Norðurland - 05.12.1903, Blaðsíða 1

Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
11. blað.
Akureyri, 5. desember 1903.
III. ár.
Norölenzk stúlka,
16 til 17 ára gömul,-helzt úr sveit, — getur fengið góða
ársvist sem innistúlka frá 14. maí 1904. Menn snúi
sér í þessu efni munnlega eða bréflega til forlags-
bóksala Odds Björnssonar á Akureyri, Aðalstræti nr. 17.
fiilskipaútgjörðin
* uið (jyjajjörð.
Reykvíkingar eru urn þessar mund-
ir að ieggja höfuð sín í bleyti, til
þess að komast að niðurstöðu um,
hvernig þilskipaútgjörð þeirra megi
svara kostnaði. Um það mál er nú
mikið rætt í Reykjavíkurblöðunum,
og mönnum er nokkuð kunnugt
um, hvernig hljóðið er í mönnum
þar.
Vér göngum að því vísu, að les-
endum „Norðurlands" muni ekki
þykja ófróðlegt að fá tii samanburð-
ar nokkura vitneskju um þilskipa-
útgjörðina hér við Eyjafjörð, hvernig
litið er á rnikilvægi hennar og fram-
tíðarhorfur af þeim, sem því eru
kunnugastir.
Til þess að afla oss þeirrar vit-
neskju höfum vér Ieitað til eins af
hinum athugulustu og reiknings-
glöggustu útgerðarmönnum hér, og
fer það hér á eftir, sem hann fræddi
«Norðurland" um munnlega.
Um miðja öldina síðustu var eng-
in þilskiþaútgjörð hér. En þá voru
hér einstakir, hagsýnir menn, sem
sáu, að óhentugt var að stunda há-
karlaveiði á opnum báturn, hættu-
•egt og arðlítið.
Hákarla veiðar.
Þá var farið að smíða þilskip til
hákarlaveiða, og það kom brátt í
ijós, að þar var um allarðsaman at-
vinnuveg að tefla, svo skipum fjölg-
aði óðum síðara hluta 19. aldarinnar,
°g um tíma munu hafa gengið til
hákarlaveiða héðan 20 skip.
Á síðari árum hefir þeim fækkað
heldur, einkunr af því, að sum skip,
sem áður hafa verið notuð til há-
karlaveiða, ganga nú til þorskveiða
og síldveiða. Nú sem stendur ganga
15 skip til hákarlaveiða hér frá firð-
inum.
Venjuleg vertíð er 4 mánuðir fram-
an af sumrinu. Auðvitað er aflinn
talsvert mismunandi á þessum skip-
um, en þó mun mega fullyrða, að
meðalafli sé að nrinsta kosti 400
tn. lifrar á skip um vertíðina. Á
liverju skipi eru venjulega 12 menn,
og er þá aflanum skift í 20 átaði.
Þar af fá skipverjar 1 hlut hver,
íretna formaður 2. Útgerðarmaður
(eða útgerðarmenn) tekur 7 hluti
fyrir skip og veiðarfæri. Hverja lifrar-
tunnu má telja 16 kr. virði.
Verður þá aflinn á skip um ver-
tíðina 6400 kr. virði. í hlut koma
20 tn. lifrar, sem nema 320 kr.
Formaður fær 40 tn., sem verður
640 kr. Útgerðarniaður fær 140 tn.
lifrar = 2240 kr.
Eftir þessu fær hver háseti 80 kr.
í sinn hlut um mánuðinn, en for-
maður 160 kr. Venjulegan útgerðar-
kostnað má telja 1600 kr., ef engin
stórslys bera að höndum. Ágóði
útgerðarmanns, að fyrningarfé með-
töldu, nemur þá 640 kr.
Nú kunna einhverjir að segja, að
þess séu dæmi, að aflinn nemi miklu
minna á einstökum skipum, og það
er alveg satt. En svo eru þess líka
dæmi, að aflinn nemur langtum
meiru. Eins og áður er sagt, eru
400 tn. áreiðanlega ekki of hátt
meðaltal, og við meðaltal verður að
sjálfsögðu að miða.
Þorsliveiðar.
Frá Eyjafirði ganga nú um 10
skip til þorskveiða. Venjuleg vertíð
er 5 mánaða tími. Mannafjöldi er
misjafn nokkuð á þessum skipum,
en meðaltal mun vera 14 á skip,
og við það verður miðað hér á eftir.
