Norðurland - 12.03.1904, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
Akureyri, 12. marz 1904.
24. blað.
Jriður rojinn
með Qússum og Japansmönnum.
Merkustu fregnirnar, sem komu
frá útlöndum með Vestu, eru þær,
að friður er rofinn með Rússum og
Japansmönnum. Japansmenn urðu
fyrri til að segja sundur friðinum,
en Rússar urðu fyrri til að hefjast
handa, þótt engin stórtíðindi gerð-
ust í það skiftið.
Fregnirnar eru afarmargar, en
fremur ógreinilegar og margar mið-
ur áreiðanlegar. Auðsætt er, að hvorki
Rússar né Japansmenn leyfa frétta-
riturum að vera með flotunr sínum
né liðsafla á landi; að hinu leytinu
er að sjálfsögðu fjöldi af fréttaritur-
um hér og þar í Japan, Kína og
Kóreu, sem senda út um heiminn
mikið af fréttum, meira og minna
varasömum. Af því, sem hér fer á
eftir, eru samt áreiðanlegar fregnir
komnar.
Rússar urðu fyrri til að hefja ó-
friðinn, eins og áður er sagt. Rúss-
neskt njósnarskip mætti að kvöldi
þess 8. f. m. japönskum flutninga-
flota fyrir utan hafnarbæinn Chem-
ulpo á vesturströnd Kóreu, skaut á
flotann og hélt svo inn á höfnina.
þar lá við akkeri annað rússneskt
njósnarskip. Sjóliðsforinginn, sem
stýrði flutningaflotanum, Urin að
nafni, skoraði morguninn eftir á
rússnesku skipin að fara út úr höfn-
inni fyrir hádegi, annars yrði hann
að ráða á þau þar inni. Rússnesku
skipin urðu við áskoruninni, og
fyrir utan höfnina söktu Japans-
menn öðru skipinu, en sprengdu
hitt í loft upp. Franskt njósnarskip
var viðstatt bardagann og bjargaði
skipverjum af báðum rússnesku skip-
unum, 800 manns alls. Sá liðsafli
var þar með kominn á franska lóð
og tekur sennilega ekki frekari þátt
í ófriðinum. En þó að mörgum yrði
bjargað af Rússum, féllu 40 og 464
særðust.
Enn snarpari vopnaviðskifti urðu
rneð Rússum og Japansmönnum á
úthöfn borgarinnar Port Arthur, að-
faranótt hins 9. f. m. og síðar sama
dag. Þar var háð orusta mikil af
fjölda rússneskra og japanskra her-
skipa. Japansmenn báru hærra hlut,
skemdu til stórra muna 5 herskip
Rússa og sum þeirra virðast hafa
orðið með öllu ónýt. Fregnirnar um
tjón Rússa þar annars ekki sem á-
reiðanlegastar.
Enn fremur urðu Rússar fyrir til-
finnanlegu skakkafalli við Port Art-
hur þ. 14. f. m. Japanskir tundur-
bátar fengu þá ónýtt, eða að minsta
kosti stórskemt, tvö rússnesk herskip.
Ýmsar fleiri sögur hafa borist af
vopnaviðskiftum, en blöðin telja ekki
verulega mark á þeim takandi. Jap-
ansmenn drotna sem stendur alger-
lega á ófriðarsvæðinu á sjó. Kórea
er öll á þeirra valdi, enda Kóreu-
menn allir á þeirra bandi, og keis-
arinn þar þegið vernd þeirra. Ná-
frændi Japanskeisara er meira að
segja kominn til Kóreu sem með-
stjórnari þar. Kínverjar eru og í anda
með frændum sínum í Japan, hatrið
við Rússa megnt í Kína, en allar
horfur eru á, að þeir muni ekki
taka þátt í ófriðnum, og að hlut-
leysi þeirra verði samningum bund-
ið af Bandaríkjum og stórveldum
Norðurálfunnar. Utanríkisráðherra
Bandaríkjanna hefir lagt fram til-
lögu í þá átt fyrir stórveldin í Norð-
urálfunni og henni verið vel tekið.
Englendingar og Frakkar virðast
ráðnir í að sitja hjá. Eftir því, sem
næst verður komist, hafa Englend-
ingar ekki bundist samningum um
að ganga í ófrið með Japansmönn-
um, nema þeir eigi í höggi við tvær
þjóðir í senn, og Frakkar ekki skuld-
bundið sig til að veita Rússum í
ófriði við Austurálfuþjóðir.
