Norðurland - 29.03.1902, Page 3

107
sveitunum. Margir, sem með engu
móti geta nú sökum efnaleysis
gengið í Reykjavíkurskóla, gætu
á þennan hátt náð stúdentsprófi
og Norðlingum mundi aftur fjölga
á vísinda og embættaveginum.
Eins og nú stendur, komast fáir
inn á þá leið aðrir en Reykvík-
ingar og menn úr nærhéruðun-
um. —
Breytingar þær og endurbætur,
sem hér er bent á, hlytu auðvit-
að að hafa talsverðan kostnaðar-
auka í för með sér, bæði árlegan og
þó sérstaklega eitt skifti fyrir öll.
En þann kostnað fær landið óbein-
línis margfalt borgaðan á þann
hátt, að árangurinn af skólanum
verður tiltölulega margfalt meiri
en kostnaðaraukanum nemur, þar
sem fé það, sem nú er til hans
varið, gæti þá komið að fyllri not-
um en hingað til. Oóður skóli,
sem mannar nemendur sína og
veitir þeim góða þekkingarundir-
stöðu, getur tæplega verið of dýr,
en kákskóli getur ekki kostað svo
lítið, að hann se' ekki of dýr. Og
það eru einmitt kákskólarnir, sem
hafa eytt fyrir okkur fé, raunar
ekki svo nrjög mikið, því þeir
hafa átt flestir við þröngan kost
að búa, en þeir hafa unnið okk-
ur annað meira tjón, eytt trú fólks-
ins á skólum og mentun, og ein-
mitt þetta trúleysi verður versti
þröskuldur allra unrbóta á tnenta-
og skólamálum landsins. -
En hvað á að gera við kvenna-
skólana okkar? þurfa þeir ekki
eins umbóta við, eða eru þeir full-
góðir handa kvenfólkittu? — Jú
vissulega þurfa þeir ekki síður
umbóta við en gagnfræðaskólinn
og kvenfólkið hefir ekki síður þörf
á góðri mentun en karlntenn, og
eiga fult eins tnikinn rétt á að
heiinta það af þjóðfélaginu, að
það styðji það til menningar. Hlut-
verk þess í þjóðfélaginu er engu
vandaminna né lítilfjörlegra. Einn
aðalgallinn á kvennaskólanum hef-
ir verið sá, hve námstíminn hefir
verið stuttur, stunduni að eins
nokkurar vikur. Á eyfirzka skól-
anum var námstíminn ákveðinn
2 vetur, þegar reglugjörðinni var
breytt síðast nú fyrir nokkurum
árum, og ekki fá stúlkur að vera
þar skemur en 1 vetur. Hvernig
það er á húnvetnska skólanum
nú, samkvæmt hinrt nýju reglu-
gjörð hans, veit eg ekki. Þetta
kann sumum að þykja nóg og
væri það, ef barnafræðslan væri
í lagi, svo stúlkurnar væru vel
undirbúnar, þegar þær koma á
skólann, en því er venjulegast
ekki að heilsa fremur en með
pilta, sem koma á Möðruvallaskól-
ann. —
Eigi kvenfólkið að geta fengið
sama mentunargrundvöll og karl-
menn, sem sjálfsagt er, verður að
auka og bæta kensluna að mikl-
utn mun á kvennaskólunum. Þeir
eru fátækir að kensluáhöldum og
brýn tiauðsyn að úr því sé bætt
innan skatnms, bæði með því að
leggja þeim mikið fé til áhalda-
kaupa eitt skifti fyrir öll, og svo
með því að hækka hið árlega á-
haldatillag að rniklum mun. Þeir,
sem álíta, að kensla geti farið í
lagi með litlum eða engum áhöld-
um, vita ekki, hvað kensla er, og
þekkja ekki, hvaða kröfur nútím-
inn gerir til skóla. Það verður
því ekki hjá því komist, eigi skól-
arnir að vera í lagi og ná þeim
tilgangi sínum að gera ungmeyj-
ar vorar að mentuðum og nýtum
konum, að leggja þeim miklu
meira fé en hingað til. Þegar svo
hér við bætist, að annar skólinn
er húsnæðislaus, en hinn stór-
skuldugur fyrir hús sitt, þá liggur
í augum uppi, að hér er ekki um
neitt smáræðis fé að ræða, sem
einhverstaðar verður frá að koma,
ekki einungis eitt skifti fyrir öll,
heldur árlega og hlýtur að fara
sívaxandi eftir því, sent kröfurnar
aukast.
