Norðurland - 03.12.1904, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
10. b!að.
Akureyri, 3. desember 1904.
IV. ár.
í Hróarskeldu dómkirkju.’
Qefið loft, gefið loft, gefið lífsandaloft,
því eg lifi ei í rotnandi gröf!
Ella hljóða ég hátt, það sem hvíslað er oft:
„Þessi heimur er storkunargjöf."
Því að hvort ég er kviksettur konungum hjá
eða kotungum, það er mér eitt;
því að nú sé ég jöfnuðinn jörðunni á,
þó hið jarðneska sýnist svo breytt.
Þú ert hugsjúk mín önd, þú ert heit, þú ert köld.
Upp með hurðir! í brott héðan, brott!
Hvað ska! hégómans dýrð, þar sem Dauðinn er alt.
Það er dár, það er grimmasta spott!
Á það líkloft að tákna hvers loftið skal virt
upp í liðanna Glysheima sal?
meðan alt þetta lifði, sem liggur nú stirt,
meðan lífsvillan sannleikann fal?
Guð hjálpi yður, konungar, hvað hér er dimt!
Eg hefi heyrt um svo margt — um svo margt —
þennan skerandi násöng um gjörræðið grimt,
eins og Guð hefði sagt: Verði svart!
— Þetta skerandi gjálfur um „skilning og trú"
er öll skynsemi í útlegð var send —
þegar frjálsustu menn urðu fordæðu hjú,
sett í fangelsi, pínd eða brend!
Og þú boghvelfing blá, þú sem helköld og há
lítur hljóð yfir tímanna spil,
meður lotning og þrá horfi eg list þína á,
en þú lífgar ei hjarta míns yl.
Því að sjálf ertu jarðsett, og sjálf ertu dauð:
Ó, þú sagnríka skjöldunga hof!
Upp í ómælis tómleikann teygir þú snauð
þína turna við skýjanna rof!
Nú er hálfs þumlungs smáblómið himninum nær
báðum háturnum þínum við ský;
nú er hjartaslag barnsins ei hæðunum fjær
en þeir hásöngvar kór þínum í.
Hvorki Valdemar, Absalon, Pétur né Páll,
hvorki prestar né levítafjöld,
hvorki vegur né vald, enginn vizkunnar Njáll,
getur vakið upp steindauða öld!
Þú munt fara sem Hleiðra, sem hvergi á sér hof,
ekki hálmstrá, og varla sinn grunti.
Vel og gott — ef þú heyrir þitt Iifandi lof
gegn um lævirkjans sí-unga munn!
Ó, það dýrðlega duft hér í gröfunum geymt.
En þó grípur mig nístandi þrá;
því hvað megna þeir stóru? Eg get ekki gleymt,
hversu grátlegt er lífið að sjá!
Eins og blómstrin á vorin um gróanda grund,
eins það glóir mót hækkandi sól;
eins og laufin á haustin um hélaðan lund
er það hjaðnað, þá fýkur í skjól.
Og þess aldini? Guð minn, hve aumleg og smá,
og sem ekkert hjá heims þessa neyð —
eins og blálindar tár hjá þeim sóllausa sjá,
er þau sogar í helstríð og deyð!
* 5. júlímán. 1904 skoðaði eg hina merkilegu dómkirkju, í flokki fjöl-
mennis þess, er tilheyrði friðarþingi þvf, er þá daga stóð í Khöfn. Veður
var heitt og varð mér óglatt í kirkjunni, og fann fyrst lengi eigi djákn-
ann, er lyklana geymdi. Þá kviknaði fyrst hjá mér sá hugblær (stemning),
sem kvæði þetta bendir til.
Búnaðarfélag íslands
hefir enn, til þess að gjöra, sárfáa félaga á Norðurlandi. Tillag til
félagsins er 10 kr. í eitt skifti fyrir öll, ef um einstaka félagsmenn
er að ræða, en félög greiði 10 kr. á hverjum 10 árum. Hver félags-
maður fær eitt eintak af skýrslu félagsins, kostnaðarlaust sent, svo
og þær bækur, er stjórn félagsins ákveður að títbýta skuli meðal
félagsmanna Búnaðarrit, sem félagsmenn fá, hefir verið um og yfir
20 arkir. á ári. Eldri árgangar þess enn fáanlegir með góðum
kjörum.
Hvað er stórt? hvað er smátt? — Eins og hjarta mitt slær,
eins og hittist á skap mitt og sál.