Stjórnin i Rússlandi gerir sér
mikið far urn að koma út um
heinúnn sögum um það, að alþýða
manna þar í landi beri hinn ákaf-
asta fjandskaparhug í brjósti til Jap-
ansmanna og hafi eldheitan áhuga
á því, að Rússar beri hærri hlut.
En jafnframt koma sögur um það,
að allmargir þegnar Rússakeisara á
Rússlandi, en einkum á Póllandi,
óski þess heitt og innilega, að ó-
friðurinn fari á annan veg. Peir
segja, að Rússastjórn þurfi að fá
eftirminnilega ráðningu, þá ráðningu,
sem ríði að fullu stjórnarfyrirkomu-
laginu á Rússlandi. Peir segjast
þurfa að fá umbætur og framfarir
innanlands, en ekki nýja landauka
í Austurálfu. Og þeir gera sér von-
ir um, að rússneska einveldið og
harðstjórnin standist ekki þá eld-
raun, að bíða til fulls og alls ósig-
ur fyrir Japansmönnurn. En sannast
að segja virðast litlar líkur til, að
þau verði lelkslokin. Við því hefir
verið búist frá því er ófriðarhættan
kom í Ijós, að Japansmenn mundu
verða sigursælli í fyrstu, en eins og
„Norðurland" hefir áður tekið fram,
gera jafnframt þeir, sem kunnugastir
eru í Austurálfu, ráð fyrir því, að
Rússar muni gera meira en rétta
hlut sinn, þegar til lengdar lætur.
Samí hafa sigurvinningar Japans-
manna orðið meiri en menn áttu
von á og á Rússlandi virðist hafa
slegið allmiklum óhug á menn og
óánægja vera þar allmegn út af
fyrirhyggjuleysi herstjórnarinnar aust-
ur frá. Á yfirforingja Rússa þar eystra,
sem Alexejev heitir, hafa menn ekki
mikið traust. Hann þykir meiri stjórn-
málamaður en liðsforingi.
Búist var við því, að Japansmenn
mundu mjög bráðlega reyna að
vinna borgina Port Arthur og öll-
um öðrum en hermönnum, útlend-
um sem innlendum, hafði verið vís-
að burt úr henni.
Sendiherra Japansmanna á Rúss-
landi gefur Rússakeisara þann vitn-
isburð, að hann hafi svo lengi, sem
honum var unt, reynt að afstýra
friðarslitum.
Rússastjórn hefir hætt við að taka
þátt í veraldarsýningunni í St. Louis,
sjálfsagt vegna ófriðarins. Pegar er
þetta fréttist, bað fulltrúi Japans-
manna þar um það, að svæði því,
er Rússum hafði verið ætlað á sýn-
ingunni, yrði bætt við sýningarsvæði
Japansmanna.
Voðabál í Qalfimore.
Sunnudaginn 7. f. m. varð meira
bál í borginni Baltimore í ríkinu
Maryland í Bandaríkjunum en nokk-
uru sinni hefir komið fyrir þar í
landi, síðan er Chicago brann. Eld-
urinn kom upp í vöruhúsi miklu,
þar sem geymdur var spíritus, olía og
fleiri eldfim efni, og barst bráðlega
í gasolíuílát í kjallaranum. Húsið
hrundi þá tafarlaust, og spýtti út frá
sér logum og neistum einar 1000
álnir á allar hliðar. Skyndilega kvikn-
aði í húsunum umhverfis og í mörg-
um þeirra voru miklar birgðir af
eldfimuin efnum. Uppnámið varð
svo mikið, að það varð mjög til
fyrirstöðu lögreglunni og slökkvilið-
inu. lnnan skamms varð að símrita
eftir hjálp frá Washington, Fíladelfiu,
New York og fleiri borgum.
Ofsastormur var og eldurinn barst
með voðahraða um borgina. Ógrynn-
in öll af sprengitundri voru notuð
til þess að ryðja úr vegi húsum og
hefta för eldsins á þann hátt. En
víða gekk það illa, og svo virtist
lengi, sem allur bærinn ætlaði að
fara. Úr gistihöllunum flýðu menn
í hrönnum til Washington og sjúk-
linga var farið að flytja úr spítöl-
unum. Hús með 10—15 gólfum,
sem reist höfðu verið úr stáli og
gleri, voru talin eldtraust. En þegar
eldurinn hafði magnast sem mest,
runnu þessi hús eins og vax. Svo
bar það lán að höndum í óláninu,
að vindstaðan breyttist, eldurinn barst
í áttina til hafnarinnar og brendi þar
nokkur vöruhús og timbur- og kola-
birgðir. Eftir 27 klukkustundir tókst
mönnurn að ráða við hann. Um
tjónið ber mönnum ekki saman;
sumir nefna 400 miljónir króna,
aðrir alt að 1000 milj.
