Norðurland - 06.06.1903, Blaðsíða 2

Eg kem.
Eg kem, þegar dvínað er dagsljós skært Þú heyrir ekki’, er við himinský
Og doínaðar hugsun og gætur
Og hallarðu sofandi höfðinu vært
Að hjarta koldimmrar nætur.
Þá líð eg af blikandi sólskins sæ
Á söngbylgjum munblíðra hljóma,
Vafinn í árdagsins ástþýða blæ
Og angan sprettandi blóma.
Og hljóðlega inn í hús þitt eg fer
Og hirði ei um lokur né branda:
Þau ljón voru’ ei huguð til höfuðs mér, Að baki er geigvænlegt dimmunnar djúp,
Sem hnarreist á brautunum standa. En dagur og sól fyrir höndum.
Og þangað sem hugsana gróður þinn grær Því nú fer að lyftast úr ljósvaka sæ
Frá húmi og nóttunni flýgur,
Andlátsveinanna ymjandi gný,
Sem upp frá jörðunni stígur.
Né litla barnið, sem líki hjá
Liðinnar móður grætur;
Allra-lengst sker sig þó ómurinn sá
Urn auðnir þögullar nætur.
Svo líðum við áfram, unz huliðs hjúp
Hrekur af mari og löndum;
Svo greiðlega inn eg mér smeygi,
Sem elskuð minning um atvik kær
Frá æsku sólbjörtum degi.
Og hóglega skaltu hafinn af sæng
Og barðendum þarftu ei kvíða,
Því aldrei sveifstu á óskanna væng
Svo ómþýtt um bláloftið víða.
Og eg skal bera þig blítt í draum
Burt yfir úthafið kalda;
L'angt fyrir ofan stórviðra str&um
Og stunur súgandi alda.
Land mitt í geiminum tóma;
Vafið í árdagsins ástþýða blæ
Og angan sprettandi blóma.
Og þar er sólskin og sæla nóg,
Og sumar um gjörvallar tíðir,
Þar leikur frelsið um laufgan skóg
Og lífið um blómgaðar hlíðir.
Og alt færðu þar, sem orð mega tjá,
Og óskir djörfustu fala;
Alt, sem að hjarta þíns instu þrá
Orkað getur að svala.
I. P.
urinn segi til sín við bólusetning-
una og geta lifað árum saman, án
þess að á nokkuru beri. Nú er auð-
vitað áríðandi að bólusetja dýrin
áður en þau sýkjast, og vill því
Behring helzt láta bóiusetja kálfana
3 til 6 vikna gamia. Hann hyggur,
að bæði dýr og menn taki oftast
tæringuna á fyrstu árum æfinnar,
eða jafnvel fyrstu mánuðunum, þótt
misjafnlega langt líði til þess er
sjúkdómurinn kemur í ljós.
Behring hefir látið reyna þessa
bólusetning sína á fjölda kúa, og
lýst aðferðinni fyrir nokkuru í dýra-
læknablaði einu. Sjálfur hefir hann
reynsiu fyrir henni um 1—2 ár að
minsta kosti, og er hann þess full-
trúa, að aðferðin sé tryggileg við
tæringu á nautgripum. Reynist þetta
satt, þá er um stórkostlega uppgötv-
un að ræða, því nautgripatæring
veldur í flestum löndum stórskaða,
sem að eins verður talinn í milj-
ónum króna.
Nú blasir það beint við, að á
sama hátt muni mega gera börn ó-
næin fyrir tæringu, með því að flytja
tæringarbakteríur kúnna inn í blóð
þeirra. Petta er þó allsendis óvíst,
enda erfiðara að gera tilraunir með
slíkt, því hver þorir að láta flytja
lifandi tæringarbakteríur inn í blóðið
á barni sínu, þótt aldrei nema þær
séu úr kúm! Aðferðin er og verður
glæfraleg, þó vel geti veriö, að hún
sé hættulaus.
