Norðri - 03.10.1911, Síða 2

134
NORÐRI.
Nr. 40
Með síðustu skipum höfum
við fengið mjög rnikið
úrval af ýmsum vör-
um, og biðjum því háttvirta við-
skiptamenn okkar, að líta sem
fyrst inn í sölubúðina.
*
* *
Af varningi, sem sérstaklega
má mæla með til haustsins og
vetrarins, skal hér aðeins nefna:
Karlmannaföt
af ódýrustu tegundum upp til
hins vönduðustu og fínustu.
Yfirfrakka
sem eru landsþektir fyrir hvað
þeir fara vel.
Stórtreyjur
frá 8—22 kr.
Taubuxur
frá kr. 3,20.
Regnkápur
mjög fallegar og góðar.
Silki- »plyds«-vesti og
- UUartauvesti.
Unglinga og drengjaföt og
Stórtreyjur handa unglingum.
Drengja yfirfrakkar.
Vetrarhúfur
úr skinni og ull. Mjög mikið
úrval.
Regnkápur
handa kvennfólki.
Silkisvuntuefni.
Kjóla- og svuntuefni úr ull.
Um 250 falleg
MILLIPILS
frá kr. 1,25—11,00.
Um 2000 al. efni í
morgunkjóla, treyjur, telpukjóla
o. fl.
Sængurdúkar fiðurheltléreft
flónel. milliskyrtutau
og margt fleira.
Ódýrast verðlag.
Fljót afgreiðsla.
Virðingarfylst.
Braunsverzlun.
Baldnin Ryel.
urðssonar fái að rætast, það kjördæmi
stuðlar til þess, að þjóðin verði á þessu
sama ári t v í s a g a í dómi sínum um
þennan leiðtoga sinn og verði sér þar
með til minkunar, sem seint mun fyrn-
ast. Ekki skal eg fara bónarveg að lönd-
um mínum um að þeir geri sér ekki
þá minkun; en til þess skal eg gera
mitt með eftirfarandi línum, að e f þeir
gera það, þá geri þeir það s j á a n d i,
og að ef þeir láta árið líða svo að þeir
veiti ekki minningu Jóns Sigurðssonar
þá uppreisu, sem þeim er skylt að
veita henni, þá skuli þá ekki vanta ann-
að en v i 1 j a n n. Ég veit vel að lands-
lýðurinn hér, sem unir svo vel eitrinu
sem honum er gefið inn ár eftir ár,
þykist hneykslast á því og kallar það
öfgar, ef einhver segir sannleikann af-
dráttarlaust; en það skal ekki aftra mér
frá að velja hlutunum þau heiti, sem
eg álþ að þeim beri með réttu,«
Regar höf. hefir ritað alllangt mál um
kosti þess fyrirkomulags á sambandi
Dana og íslendinga sem fólst í upp-
kastinu segir hann :
»F*að ætti nú að vera kominn tími
til að menn gætu farið að rneta rétti-
lega hvílíkt happaverk það var, sem
Skúli Thoroddsen vann í millilanda-
nefndinni. í 70 ár hafa leiðtogar íslend-
inga, að Skúla Thoroddsen meðtöldum,
verið að keppa að því takmarki, sem
hér var náð, og þráfaldlega sýni bæði
hann og aðrir, að þeir vildu til fram-
búðar sætta sig við fyrirkotnulag, sem
fór skemmra en farið er í frumvarpinu.
