Norðurland - 06.06.1903, Blaðsíða 1

Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
37. blað.
Skri/stofa og afgreiðsla
„Norðurlands“
er í Aðalstrœti 8
(sama húsinu og að undanförnu)
uppi á lofti
Yindlar með verksmiðjuverði.
Margar sortir, frá verksmiðju
herra H. Th. A. Thomsens
í Reykjavík
eru til sölu á Apótekinu á Akureyri í
’/i — 1/2 og 1/4 kössum, MEÐ VERK-
SMIÐJU VERÐI.
Til sýnis er verðlisti frá Thomsen
því til sönnunar, að vindlarnir séu seld-
ir með verksmiðjuverði .
Vindlarnir verða AÐEINS SELDIR
MÓT PENINGUM ÚT í HÖND, en
eklci í viðskiftareikning neins manns.
Akureyrar Apótek þ. 29. Maí 1903.
O. C. Thorarensen.
O Kinr]) af Ljóömælum
UllIUl sírci Matth. Jochumssonar
kemur að forfallalausu út í september
næstk.
2). Östlund.
Jllþingiskosningar.
^fturhaldiö að sigra?
Húnavatnssýsla.
Hermann Jónasson
með 162 atkv. og
Jón Jakobsson
með 144 atkv.
Páll Briem fekk 132, Björn Sig-
fússon 109 og Júl. Halldórsson 18.
Skagafjarðarsýsla.
Ólafur Briem
með 206 atkv. og
Stefán Stefánsson
með 157 atkv.
Flóvent Jóhannsson fekk 63 atkv.
Eyjafjarðarsýsla.
Klemens Jónsson
með 363 atkv. og
Hannes Hafstein
með 213 atkv.
Stefán Stefánsson fekk 192 og
Guðm. Finnbogason tók framboð
sitt aftur.
Suður-Þingeyjarsýsla.
Pétur Jónsson
með 82 atkv.
Páll Jóakimsson bauð sig fram
á fundinum í því skyni að fá mál-
frelsi, en mun engin atkvæði hafa
fengið.
Akureyri
Bólusetning við tæringu.
Eftir Gubm. Hannesson.
Árið 1890 barst sú fregn út um
allan heim, eins og eldur í sinu,
að hinn nafnfrægi, þýzki læknir Ro-
bert Kock, sem fyrstur fann orsök
tæringarinnar, tæringarbakteríuna,
hefði nú fundið óyggjandi meðal
við þessari landplágu. Mér er það
í fersku minni, þegar fregnin kom
til Kaupmannahafnar. Alt komst í
uppnám. Helzta blaðið fekk ritgjörð
Kocks samstundis símritaða og kost-
aði það ærið fé. Stjórnin sendi einn
af háskólakennurunum suður til Ber-
línar á fund Kocks, en þangað streymdi
um þær mundir svo mikill fjöldi
lækna, að ekki varð þverfótað fyrir
þeim í sjúkrahúsum borgarinnar.
Svo miklu máli þótti þetta skifta,
sem von var. En — engin ósköp
standa lengi, því eftir tæpan árs-
tíma var það fyllilega sannað, að
meðal þetta var gagnslaust, eða því
sem næst, til þess að lækna tæringu
á mönnum, og gat jafnvel verið
hættulegt sjúklingunum.
Eigi að síður var uppfundning
Kocks stórmerkilegur viðburður. Lyf
hans var búið til úr efnum, sem
tæringarbakteríurnar mynda, og er
það þess eðlis, að öllum, sem eigi
höfðu tæringu, varð ekki meint við
það, en tæringarsjúklingar einir
fengu af því hitaveiki, sem hvarf
síðan eftir einn eða tvo sólarhringa,
jafnframt því sem þroti myndaðist
og áköf blóðsókn utan um tæring-
arhreiðrin, hvar sem þau voru í
líkamanum, jafnvel þótt veikin væri
á svo lágu stigi, að hennar fyndist
enginn vottur með almennum rann-
sóknaraðferðum. Lyf þetta nefndi
Kock tœringareitur — túberkúlín.