Að dýrki verða ónæm fyrir sjúk-
dómnum eftir bólusetninguna hyggja
menn að stafi af því, að eins konar
varnarefni (antikörper) rnyndast í lík-
amanum og hafa menn meðal ann-
ars fundið, að efni þessi finnast til
muna í mjólk hinna bólusettu dýra.
Ungir kálfar, sem lifa af slíkri mjólk,
fá þannig stöðugt töluvert af varnar-
efnum þessum inn í líkamann með
mjólkinni og má vænta þess, að
þeir verði ónæmir að minsta kosti
meðan mjólkurinnar nýtur við. Svo
er að sjá, sem þetta sé ekki full-
reynt, en gæfist það vel, er þetta
líklegur vegur ti! þess að vernda
ungbörn fyrir tæringu, því mjólkin
er annars að öllu leyti sem önnur
mjólk og ósaknæm. Behring segist
muni gjöra tilraunir í þessa átt,
þegar hann hafi fyrst reynt þetta
vandlega á dýrum, en fyr ekki, og
er því algerlega óvíst, hvort gagn
verður að þessu barni.
Annars er Behring lítiltrúaður á
flest þau ráð, sem notuð hafa verið
til þess að hefta útbreiðslu tæringar.
Tæringarspítalarnir koma því til leið-
ar að hans áliti, að miklu fleiri tær-
ingarsjúkir menn lifa í þjóðfélaginu,
giftast og auka kyn sitt, en annars
myndi vera, og börnum slíkra manna
er mjög hætt við að fá sjúkdóminn.
Þó játar hann, að mannúðin heirnti
spítalana og réttlæti þá. Hann er
mjög efablandinn urn það, að varúð
með iiráka og uppgang tæringar-
sjúklinga sé veruleg vörn gegn lít-
breiðslu sjúkdórnsins og þykist hafa
veitt því eftirtekt að kálfar sýkist,
jafnvel í fyrirmyndarfjósum, ef sjúkt
dýr er þar á annað borð inni og
hyggur ýrur þær og úða, sem slöngv-
ast út úr munni hóstandi manna
og dýra engu síður flytja sóttnæmið
á milli heldur en þornaða hráka.
Af öllu þessu má sjá, að Behring
hyggur bólusetning eina trygga veg-
inn til þess, að uppræta sjúkdóminn,
en alt annað neyðarúrræöi; og svo
er að sjá, sem hann sé þess fulltrúa,
að finna megi bólusetning, sem geri
menn ónærna fyrir honum.
Því er ekki að leyna, að ýmislegt
í þessurn kenningum Behrings sýn-
ist ósennilegt, t. d. að menn og dýr
sýkist oftast á barnsaldrinum, en
miklu síður eftir fyrstu árin. Þessu
sýnist reynslan mótmæla. Þess má
og geta, að undanförnu árin hefur
tæring minkað til góðra muna í
flestum löndum og þakka það flesíir
aukinni þekkingu á sjúkdómnum,
varúð með uppgang og tæringar-
gröft og ekki sízt tæringarspítölun-
um. En hvað sem þessu líður, þá
væri trygg bólusetning ólíku ein-
faldara og tryggilegra úrræði og
munu margir óska þess af heilum
hug, að hinum fræga vísindamanni
verði eftir trú sinni og að hann finni
eitthvert það heillaráð, sem dugar.
Hitun kirkna.
Óhætt mun að fullyrða, að ein af ástæð-
unum fyrir hinum alt of tíðu messuföllum
í fjöldamörgum prestaköllum á landi voru
sé kuldinn í kirkjunum á veturna. Iieíi eg
heyrt margan manninn segja, að þótt hann
feginn vildi fara til kirkju sinnar á vetrar-
dag, þyrði hann það ekki heilsunnar vegna,
því að þegar hann kæmi heitur af reið
eða gangi, þyldi hann ekki að sitja skjálf-
andi í köldu húsi. Þess eru einnig dæmi,
að menn hafa orðið innkulsa í kirkjum og
komið veikir heim. Þótt slíkt muni ef til
ekki hafa komið oft fyrir, þekkja þó ýmsir
einhver dæmi lík þeim sem síra Eyjólfur
Kolbeinsson nefnir í grein sinni í 18. tölubl.