Skúli Thoroddsen skrifaði undir hið svo
nefnda »Ávarp blaðamanna« 1906, sem
setur fram þessar kröfur: »ísland skal
vera frjálst sambandsland við Danmörku,
og skal með sambandílögum er ísland
tekur óháðan þátt í, kveðið á um það,
hver málefni íslands hljóta, eftir ástæð-
um landsins, að vera sameiginleg þess
og ríkisins, — í öllum öðrutn málum
skulu íslenditagar vera einráðir með kon-
ungi um löggjöf sína og stjórn, og verða
þau mál ekki borin upp í ríkisráði Dana.«
Hér er gert ráð fyrir því sem ætíð hef-
ur veriðtalið sjálfsagt, að ástæður lands-
ins útheimti að sum málefni hljóti að
vera sameiginleg mál fslands og ríkis-
ins. Það er tekið fram, að ísland skuli
vera frjálst sambandsland Danmerkur,
en frekara ekki, og einmitt talað um
sameiginleg mál þess og »ríkisins«, og
sýnir það, að ekki var þá ætlun þeirra
sem undir ávarpið rituðu, að ríkin yrðu
tvö, því annars hefði verið talað um
sameiginleg mál íslands og hins rík-
isins eða sameiginleg mál »ríkjanna«.
því er líka beint iýst yfir í ísafold 14.
nóv. 1906 að orðið sambands-1 an d
eigi að merkja »að vér viljum ekki vera
ríki sér.« En þegar hinir íslenzku nefnd-
armennirnir höfðu áunnið" það að ís-
lendingar skyldu ekki einungis hafa ó-
skorað fullveldi yfir öllum þeim málum,
sem ekki er ákveðið að skuli vera sam-
eiginleg, heldur er beint tekið fram að
landið skuli að þessu leyti vera sérstakt
ríki, þá er Skúli Thoroddsen ekki hlessa
á að stryka yfir það sem hann hefir áð-
ur sagt, og lætur ekki standa á sér með
yfirboðið. í stað þess að hann vildi ekki
1907 að ísland yrði nefnt ríki, þá má
uú ekki minna vera en : »ísland er frjálst
og fullveðja ríki«. í Pjóðviljanum 19.
jan. 1907 tekur Skúli Thoroddsen fram,
að í blaðamannaávarpinu sé ekki um
neinar nýjar kröfur að ræða, er stefni í
skilnaðaráttina, heldur sé þetta sama
krafan er íslendingar hafi áður fylgt fram
í þá átt, að löggjöf og stjórn s é r m á I a
þeirra skuli vera óháð dönsku ráðherra
stjórninni og afskiftum danska ríkisráðs-
ins. En þegar hinir nefndarmennirnir
voru búnir að ávinna það, að öll önnur
mál en utanríkismál og hermál skuli
hverfa undir ótakmörkuð yfirráð íslend-
inga sjálfra, þá er Skúli Thoroddsen
enn ekki seinn til að snúa við blaðinu
og lætur ekki standa á yfirboðinu. í stað
þess að hann sagði 1907 að kröfur ís-
lendinga færu ekki í skilnaðaráttina og
gerði ráð fyrir því að vér hlytum að
hafa sameiginleg mál við Dani, þá segir
hann nú: »Eg tel það nauðsynlegt til
að fullnægja hinni íslenzku þjóð, að ís-
land sé að eins í sambandi við Dan-
mörku um sameiginlegan konung« og
gerir þá kröfu að sambandinu skuli slit-
ið að 30 árum liðnum, að konungs-
sambandinu undanskildu, ef íslendingar
óski þess. F*ó að meinlaust kunni að
hafa verið að fara fram á þessa upp-
sögn að því er kom til utanríkismála og
hermála, þá var frá íslenzku sjónarmiði
fásinna að haida þeirri kröfu til streitu,
þegar Danir voru ófáanlegir til að ganga
að henni, og leggja þar með í hættu
alt annað, sem búið var að ávinna.