Pað liggur í augum uppi, að lyf
þetta gat stórlega hjálpað til þess
að þekkja sjúkdóminn. Þeir, setn
höfðu tæringu einhverstaðar í lík-
amanum, sýktust af því; aðrir ekki.
Þetta var afarmikilsvert fyrir dýra-
lækna, sem síðan nota mjög þessa
aðferð til að finna, hvort kýr hafi
tæringu eða ekki. Minna hefur verið
í það varið til þess að þekkja tær-
ingu á mönnum, þótt nokkuð liafi
það notað verið í því augnamiði.
Flestir eru þó ragir við að nota
það sökum þess, að ekki þykir ó-
hult, að eigi spilli það heilsu sjúkl-
inganna.
Þegar vonir manna brugðust um
að lækna tæringu með tæringareitr-
inu, voru flestir trúlitlir á að auðið
væri að finna lyf, sem læknaði sjúk-
dóminn eða verði menn fyrir hon-
uin. Hugur flestra snerist að stofnun
tæringarspítala, sem læknuðu eink-
um með því, að láta sjúklingana
liggja áreynslulausa í útilofti og ala
þá á úrvalsfæðu svo sem mest mátti.
Reynsla var fengin fyrir því, að þessi
lækningaaðferð bætti fjölda manna
og slíkir spítalar þutu nú upp hvar-
6. júní 1903.
vetna í löndunum og hafa án efa
gert stórmikið gagn, enda hefur
stórfé verið varið til þeirra.
En meðan alþýða manna barðist
móti sjúkdómnum með ýmsum laga-
ákvæðutn og tæringarspítulum, unnu
ýmsir fræðimenn nótt og nýtan dag
að frekari rannsóknum á sjúkdómn-
um og leituðu jafnframt eftir ein-
hverju ráði til þess að lækna hann
eða gjöra menn ónæma fyrir hon-
um. Fjöldi frægra manna hefur feng-
ist við slíkar rannsóknir síðustu 10
árin auk Kocks, sem telja má fyrstan
og frægastan; en einn hinna allra-
helztu er eflaust hinn þýzki læknir
Behring, sem frægur er um heim
allan fyrir það, að hafa fundið meðal
við barnaveiki (barnaveikisblóðvatn)
o. fl.
Það er alkunnugt, að Behring hefir
nú síðustu árin fengist mestmegnis
við rannsóknir á tæringu, einkum á
nautgripum, en til skamms tíma hef-
ir hann látið lítið uppskátt um til-
raunir sínar, og hefir hann ber-
sýnilega ekki viljað að neinu hrapa
eða gefa mönnum tálvor.. sem að
litlu yrðu, eins og farið hafði fyrir
Kock. Þó gat hann þess fyrir nokk-
uru, þegar hann var staddur í Stokk-
hólmi til þess að taka á móti Nó-
belsverðlaunum, sem voru veitt hon-
um fyrir uppgötvun á barnaveikis-
blóðvatninu, að sér hefði tekist að
finna ráð til þess að verja nautgripi
fyrir tæringu og þóttu þetta hvar-
vetna hin mestu tíðindi. Síðan hefir
hann eigi látið neitt frekara upp-
skátt um þetta, til þess er hann hélt
fyrirlestur um tilraunir sínar fyrir
læknuin í Vínarborg* í febrúarmán-
uði síðastliðnum. Hann skýrði þar
frá því, að hann hefði fundið bólu-
setning, sem verði nautgripi fyrir tœr-
ingu, og var góðrar vonar um að
aðferð sfna myndi einnig mega nota
við menn, þótt alla vissu vantaði enn
í því efni, því til þess hefði hann
eingöngu gert tilraunir sínar á naut-
gripum. Eflaust tekur hann nú til
óspiltra málanna að rannsaka, hvort
slík bólusetning geti varið menn
fyrir tæringu.
Það sem mestu máli skiftir: lækn-
ing á tæringarsjúkum mönnum eða
varnir gegn sjúkdómnum á þeim,
er þannig óráðin gáta enn, eðá að
minsta kosti ekki nema hálfráðin.