Óhætt mun að fullyrða, að ekki
sé of hátt ágizkað, ef talin eru 200
skpd. af verkuðum fiski af hverju
skipi. Ráðning á þessi skip er marg-
vísleg, og mun því réttast að gera
hér grein fyrir útkomunni, bæði þeg-
ar menn eru ráðnir upp á part af
aflanum, og þegar ráðið er upp á
kaup.
Sé nú gert ráð fyrir, að menn
séu ráðnir upp á venjuleg hálf-
dráttarkjör, og hver háseti dragi
16 skpd., sem tæplega mun vera
meðalafli, og verð á fiskinum sé
35 kr. skpd., nemur hiutur hásetans
280 kr., auk fæðis, sein útgerðar-
maður leggur til og láta mun nærri
að nemi 80 kr. um vertíðina. Hlutur
hásetans nemur þá alls 360 kr. Það
verða 72 kr. um mánuðinn. Auk
þess, sem hér er gert ráð fyrir litl-
um afia, svo litlum, að góðir fiski-
menn afla miklu meira, er og verð-
ið á fiskinum sett lágt, eins og ailir
sjá.
Afli hásetanna samtals nemur eftir
þessari ágizkun 192 skpd. Þá eru
eftir 8 skpd. af þeim 200, sem á
var minst. Þessi 8 skpd. er skip-
stjóra og matreiðslumanni ætlað að
draga, sín 4 hvorum. Þeim er ekki
ætlað meira, af því að þeir hafa
mörgum öðrum störfum að gegna.
Sé nú aftur á móti gert ráð fyrir,
að mennirnir séu ráðnir upp á kaup
með venjulegum kjörum, mun hæfi-
legt að ætla hverjum háseta 40 kr.
á mánuði og auk þess 5 kr. af
hverju skpd., sem hann dregur. Þá
verður kaup hásetans um 5 tnánuði
200 kr.; „premía" af 16 skpd. 80
kr. Fæði er metið eins og áður 80
kr. Þetta verður samtals 360 kr. —
alveg eins og hjá hálfdrættingnum.
Kjör skipstjóra etu mjög margvís-
leg. Þó mun ekki fjarri sanni að
gera ráð fyrir, að þeir séu ráðnir
fyrir 3 kr. af hverju skpd., sem á
skip kemur. Með 200 skippunda
afla verður það 600 kr. Auk þess
af eigin drætti 10 kr. af skpd., af
4 skpd. 40 kr. Það verður samtals
með fæði 720 kr.
Ekki er heldur óvenjulegt, að skip-
stjórar séu ráðnir upp á mánaðar-
kaup og „premíur" af aflanum, t.
d. 60 kr. kaup á mánuði og kr.
1.50 „premíu" af skpd. Af eigin
drætti fá þeir eins og áður er sagt,
og fæði að auk. Það verður jafn-
mikið og hinir hafa, ef aflinn er
sami.
Kaup matreiðslumanns mun tnega
telja álíka hátt og kaup háseta, en
útgerðarmaður ber þann kostnað að
mestu leyti.
Eftir því, sem telst til hér að of-
an, nemur aflinn á skip 7000 kr.
Þar af fer Kr.
kaup og „premía" 12 háseta 3360
fæði 14 skipverja.............1120
kaup og „premía" skipstjóra 640
kaup og „premía" matreiðslum. 280
Þessi kostnaður verður samtals 5400
Þá verður eftir handa útgerðar-
manni 1600 kr. Kostnaður við út-
gerðina, auk þess, sem nú hefir
verið talinn, mun láta nærri að vera
1200 kr. Ágóði útgerðarmanns og
fyrningarfé nemur þá 400 kr.
Eftir þessum reikningi verður auð-
sætt, að hagurinn af þessari veiði
lendir aðallega hjá skipverjum.
Rekn eta veið ar.
Um reknetaveiði er ekki mikið
hægt að segja með vissu að svo
stöddu, þar sem reynslan er svo
lítil í því efni. Síðastliðið sumar
gengu héðan nokkur skip til rek-
netaveiða og hepnaðist ágæta-vel.
Næsta sumar má búast við að
20 skipum verði haidið út til þeirra
veiða síðara hluta sumars, 6 vikna
tíma. Sé nú gert ráð fyrir, að afl-
inn verði 500 tn. á skip, sem ekki
er mikið, eftir þeirri reynslu, sem
fengin er, verða það 10,000 tunnur.
