: „Út af erindi
dómkirkjusafnaðarins í Reykja-
vík finnur prestastefnan ástæðu
til að brýna fyrir prestum og
söfnuðum landsins, að hvika í
engu frá trúnni á Jesúm Krist,
Guðs son og frelsara mannanna,
samkvæmt heilagri ritningu“.
Sumir vildu ekki að till. þessi
yrði borin upp, en urðu í minni-
hluta og var till. samþ. með 21
atkv. gegn 4. Þótt í till. sje ekki
tekið af skarið um afstöðu til
trúardeiluatriðanna, eins og þau
hafa verið rædd undanfarið, er
samþykt hennar, miðuð við þær
umræður og atkvæðagreiðslur
sem fram fóru, alment talinn á-
kveðinn vottur um sigur garnall-
ar guðfræði á nýrri, að svo miklu
leyti, sem rjett er að nota þau
stefnuheiti, en innan beggja
flokkanna er ýmiskonar innbyrð-
is skoðanamunur.
Gamlir menn segja að Presta-
stefnan hafi einu sinni verið
virðuleg og áhrifamilril samkoma.
Sjálfsagt er það af kristilegri
hógværð, að hún er á síðari ár-
um hætt að halda á lofti þess-
um virðuleik, hætt að beita þess-
um áhrifum. Fáir veita nú
Prestastefnunni athygli. Það
skiftir litlu eða engu fyrir kirkju
og kristnihald landsins, hvort
hún er haldin eða ekki. Þegar
það er einnig aflagt að biskupar
gefi út hirðisbrjef nema svo sem
einu sinni á mannsaldri, þá er
það ekki mikið sem þjóðin verður
vör við kirkjuna, sem sjerstaka
stofnun, eða „þá, sem guð send-
ir“, sem sjerstaka stjett, er láti
til sín taka í þjóðfjelags- og
menningarmálum. Samt er þetta
ekki af því sprottið, að fólk vilji
ekki gjama hlusta á raust kirkj-
unnar í þessum efnum. Þvert á
móti er nú meira líf í kirkjunni
og um hana en lengi hefur verið
áður. Þetta er heldur ekki því að
kenna, að kirkjan eigi ekki á að
skipa ýmsum góðum og dugandi
einstaklingum. Það er heldur ekki
af því, að hún eigi við ramman
reip að draga, þar sem sjeu frí-
kirkjur eða annarlegir trúflokkar.
Samkomulagið við fríkirkjuna í
Reykjavík er t. d. ekki lakara en
það, að fríkirkjupresturinn er
einn af þeim hlutfallslega fáu
prestum, sem aldrei lætur sig
vanta á prestastefnu þjóðkirkj-
unnar. Einn af höfuðprestum
landsins hefur einnig komist svo
að orði, að það eina sem nú skildi
á milli fríkirkjunnar og dóm-
kirkjunnar í Reykjavík væri það,
að í annari væri sagt: guði sje