En þótt fé það, sem nú er varið
til skólanna, nægi enganveginn
til þess að gera þá viðunandi úr
garði og það kotni því ekki að
fullum notum, gæti það vel nægt
einutn skóla, þó hann væri helm-
ingi stærri en hver hinna. Skólinn
yrði betri og árangurinn af fénu
tneiri. Þetta hefir vakað fyrir okkur
sameiningarmönnunum. - Þjóð,
sem hefir eins lítið fé og vér og
eins margar þarfir, ríður lífið á
að fara hyggilega nieð fé sitt og
gæta þess vandlega, að ekkert fari
sökum ráðleysis til ónýtis eða
komi ekki að svo miklutn notum,
sem framast er unt. En það kalla
eg hörmulegt ráðleysi að skifta fé,
sem á einutn stað getur borið
góðan ávöxt, í tvo staði til þess
að það verði miklu rninna arð-
berandi. — Hvernig sent eg því
velti þessu fyrir tnér, get eg ekki
betur séð, en víð eigum ekki og
megum ekki halda uppi fyrst utn
sinn nema einum kvennaskóla
hér á Norðurlandi. Og eg vil
ganga lengra, við eigum að sam-
eina þennan skóla gagnfræðaskól-
anum, eins og eg drap á á þingi
í sumar.
/ stað hans og hinna tveggja
kvennaskóla eigurn við að koma upp
einum góðutn almennum menningar-
skóla fyrir karla og konur, er rámi
100- 120 nemendur og í sambandi
við hann vil cg að kornið sé á fót
fullkomnum hússtjórnarskóla.
Fjárhæð sú, sem nú er varið til
skólanna þriggja, mundi fyllilega
nægja til þess að gera þennan
eina skóla vel úr garði og marg-
falt betur, en hina þrjá, eins og
þegar hefir verið bent á, í stað
þess að óumflýjanlegt verður að
auka stóruin fjárfratnlög til þeirra,
ef þeim er haldið aðskiidum.
Byggingarkostnaður verður Ú4—Ú3
minni, áhaldakostnaður 2h pörtuni
minni, ketmararhelmingi færri,eftir-
lit ekki að eins þrefalí heldur ntarg-
falt hægra og kostnaðartninna og
það er ekki hvað ininst um vert,
eldsneyti, ljós, vatn, ræsting o. s.
frv. hehningi ódýrara eða meira.
Það fé, sem þannig sparast, má
nota til þess að gera alt fullkomn-
ara en annars væri unt, og
tryggja um leið góðan árangur
af skólanum. Skólinn ætti að
öllu leyti að vera kostaður af land-
sjóði. Námsgreinar yrðu að miklu
leyti þær sömu og nú eru lög-
boðnar f Möðruvallaskólanum,
þó nteð nokkurum breytingum
og auk þess nokkur verkleg kensla
bæði fyrir karla og konur.
Með þessu móti hefðu karlar
og konur jafn-greiðan aðgang að
æðri almennri mentun, enda á
það svo að vera. Þeirri mótbáru
mun verða hreyft, að ekki dugi,
siðferðisins vegna, að hafa sanieig-
inlegan skóla fyrir karla og konur.
En þeir tnenn, sem þetta bera
frain, hljóta annaðhvort að hafa
mjög grunnsæjan skilning á
mannlegu eðli, eða eitthvað er
bogið við siðferði þeirra sjálfra. -
Erlendis hefir sú reyndin orðið
á, að santnám kvenna og karla
hefir haft bætandi ájirif, piltarnir
hafa orðið siðlegri og kurteisari
í framgöngu, stúlkurnar frjálslegri
og meira blátt áfram.
«
Skarlatssótt.
Sökum þess, að grunur leiluir á, að
tveir eða þrír sjúklingar hér í bænum
liafi fengið snert af skarlatssótt, þá vil
eg alvarlega áminna sveitamenn um það,
að fara svo varlega, sem frekast þeir geta,
í ferðum sínum hingað til bœjarins.
Það niun verða miklum erfiðleikum
bitndið, að hindra útbreiðslu skarlats-
sóttar hér í bænum, en sveitamönnum
er, að miklu leyti, í sjálfsvald sett, hvort
þeir flytja hana heim til sín eða ekki.