Sé síldin rnetin á 7 kr. tunnan,
verða það 70,000 kr.
Á hvert skip mun vera hæfilegt
að gera ráð fyrir 10 manns, sem
séu ráðnir upp á helming aflans,
og verður það á mann 25 tn. eða
175 kr.
Skipsútgjörðin fær 1750 kr. Þar
af greiðir útgjörðarmaður kaup skip-
stjóra og matreiðslumanns, sem gera
má ráð fyrir að nemi samtals 400
kr. En þess ber að gæta, að kostn-
aður við þessa útgerð er ákafiega
mikill, með því að veiðarfæri eru
dýr og mjög mikilli hættu undir-
orpin. Er því ekki auðvelt að gizka
á, hver hagnaður muni verða af út-
gerðinni. En í fljótu bragði virðist
sem þessi veiðiaðferð muni vera
arðvænlegust, bæði fyrir skipverja
og útgerðarmenn.
— » —
Þetta, sem hér að ofan er sagt,
gæti gefið tilefni til margvíslegra
hugleiðinga. Að þessu sinni skal
hér að eins það endurtekið, sem
þegar hefir verið vikið að.
Samkvæmt þessari ágizkun — og
hún er víst fremur of lág en of há
— nemur hákarlsaflinn hér við fjörð-
inn á 15 skip að meðaltali 96,000
kr., þorskaflinn á 10 skip að með-
altali 70,000 kr. og reknetaafli sá,
sem von er á að sumri, samkvæmt
reynslu síðasta sumars, 70,000 kr.
Þetta verður samtals 236,000
króntir.
Hverjum manni hlýtur að vera
auðsætt, hve mikilvæg þessi fram-
leiðsla er, ekki að eins fyrir þetta
hérað, heldur og fyrir landið í heild
sinni.
\
Vörn fyrir Jslenctinga.
ii.
(Síðari kafli.)
Nú hefir nýr tími barið að dyr-
um á íslandi, þessu afskekta, veður-
harða landi með fáum og dreifðuin
landsbúum. Útlendir menn hafa sezt
þar að til þess að hagnýta sér at-
vinnuvegina þar, og þessir útlend-
ingar standa í beinu sambandi við
hinn mikla heimsmarkað. En hver
sein veit, hve mikið þarf til þess
að breytt verði gömlum atvinnu-
vegum með vinnuaðferðum, sem
gengið hafa að erfðum mann frá
manni, hann furðar sig ekki á því,
að jafnvel þjóð með öðrum eins
andans gáfum eins og íslendingar
hefir enn ekki tekist að reisa sig
við og ná þeirri framtakssemi, er
stafar af auði, sem myndast hefir
við gagngerða skifting vinnunnar.
Þetta hefir gengið fullseint í Noregi,
þar sem menn hafa þó átt langtum
auðveldara aðstöðu. Enn eru í Nor-
egi, skamt frá þeim sveitum, þar
sem fjörugt líf er vaknað, aðrar
sveitir, sem virðast tilheyra alt öðru
tímabili. í Noregi fá afskektar sveit-
ir aðstoð frá þeim sveitum, sem
lengra eru á veg komnar, til þess
að losna við úreltar vinnuaðferðir
og koina á hjá sér hentugri skift-
ing vinnunnar, og þessi aðstoð er
enn ríkari í þeim löndum, þar sem
þéttbýli er meira. Svo veitir og
stjórn landanna þessa aðstoð. ísland
hefir farið á mis við slíka aðstoð.
Hvernig ætli að nú væri ástatt í
Trums og Finnmörk, ef þessi ömt
væru ein sér úti í hafi og hefðu
ekkert haft við að styðjast nema
sjálf sig, hefðu ekki haft gufuskipa-
samband við umheiminn nema nokk-
urum sinnum á ári þar til fyrir
sköminu, er gufuskipaferðirnar hefðu
orðið tvær á mánuði? Hvernig
mundi nú vera ástatt vestan á Jót-
landi, tneð sandhólunum og heið-
unum þar, ef land og landsbúar
hefðu losnað frá öðrum hlutum Dan-
inerkur og fluzt út í veraldarhafið
einhverstaðar nálægt Baffinsflóanuin,
og hefði svo haft það samband við