En það ætti að vera óþarfi að fjöl-
yrða um þetta. F*að er hreint og beint
skrípaleikur, sem í hverju siðuðu landi
hefði haft þá einu afleiðingu að gera
leikarann ómögulegan. En á svo lágu
stigi stöndum vér, að þegar maðurinn
kemur út hingað eftir þessar brellur, þá
er honum tekið með kostum og kynjum
og veizluhöldum, ekki einasta af fávita
unglingum og kvenfólki, heldur og af
mönnum sem voru orðnir gráir í bar-
áttunni fyrir þeim feng, sem nú var
dreginn að borði, og sem hugsuðu sér
nú að gera brellurnar að alvöru og
telja landsmenn á að skera af sér sig-
urinn; og, það sem kórónar alt, æðsti
dómari landsins fer úr sæti sínu og
tekur höndum saman við leikarana til
að stíga þann dans, sem í augum sið-
aðra manna er búinn að gera sögu-
þjóðina að æfintýraþjóð.*
A einum stað segir höfundurinn:
»Að stjórnmálaflokkar leitist við að
ríða hvern annan ofan og beiti til þess
misjöfnum ráðum, viðgengst auðvitað í
öllum löndum. En að flokkur láti af-
stöðu og réttindi þjóðar sinnar gagn-
vart annari þjóð Iúta í lægra haldi fyr-
ir flokksþörfum sínum, sem Pjóðræðis-
flokkurinn íslenzki hefir gert, til þess
eru sennilega fá dæmi eða engin. Víst
er um þeð, að ekkert slíkt hefur áður
komið fyrir í sögu þessa lands — og
kynni þá að þykja langt til jafnað. Eng-
an þarf að undra, þótt ómentaðir og
siðlausir ribbaldar á 13. öld, aldir upp
við vígaferlij og hnefarétt, kæmu hag
landsmanna í það óefni, að þeir sáu
sér einn kost nauðugan að taka þá hönd
sem útrétt var að þeim og sem var
nógu sterk til að ráða við þá, þótt nauð-
ugir væru, og kaupa sér með því þann
frið, sem enginn innlendur kraftur gat
á komið. Óstandið á 13. öld átt líka
meðfram rót sína í óheppilegu stjórn-
arfyrirkomulagi. En að mentaðir íslend-
ingar á tuttugustu öldinni, með allan
sögulesturinn og dýrkeypta reynslu þjóð-
ar sinnar að baki sér, skyldu geta feng-
ið af sér að nota sér það, að þessi
þjóð þeirra var komin upp á leiðsögu
þeirra og æðri þekkingu, til að hrinda
henni frá því takmarki, sem hún hafði
verið að stritast við að ná í tvo manns-
aldra, út í óvissuna aftur, það bendir á
þá veilu í íslenzku Iunderni, sem er
meira en ískyggileg.*
Síðan fer höf. mörgum orðnm um
af hverju þetta eindæma glapræði stafi
og er að leita aðorsökum þess, sem
valdið hinni makalausii framkomu meiri-
hlutans eftir 1908.
Bæklingurinn endar með eftirfarandi
yfirliti:
»F>jóðræðisflokkurinn og bandamenn
þeirra, landvarnarskilnaðarmennirnir kom-
ust til valdanna á þann hátt og með
þeim ráðum, sem sennilega eru ekki
dæmi til meðal siðaðra þjóða. F*eir slá
því fyrir að þeir hafi fengið þjóðina
til að hafna því sem í boði var 1908,
af því að þeir vilji alls ekki þiggja
handa henni minna en ómengað sjálf-
stæði, sem á að vera fólgið í hinu
svonefnda konungssambandi við Dan-
mörku. F*að, sem í boði var 1908 og
sem var miklu ríflegsa en þessir sömu
menn höfðu búist við áður en það
kom fram, má nú ekki einu sinni nota
sem tröppustig upp í hið ómengaða
sjálfstæði. Ef þetta stórlæti þeirra fyrir
þjóðarinnar hönd er þeim alvara, þá
hefðu athafnir þeirra eftir að þeir kom-
ust til valdanna ekk einungis þurft að
vera órækur vottur um að landsmenn
væru vaxnir því sjálfstæði, sem nú á
að vera einasta markmið þeirra, heldur
