Norðurland - 02.04.1904, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
Akureyri, 2. apríl 1904.
27. blað.
JSagnfræðaskólahúsið.
í næstsíðasta blaði Norðurlands
var þess getið, að þrjú tilboð hefðu
komið um að reisa skólann hér
næsta sumar samkvæmt uþþdrætti
þeim, er stjórnarráðið hafði sam-
þykt og Sigtryggur Jónsson snikk-
ari hafði gert að tilhlutun landrit-
arans. Pess var jafnframt getið, að
Snorri Jónsson hefði sent stjórnar-
ráðinu uþþdrátt og eftir honum
mundi skólahúsið »samsvara að
miklum mun betur því, sem til er
ætlast með lögunum" en sé sam-
þykta uþþdrættinum fylgt, „sérstak-
lega að því, er til heimavistanna
kemur".
Petta vil eg leitast við að rök-
styðja.
í lögunum um gagnfræðaskólann,
er samþykt voru á síðasta þingi, er
svo ákveðið, að í skólanum skuli
vera alt að 45 — 50 heimavistir, og
að til skólahúsbyggingar og muna
megi verja alt að 67 þús. krónum.
Bæði stjórnin og þingið ætlaðist
til, að námstíminn yrði 3 ár og að
húsið rúmaði um 80 —100 nemend-
ur. Svo var og til ætlast, að skól-
inn væri sameiginlegur fyrir karla
og konur.
í nefndaráliti neðri deildar er það
skýrt tekið fram, hversu heimavist-
unum skuli háttað. Þar stendur:
„Ætti þeim að vera þannig háttað,
að hverjir 4 nemendur hefðu tvö her-
bergi fyrir sig, gœtu þeir sofið [ öðru
og lesið í hinu. . . . Þeir ættu enn
fremur að fá matreiðslu og þjón-
ustu á skólanum og matast þar í
sameiningu, með öllu hinu sama
fyrirkomulagi og áður var á Möðru-
völlum." Við allar umræður um
málið var þetta álitið sjálfsagt og
í hvert skifti, sem menn greiddu
atkvæði með heimavistaákvæði lag-
anna, höfðu menn þannig lagaðar
heimavistir í huga. Jafnvel þeir, sem
voru því mótfallnir, að heimavistir
væru í skólanum, töldu sjálfsagt, að
fyrirkomulag þeirra væri á þennan
veg, svo framarlega sem þær væru
nokkurar, t. d. Hannes Þorsteinsson,
og öllum undantekningarlaust kom
saman um, að heimavistafyrirkomu-
lag latínuskólans, þar sem nemendur
sváfu margir saman og lásu í kenslu-
stofunum, væri með öllu óhafandi.
Af þessu er það fyllilega Ijóst, að
þingið hefir beinlínis samþykt, að
heimavistunum skuli hagað sam-
kvæmt fyrirmælurp nefndarálits neðri
deildar. Þessu verður ekki mótmælt.
Það þarf ekki að taka það fram,
að allir voru á einu máli um það,
að skólabyggingin ætti að samsvara
sem bezt kröfum tímans, „vera í
sem beztu og fullkomnustu standi",
eins og einn þingm. (H. Þ.) að orði
komst. En kröfur tímans eru fyrst
og fremst þær, að skólahúsin séu
rúmgóð, björt og loftgóð.
Nú er að líta á, hvort hús það,
sem reist yrði eftir samþykta Uþp-
drættinum, fullnægði þessum al-
mennu kröfum og hinum sérstöku
fyrirmælum lagannaogtilætlun þings-
ins.
Eftir uþpdrættinum á húsið að
vera 50 álna langt og 14 álna breitt.
Aftur úr endum þess ganga 15 ál.
langar álmur eða armar, einnig 14
álna breiðir. Húsið tvíloftað og
kjallari undir því öllu. í kjallaran-
um er eldhús, búr og borðsalur
handa heimanemendum og svo
þvotta og geymsluherbergi; en þau
mjög af skornum skamti. Baðher-
bergi engin. Kenslustofur eru alls
5, 4 á gólfi, 1 á neðra lofti; þrjár
stofurnar eru 10>/2 álnir á breidd
og 13 á lengd, en 2 QV2 álnir á
breidd og 11 álnir á lengd. Loft-
hæðin á gólfi er 5Ú2 alin, á neðra
lofti 5 álnir, á efra lofti 4 álnir.
Stofur þessar rútna vel 100 nem-
endur eins og til var ætlast.