Kvilli sá, sem hér hefir gert vart við sig,
er mjög frábrúgðinn venjulegri skarlats-
sótt og hefir aðallega koinið fratn sem
hálsbólga samfara hitaveihi og uppköst-
um. Aftur hefir tnjög lítið borið á hinu
einkennilega rauða skarlatsútþoti, eða það
algjörlega vantað. Þetta er mjög villandi
og verð eg því að biðja alla góða menn,
að gera mér viðvart, hvar sem gransöm
hálsbólga er á ferðinni og trcysta því
ekki, að alt sé ugglaust, fyrst útþotið
vanti. Þetta er ekki eingðngu nauðsyn-
legt til þess, að hefta litbreiðslu veikinn-
ar, heldur og vegna sjúklinganna sjálfra,
því jafnvel hin vægásta skarlatssótt getur
haft mjög alvarleg eftirköst.
25/3. Giiðm. Hannesson.
þilskipaútgerðin.
ísalögin og ótíðin valda stórtjóni
fyrir þilskipaútgerðina á þessu vori.
Skipin komast ekki út, eins og nærri
má geta, og svo bætist það ofan á, að
sumir útgerðarmenn verða að fara að
borga mönnum sínum kaup löngu áður
en þeir geta farið að taka til starfa.
Hér er sýnilega um afarmikið íhugunar-
efni að tefia, stórhættu fyrir þessa miklu
atvinnu, ef slíkt ber oft að höndum,
sem hina brýnustu nauðsyn ber til að
reynt verði að afstýra með einhverjum
ráðum.
Náfregn.
(Stælt eftir gömlum draugavísum.)
Ut hjá dröngum dauðans vök
dylur margt í leynuin;
þung eru hafsins heljartök,
hált á þarasteinum.
Einn í þangi á ég ból
undir bláum hjúpi;
aldrei bjarta sér þar sól.
Svalt er í heljar-djúpi.
Grimm og blóðug græðis tönn
gnagar hold af leggjum,
sundur beinin sagar hrönn;
sárt er á hvössum eggjum.
Ef að liggur leiðin þín
lágutn út hjá dröngum,
berðu veslings beiniii mín
burt úr skerjagöngum.
Páll jónsson.
5»
Almanaks-véfengingin.
I tilefni af almanaks-véfengingunni í
»Austra« vil eg gefa þessar skýringar:
Jón Árnason, áður biskup í Skálholti,
skráði »Lesrím« eftir nýja stíl, prentað á
Hólum 1707. Þar gefur hann reglur
fyrir páskakomu m. fl. Eftir þeim regl-
um er páskakoman rétt í ár. bess
utan ber páskunum \ ár, 1902, sarnan
við almanök þau, sem á lengra og
styttra tímabili eru samhljóða með
páskakomu, þannig að sama tímatal
kemur upp aftur; eru það árin: 1755,
1766, 1777, 1823, og 1834. Þegar páskar
eru 30. marz, eru þeir fyrsta sunnudag í
Einmánuði, eftir þeini almanökum, Góe-
páskar verða 24. rnarz 1913.
Karl frá........eyri.
* « '
„Norðlenzkir skólar.“
Eins og lesendur »Norðurl.« sjálfsagt
taka eftir, er öll ritgjörðin með þeirri
fyrirsögn samin áður en tíðindin gjörð-
ust á Möðruvöllum 22. þ. m. Samt hcíir
ekki þótt ástæða til að breyta neinu í
henni. Röksemdirnar viðvíkjandi um-
bóta-þörfinni eru vitanlega hinar sömu,
eftir er skólinn brann, eins og þær
voru fyrir þann atburð, þó að málið horfi
nú nokkuð annan veg við. En menn
eru beðnir að hafa það*góðfúslega í
huga við lestur þess katia, er nú birt-
ist, og niðurlagskatlans, sem kemur i
næsta blaði, að samningu ritgjörðarinn-
ar var lokið í janúarmán. síðastliðnum.
Hafis
var að reka inn á Skjálfanda á laugar-
daginn var, sögðu menn, sem þá lögðu
upp þaðan. Hér úti á firðinum er tölu-
verður hroði, ísjakar komnir inn að lag-
isnum.
5»