»NorðurIands« þ. á.
Þessar umkvartanir um íslenzka kirkju-
kuldann eru auðvitað æði gamlar, en hafa
þó aldrei verið eins háværar og almennar
eáns og hin síðustu árin. Og þetta er í
raun og veru mjög eðlilegt og liggja til
þess margar ástæður. Þar á meðal má
nefna meiri kröfur til Iífsþæginda en áður
tíðkuðust og breytt fyrirkomulag á kirkju-
byggingunum. Torfkirkjurnar voru bæði
minni og hlýrri en timbur- og steinkirkj-
urnar, sem komu í þeirra stað. Þótt kalt
væri í tor fkirkjunum fyrst eftir að menn
voru komnir inn, hvarf mesti kuldinn brátt
fyrir mannhitanum, þegar margir voru við
kirkju. En þetta getur miklu síður átt sér
stað í timbur- og steinkirkjunum, sem
bæði eru hærri og stærri um sig. Það
væri því fásinna að búast við svo fjölmenn-
um söfnuðum í íslenzku sveitakirkjunum,
að hægt sé að hita þær með líkamshita í
kuldum á vetrardag.
Sú krafa er því eðlileg og sanngjörn, að
kirkjur séu hitaðar með ofnum eins og
alment er nú orðið um íbúðarhús. Hvorki
prestar né söfnuðir geta lengur gert sig
ánægða með að h#lda guðsþjónustur i köld-
um kirkjum. Þeir, »em vanir eru að búa í
heitum húsum, geta engan veginn látið
sér nægja að sitja skjálfandi í kirkjunni
sinni. Þótt þeir séu svo hraustir að þeir
þoli slíkt, missir þó guðsþjónustan við það
þann aðlaðandi blæ, sem á henni þarf að
vera, ef hún á að geta orðið að tilætluðum
notum.
Það er því þýðingarlaust, að halda því
fram, að mönnum sé ekki meiri vorkun
á að sitja í ofnlausum kirkjum nú en áður
fyrri. Eins og nú er ástatt, er upphitun
kirkna orðin bein nauðsyn, sem bæði
prestar og söfnuðir ættu að leggast á eitt
með að koma í framkvæmd. Það er ein
af þeim framförum, sem enginn kirkjulega
sinnaður maður má sporna á móti.
En hve mikið kostar slík breyting?
Um það er eg svo heppinn að geta gef-
ið nokkurar upplýsingar. Því síðan eg
kom hingað til prestakallsins, hefi eg séð
um byggingu á tveimur kirkjum, og í báð-
um eru ofnar.
Skal eg leyfa mér að skýra frá, hve
mikið ofnar þessir hafa kostað og gefa
þær upplýsingar um upphitunarkostnaðinn,
sem mér er unt eftir minni stuttu reynslu.
Verðið á ofnunum var sem hér segir:
Til Hofskirkju var keyptur ofn frá Jens
Hansen í Kaupm.höfn. Það er reglulegur
kirkjuofn (Luftopvarmnings Magasinovn for
Ktrkcr Nr. o), sem kostaði:
1. Ofninn sjálfur.............Kr. 132.00
2. Ofnpípur.....................— 14.50
3. Flutningsgjald til Vopnafj. . — 13.50
Samtals . . . Kr. 160.00
Til Vopnafjarðarkirkju var keyptur ofn
(Stedsebrænder Ovn), frá N. Brörup í
Km.höfn og kostaði:
1. Ofninn sjálfur...............Kr. 135.00
2. Ofnpípur ásamt kröppum . . •— 38.73
5. Umbúðir, ábyrgð ogflutnings-
gjald..........................— 22.43
Samtals . . . Kr. 196.16.