Verði skólinn fullskipaður, má
búast við svo mörgum nemendum
í 1. og 2. bekk, að þeir komist ekki
fyrir í einni stofu og verður þá að
skifta þeiin í tvær stofur. Sjaldnast
nnin þó þurfa að skifta nema fyrsta
bekk og verður þá ein stofa af-
gangs, en það er líka öldungis
nauðsynlegt. í öllum nýjum skól-
um erlendis er sérstakur náttúru-
fræðisbekkur og áhalda og náttúru-
gripasafn skólans er þá venjulegast
við hlið hans, svo fljótlegt sé og
fyrirhafnarlítið að ná þaðan því,
sem nota þarf við kensluna í það
og það skiftið. Stofuna, sem uppi á
loftinu er, mætti hafa til náttúru-
fræðiskenslu; en sá galli er á, að
áhaldasafnið verður í hinum enda
hússins. Dráttlistarstofu og skóla-
iðnaðarsal vantar alveg og hvergi
rúm fyrir þetta í húsinu, nema með
því að taka til þess samkomusal-
inn, sem tæplega getur komið til
mála. Salur þessi er í miðju húsinu
22 álna langur, en ekki nema 9Q2
alin á breidd og 5 álnir á hæð.
Sjá allir að hann svarar sér næsta
illa og verður ilt bæði að tala og
syngja í honum.
Sá galli er á kenslustofunum, að
gluggarnir eru alt of litlir, einkum
vegna þess, hve herbergin eru breið.
í barnaskólum til sveita í Danmörku
er svo ákveðið, að glerflötur glugg-
ans skuli vera* ]/s af gólffleti skóla-
stofunnar. **Þjóðverjar telja 'U mátu-
legt og að ]/e sé hið allra minsta
sem komist verði af með. Eftir upp-
drættinum að dæma, verður gler-
flöturinn ]/9-]/n af gólffletinum,
eða gluggarnir til jafnaðar hálfu
minni en þeir eiga að vera.
Þá er heimavistum aðallega ætl-
að rúm á efra lofti. Eru þar 4 stór
súðarherbergi með kvistgluggum,
tvö 16 álna löng og 6]/2 alin á
* Ministerialtidende 1Q00 Nr. 9.
** A. Eulenburg: Real Encyclopadie B. 22
1899.
breidd með 3 gluggum á þaki og
2 11 álna löng og 6 álna breið
með 2 gluggum hvort. Auk þess eru
4 stafnherbergi á sama lofti. Port er
ekkert á húsinu, svo öll þessi her-
bergi eru mikið undir súð. Er svo
til ætlast, að margir nemendur sofi
í þessum stóru súðarherbergjum;
geta verið 10 í hvoru hinu stærra
en 9 í hinum smærri báðum. Af
þeim gætu 16 lesið í stafnherbergj-
unum en 13 hafa hvergi rúm til
lestrar nema bekkina eða svefnloft-
in sjálf. Eins og menn sjá, kemur
þetta fyrirkomulag gagngjört í bága
við þau fyrirmæli og tilætlun þings-
ins, sem skýrt er frá hér að fram-
an, og þar að auki er það mjög ó-
heppilegt, að hafa svo mikia íbúð
uppi undir þaki. „Þakherbergi eru
í heilbrigðislegu tilliti hin lang-ó-
hentugustu til íbúðar"*, fyrst og fremst
fyrir þá sök, að þau geta aldrei
orðið vel björt, vegna þess hve
gluggakisturnar eru djúpar, ekki sízt,
þegar þar við bætist að gluggarnir
eru fáir. Allir sjá, að 3 gluggar
fremur litlir á 16 álnum er alt of
lítið. Á einu herberginu eru þeir
allir á móti norðri, svo þar kemst
aldrei inn sólargeisli, og er það eitt
út af fyrir sig nægilegt til þess að
gera herbergi þetta með öllu ó-
byggilegt, enda væri full þörf á því
fyrir geymslu, sem ekkert rúm er
ætlað á loftinu, að undanteknum 2
smá þakklefum, en nemendur þurfa
mikið rúm fyrir föt sín, kofort og
annað dót og eitthvað af matvælum.
Loftið hlýtur líka ætíð að verða
verst uppi undir þakinu; þangað
stígur alls konar óloft, ekki sízt í
húsi eins og þessu, sem ekki er
gert ráð fyrir að hafi neinar tilfær-
ur til lofthreinsunar (ventilationar),
engin vindaugu né loftleiðslupípur,
að eins nokkura glugga á hjörum
og vita allir, hve þægilegir þeir eru
á veturna. Mun það vera alveg eins
dæmi um þessar mundir í öllum
þeim mentaða heimi, að skóli sé
reistur, eða menn láti sér koma til
hugar að reisa skólahús án nokk-
urrar vindeygingar. Enn er ótalinn
sá ókostur við þessa vistarveru á
efra lofti, að eklci er nema einn
stigi þangað upp og gæti það orð-
ið lífshætta að búa þar uppi, ef
eldur kæmi upp í húsinu.