líka einlæg viðleitni á að færa þjóðina ,
þó ekki væri nema hænufeti nær taki
markinu. En hvernig hefir þetta orðið í
reyndinni? Hvert einasta spor, sem meir-
hlutinn á alþingi hefir stigið þessi ár
er órækur vottur um að þ e i r menn
að minsta kosti eru ekki vaxnir því
sjálfstæði, sem vér n ú höfum, hvað þá
meira. F*að er líka vitanlegt um merka
menn, sem voru mótfallnir frumvarpinu
1908 af sannfæringu, en ekki af strák-
skap eða flokksfylgi, en eru nú farnir
að líta öðruvísi á málið, að þeir hugga
sig með því að þjóðin væri ekki fær
um að nota sér réttilega það sem henni
stóð til boða þá. Og hvað hafa í öðru
lagi meirihlutamennirnir gert til að færa
þjóðina nær því sjálfstæðistakmarki, sem
þeir þykjast hafa sett henni? Frá þeirra
hendi hefir ekki komið, svo eg viti til,
ein einasta ritgerð, já, ekki ein blaða-
grein (að minsta kosti ekki í helztu
blöðunum) til að sýna fram á ágæti
eða möglegleika þessarar spánýu stefnu
í sjálfstæðismálinu, eða til að benda á
aðferðina til að hafa hana fram. Hið
óumflýanlega fyrsta spor að þessu tak-
marki ætti þó að vera einlæg viðleitni
á að sannfæra sem flesta landsmenn um
réttmæt hinnar nýju stefnu og gera að
öðru leyti sem flestum mögulegt að
fylgja þeim leiðtogum eftir sem þykjast
vera að vinna henni. En það ér svo
langt frá því að meiri hlutinn hafi gert
nokkurn skapaðan hlut til að sannfæra
menn, að hann hefir miklu fremur sjá- .
andi og vísvitandi r e y n t að staðfesta
djúp milli sín og þeirra manna, sem
urðu í minnihluta við kosningarnar 1908
Sumir meirihlutamennirnir hafa að stað-
aldri nefnt þá menn Danaþjóna, sem
vildu taka frumvarpinu 1908 og ekki
sáu neina ástæðu til að fara að yfirgefa
stefnu þá, sem til þessa hafði verið
fylgt, þegar hún var að leiða til glæsi-
legs sigurs. En með þessu hafa þeir
nefnt alla viðleitni landsmanna til að
ávinnu sér sjálfsforræði og alt lífsstarf
Jóns Sigurðssonar, Danaþjónkun. Eng-
inn meirihlutamaður hefur haft þor eða
drengskap til að mótmæla þessari ó-
svinnu, svo að þeir eru aliir orðnir sekir
þessara orða.
Eindrægni hefir þessi sjálfstæðisflokk-
ur ekki verið að leitast við að skapa
meðal landsmanna síðan hann kom til
valdanna. Og þeir hafa ekki látið lenda
við það að glæða fjandskapinn við
minnihlutann. F*að má vera minnisstætt
hvað áfjáðir þeir voru með að komast
að völdunum eftir kosningarnar 1908.
Peir heimtuðu af Hannesi Hafstein að
hann færi frá stjórninni þá þegar, áður
en alþingi kom saman og áður en unt
var að benda á eftirmann hans, enda
sýndi það sig þeSar þingið kom sam-
an hve greiðiega þeim gekk að verða
ásáttir um hver hann skyldi vera. En
það var ekki furða þó að þeim Iægi á
að komast að tii að geta byrjað hið
mikla sjálfstæðlsverk. Og með hverju
byrjuðu þeir það? Ekki voru þeir fyr
komnir til valda, en þeir fóru að fljúg-
ast á sjálfír. þegar loksins var marin A
fram niðurstaða um það hver þeirra
skyldi verða ráðherra, þá kom Skúli
Thóroddsen fram opinberlega, rétt einsog
líflæknir þjóðhöfðingja, og vottaði ótii-
kvaddur, að hans hágöfgi þjáðist af
einhverju öðru en valdalystarleysi. Og
þar með varpaði h a n n af sér þeirri
grímu sem var orðin of þunn til þess
að hún væri ekki gagnsæ hverjum manni,
sem ekki er bllndur á báðum augnm.