Eigi að síður er iiér sennilega að
ræða um mikil tíðindi, sem ef til
vill leiða til þess að varnir finnast
gegn tæringu á mönnum.
Allir þekkja kúabólusetninguna
og hve miklu góðu hún hefir komið
til leiðar, en færri munu vita, hvern-
ig henni nánar er farið. Bólusótt-
kveikjan er örlítið frumdýr afarlíf-
seigt, sem aðallega sýkir menn og
veldur þá hjá þeim bólusótt, en
* Behring á annars ekki heima i Vínar-
borg heldur Marburg.
II. ár.
getur einnig sýkt nautgripi, þót'
veikin á þeim verði vægri og á
nokkuð annan veg. Við það að
ganga þannig í gegnum líkama
kúnna breytist sóttnæmið á einhvern
veg svo, að þó að það frá kúnum
berist aftur í líkama manna, þá sýkj-
ast þeir ekki af hinni hættulegu,
næmu bólusótt, heldur fá að eins
kúabólu þá, sem allir þekkja af
bólusetningunni. Sóttkveikjan, sem
veldur kúabólunni, er hin sama og
bólusóttarkveikjan, og kúabólan er
í raun og veru ekkert annað en
einkennileg og væg tegund af bólu-
sótt. Henni fylgir því það sama
eðli og sjálfri veikinni, að sá, sem
hefir fengið kúabólu, fær ekki, eða
miklu síður, hina eiginlegu bólusótt,
því að í bólusótt leggjast fæstir
nema einu sinni.
Nú er að nokkuru leyti líkt á-
statt með tæringu og bólusótt. Tær-
ingarsóttkveikjan getur sýkt ýms dýr
önnur en mennina og fær í líkama
þeirra eigi alllitla breytingu, svo
lengi hefir deila staðið um það,
hvort um sömu sóttkveikju sé að
ræða, og er hún ekki enn á enda
kljáð. Tæringarbakteríur frá sjúkuin
mönnum sýkja mjög treglega kýr
og sennilega sýkja tæringarbakteríur
kúnna mennina miklu síður en þær,
sem stafa frá sýktum mönnum. R.
Kock heldur jafnvel, að menn sýk-
ist aldrei af kúrn, mjólk þeirra eða
kjöti, þó fult sé það af tæringar-
bakteríum kúnna, en efasamt er það
þó, að það sé rétt mál.
Bólusetning Behrings við tæringu
á nautgripum er nú fólgin í því,
að flytja tœringarbakteríur mannanna
inn í blóð kúnna. Eins og fyr er
getið, eru nautgripir lítt næmir fyrir
tæringarbakteríummannanna ogsýkj-
ast ekki eða lítilfjörlega af þeim, ef
dýrin annars eru heilbrigð; en þetta
hefir reynst að hafa þau áhrif á
kýrnar, að þær sýkjast ekki, eða
miklu síður af kúatæringu á eftir,
jafnvel þótt sóttnæminu sé spýtt
inn í blóðið í svo ríflegum skamti,
sem annars ótvírætt drepur sams
konar dýr óbólusett. Alt öðruvísi
verkar þessi bólusetning á dýrin, ef
þau eru tæringarsjúk. Þau fá þá
hitaveiki og lungnabólgu, sem getur
orðið alvarleg, en batnar þó venju-
lega. Bólusetning tæringarsjúkra dýra
er því varúðarverð. Áhrifin eru þann-
ig ekki ólík áhrifum tæringareiturs-
ins, sem að eins hefir áhrif á tær-
ingarsjúklinga og sýkir þá með
hitaveiki.
Nú hefir það komið f ljós við
rannsóknir Behrings bæði við bólu-
setninguna og eitis við innspýting
á tæringareitri, að nautgripir taka
tæringu ótrúlega fljótt, ef kálfarnir
annars eru í fjósum innan um tær-
ingarsjúk dýr eða kúatæringarsótt-
næmi finst í mjólk þeirri, sem kálf-
utium er gefin. Annars sýnast dýrin
oft að öllu heilbrigð, þótt sjúkdóm-