Loks skal þess getið, að mjög
verður erfitt með eftirlitið með þeiin
háloftsbúum fyrir skólastjóra, sein
ætlað er vinnuherbergi niðri á gólfi,
og ekki verður heldur þægilegt að
koma við aðgreining á konurri og
körlum, því það mun þó ekki vera
ætlast til að hafa það eins og í
baðstofu, þó vistarveratr sé nauðalík
baðstofuloftunum gömlu.
Á neðra lofti eru 8 herbergi, sem
ætluð munu til heimavista. 2 —3 af
þeim þarf nauðsynlega að hafa fyrir
* Sören Hansen: Bygningslovgivningens
sanitære Hovedopgave Kbh. 1903.
III. ár.
áhöld og náttúrugripasafn, en þó
mætti koma 14 — 16 nemendum í
hin, sem eftir verða til svefns og
lesturs. Er þá samtals í húsinu svefn-
rúm handa 45 nemendum, sé norð-
urloftið notað til þess, sem ekki
ætti að vera, en lesrúm fyrir 32.
45 var lægsta heimavistatalan, sem
þingið til tók.
Eg þykist nú hafa sýnt fram á
með rökum, að hús, sem bygt yrði
eftir þessum uppdrætti, fullnægir
engri af hinum sjálfsögðu grund-
vallarkröfum, hvorki hvað rúm, birtu
né loft snertir, að það vantar her-
bergi til þess að hægt sé að kenna
alt það, sem lögin ákveða, og að
brotið er á móti tilætlun þingsins,
hvað fyrirkomulag heimavistanna
snertir.
Úr þessu verður að bæta, stjórn-
in verður að fara eftir lögunum og
og vilja þingsins og gera þær breyt-
ingar, sem til þess útheimtast. Þetta
ætti líka að vera harla auðvelt fyrir
hana, þar sem annar uppdráttur
liggur fyrir henni. Þar er siglt fyrir
öll þau sker, sem samþykti uppdrátt-
urinn strandar á.
Eftir uppdrætti Snorra, sem suður
fór nú með pósti, yrði húsið 21 al.
lengra en eftir samþ. uppdrættinuin,
eða 71 alin, en jafnbreitt og líkt í
lögun. í því eru smá herbergi handa
alt að 50 nemendum og öll á neðra
lofti og á gólfinu, og mjög hægt
að aðgreina alveg karla og konur.
Rúmmál heimavistanna er um 8000
teningsfetum meira en eftir samþ.
uppdrættinum. Kenslustofur eru 5,
samkomusalur í miðju húsinu á neðra
lofti 15 ál. á kant og 12 — 13 ál. á
hæð. Gengur hann þvert í gegnum
húsið, svo enginn samgangur er á
loftinu milli enda-armanna. Stigar
eru tveir, sinn hvoru megin við salinn.
Á efsta lofti er ekki búist við að
aðrir búi en eitthvað af vinnufólki
og mætti þar vel búa út teiknisai og
skólaiðnaðarsal. í kjallaranum er auð-
vitað miklu meira rúm til geymslu.
Þar er og baðherbergi. Safnherbergi
eru tvö stór og rúmgóð sitt hvoru
megin við samkomusalinn, og auk
þess eru fjórar smákompur ágætar
til þess að geyma í þeim tnyndir
bækur og annað, sem hafa þarf við
hendina.
Þetta hús býðst Snorri til að reisa
fyrir líkt verð og boðið hefir verið
að meðaltali í hitt húsið og alveg
óreynt, nema hægt sé að fá lægra
boð í það. Það virðist því liggja í
augum uppi, að sjálfsagt er fyrir
stjórnina að sæta þessu boði, og því
verður maður að treysta, að hún
geri. Þyrfti þetta ekkert að tefja fyr-
ir málinu. Stjórnarráðið gæti sent
uppdráttinn norður, með Vestu eða
fyr, og falið einhverjum hér, t. d.
skólastjóra eða amtmanni að leita
tilboða og semja um bygginguna.
Sá, sem tæki hana að sér, gæti svo
siglt með fyrstu ferð sem fellur. Er