Reykháfar eru á báðum kirkjunum, en
hve mikið þeir hafa kostað, get eg ekki
nú í svipinn gefið nákvæmar upplýsingar
um. Enda mundi ódýrara að hafa leirpíp-
ur í reykháfsstað þar sem ofnar eru settir
í eldri kirlcjur og auk þess hægra að
koma þeim fyrir.
Þetta kosta þá ofnar af hentugustu og
beztu gerð með járn og stálþynnuhylkjum.
En auðvitað mætti í litlum sveitakirkjum
nota vanalega magasínofna, og sparaðist
við það talsvert fé.
En hve dýr verður þá upphitunin?
Síðan 23. febr. 1902 hefi eg haldið ná-
kvæma skýrslu um upphitun Hofskirkju
og skal eg stuttlega lýsa reynslu þeirri,
sem með því er fengin.
Fyrst verð eg þó að geta þess, að stærð
aðalkirkjunnar er 16 áln. á lengd, 12 á
breidd og vegghæðin 6 áln., og að í henni
var messað annan hvorn sunnudag, nema
á tímabilinu frá nóv. byrjun til lönguföstu.
Alls var lagt 18 sinnum í kirkjuna á
þessu tímabili: Árið 1902 í febr. 1 sinni, í
marz 2, í apríl 2, í nóv. 2 og des. 4 sinn-
um; en 1903 í jan. 4 sinnum, febr. 2 og
marz 1 sinni.
Á tímabilinu frá maí til októbermánað-
arloka þurfti aldrei að hita upp.
Mest var brent 32 pd. af kolum í einu,
en minst 10 pd.; oftast 20—30 pd. Alls
var eytt 400 pd. af kolum á rúmu ári, frá
23. febr. 1902 til 1. marz 1903.
Oftast var lagt í kl. 8—9 árdegis, aldrei
fyr en kl. 7 eða seinna en kl. 10. Fór slíkt
eftir því, hve mikill kuldinn var.
Eins og menn sjá af þessu, getur upp-
hitunin naumast orðið mjög dýr, þótt bætt
sé við kostnaði við ílagningu og upp-
kveikju og gert ráð fyrir að talsvert meiri
kolum sé eytt til jafnaðar en á þessum
vetri, sem verið hefir svo aðdáanlega
mildur.
En hver á að bera þennan kostnað við
að setja ofna í kirkjur og hita þær upp?
Eg álít sömu reglu heppilega í því efni
eins og þá, sem tíðkast hefir við kaup á
hljóðfærum til kirkna og borgun fyrir
organslátt. Samkvæmt Iögum frá 22/s. 1890
mun sú venja hafa komist á, að þegar
efnaðar kirkjur áttu í hlut, báru þær allan
kostnað, bæði við orgelkaup og hljóðfæra-
slátt. En þegar um fátækari kirkjur var að
ræða, var kostnaðinum annaðhvort skift
eftir því, sem bezt þótti fara, eða söfn-
uðurinn bar hann algerlega. Hefir þetta
fyrirkomulag gefist svo vel, að nú munu
allflestar kirkjur á landinu eiga hljóðfæri,
sem notuð eru við guðsþjónusturnar.
Mundi þetta sama fyrirkomulag ekki
reynast heppilegt til þess að fá kirkjur
vorar upphitaðar?
Um það get eg ekki efast.
Vildi eg óska hins sama, framkvæmdar-
sama áhuga á þessu máli eins og sumstað-
ar kom fram á því að útvega hljóðfæri til
kirknanna. Þá veit eg, að ofnlausu kirkj-
unum mundi óðum fækka.
En éru þá engir annmarkar við þessa