Áskoranir um sýsluveifing.
„Stefnir" segir frá því, sem er alveg satt,
að menn séu hér í kaupstaðnum og sýsl-
unni að skrifa undir þá beiðni til ráðherr-
ans, að sýslumanni og bæjarfógeta Jóhann-
esi Jóhannessyni verði veitt sýslumanns- og
bæjarfógetaembættið hér. En hvers vegna
lætur blaðið þess ógetið, að bænarskjal hefir
þegar verið sent til ráðgjafans um að veita
Lárusi H. Bjarnason embættið? Hefir rit-
stjórinn verið dulinn þess? Eða þykir hon-
um réttast að fara dult með þetta ráð vina
sinna, sem alveg áreiðanlega er ekki að
skapi meira hluta héraðsbúa — svo að talað
sé sem gætilegast?
III. ár.
Stjórn íslandsbanka.
Hún er nú skipuð. Eins og öllum
er kunnugt, verður danskur maður,
Emil Schou, yfirbankastjóri. En með-
stjórnendur hans verða þeir amtmað-
ur Páll Briem og bankabókari Sig-
hvatur Bjarnason.
Enginn vafi er á því, að þessi úr-
slif málsins mælast einkar vel fyrir
um land alt.
Hvort sem litið er á málið frá
sjónarmiði bankans eða þjóðarinnar,
er ekki lítið í það varið að fá Pál
Briem fyrir bankastjóra, mann, sem
bæði er jafn-miklum hæfileikum bú-
inn og lætur sér jafn-ant um atvinnu-
mál landsins og hefir jafn-mikla þekk-
ing á þeim sem hann.
Um Sighvat Bjarnason er ekki held-
ur annað en gott að segja, þó að
hann sé ekki jafn-þjóðkunnur maður
sem hinn. Hann er að sönnu einn af
þeim, sem fastast mæltu framan af
gegn stofnun íslandsbanka. En að
hinu leytinu er það á vitorði þeirra,
sem kunnugir eru skoðunum hans, að
honum snerist síðar svo hugur í þvf
máli, að hann taldi brýnustu nauðsyn
á því, að vér fengjum bankann. Hann
er starfsmaður hinn mesti, hefir stað-
ið ágætlega í stöðu sinni við Lands-
bankann, er vandaður og réttsýnn
maður og drengur hinn bezti.
Takist nú vel með stofnun útbú-
anna, má fyllilega við því búast, að
bankinn vinni þjóðinni það gagn, sem
vinir hans hafa jafnan óskað og von-
að, síðan er stofnun hans bar á góma.
%
j/lentun bænda.
Guðmundur Friðjónsson hefir í 16.
tölubl. Norðurl. ritað um þetta mál.
Ekki er því að neita, að margt er
vel og rétt mælt í grein þessa hátt-
virta höf.; en þó koma þar fram skoð-
anir, sem mér virðast að ýmsu leyti
mjög varhugaverðar.
Höf. segir mentunarviðleitni þjóðar-
innar hvarvetna mjög auðsæja; færir
hann þvf til sönnunar löngun æsku-
manna til skólagöngu.
>Allir vilja fara f skóla.«
»En hversdagsstörf eru fyrirlitin og
snúið bakinu við þeim.«
Síðan segir höf., að ekki sé brýn
þörf að hrópa til þjóðarinnar um meiri
mentun.
En sé þessu svona farið, sem höf.
virðist ætla, að skólagangan dragi
menn frá nauðsynlegustu störfum, þá
veit eg ekki, hvernig þörfin á að verða
brýnni til að hrópa um meiri mentun.
En fáum mun koma til hugar að
mentunin aukist í landinu, þó að skól-
arnir væru lagðir niður, og eigi mundi
það heldur vera talinn vottur vaxandi
menningar, ef skólarnir færu að standa
hálftómir.
Eg er nú að vísu ekki samdóma
höf. að því leyti, að skólagangan dragi
úr framleiðslunni í landinu yfirleitt;