En ei helming neinn Absalon afrekað fær,
þess er ætlaði; hitt verður tál! —
Og „samt gengur jörðin". Því ég hef þá trú,
að það jafnist vort stormóða haf,
og að sjón vor sé rétt og til sannleikans brú —
þessi sjón, er oss eilífðin gaf. —
En með Dauðann í brott! Eg vil lifa mitt líf,
og sjá ljós þó að ógni mér Hel;
og ég hleyp út í lífið og heltjaldið ríf,
til að hylla þig, eilífa hvel! —
Sof þú rótt, sof þú rótt. Ó þú döglinga drótt!
Ekki dæmi ég verk þín á storð'
Góða nótt! Höfum hljótt: öll vor gjörningagnótt
verður grafsteinn með hálfkveðið orð! —
Kotn þú, ljúfasta ljós! Kom þú roðnandi rós,
kom og réttu mér töfranda munn. —
Það er nóg: eg á frið, eg á allsherjar grið,
hér við allífsins skínanda brunn! yr 7
Mikill er sá munur!
í lærða skólanum eða »hinum al-
menna mentaskóla* í Reykjavík eru
nú einir 63 nemendur. A gagnfræða-
skólanum hér eru alls 68 nemendur.
í Reykjavíkurskóla komu í haust 14
nýsveinar en í Akureyrarskólann 4S
nemendur, karlar og konur. 7 fastir
kennarar, 2 aukakennarar og 3 tíma-
kennarar kenna þessum 63 nemendum
í Rvk. og hafa að launum fyrir starfa
sinn um 23 þúsund krónur úm árið,
en Akureyrarkennararnir eru 3 og hafa
að launum um 7 þús. kr. Rvíkskóla-
sveinarnir hafa 4 þús. kr. ölmusustyrk,
720 kr. húsaleigustyrk, 100 kr. fyrir
læknishjálp og 48 kr. lyrir sálusorgun.
Gagnfræðingarnir hafa af ölmusufé einar
400 kr., engan húsaleigustyrk, og því
síður nokkurn opinberan styrk til lækn-
inga á líkama eða sál. Hinn árlegi kostn-
aður við Rvk.skóla er um 3 5 '/2 þús.
kr. en við Akureyrarskólann þetta ár
tæpt 9Ú2 þús. kr., auðvitað að bygg-
ingarkostnaði sleptum. Hver af þess-
um 63 nemendum syðra kostar því
landið að meðaltali um 560 kr. en
hver nemandi Akureyrarskóla að eins
140 kr. eða 420 kr. rnini.a.
Rvk.sk. er skift í 6 bekki eða deildir
og koma þá 2 kennarar að jafnaði á
hverja deild eða um 5 nemendur á
hvern kennara. Gagnfræðaskólinn hefir
hingað til ekki verið ncma tveir bekk-
ir, og meðan svo var, höfðu kennar-
arnir mátulega mikið að starfa. En
sökum hinnar miklu aðsóknar í haust
varð að skifta neðri bekk í tvær
deildir, svo nú eru deildirnar 3 eða
jafnmargar kennurunum. Starf kenn-
aranna hefir því aukist um þriðjung.
Þeir verða að vinna alla tfmana hvíld-
arlaust á hverjum degi, og komast þó
ekki yfir að kenna hverja grein eins
margar stundir og hingað til og sum-
um lögboðnum námsgreinum vcrður að
sleppa alveg, eins og áður er skýrt frá
hér í blaðinu. Endurgj .ld fá þeir ekkert
fyrir hið aukna starf, og stjórnarráðið
neitaði meira að segja um fé til tíma-
kenslu, þegar þess var leitað af skSla-
stjóra.
í gagnfræðaskólanum eru helmingi
fleiri nemendur en í 3 neðri bekkjum
Rvk.skóla og helmingi færri kennarar,
3 á móti 6. En þcssir 3 kennarar
verða að inna af hendi jafnmikið starf
á sama tfma og hinir 6 fyrir miklu
minni Iaun. Einn kennarinn hér, sem
hingað til hefir séð um söngkensluna,
verður t. d. að launa söngkennara úr
sínum vasa, þótt hann sjálfur verði
að vinna alla dagsins tfma, langt fram
yfir skyldu sína.
Er nú nokkur sanngirni í þessuf
Það er bæði ranglátt og óviturlegt.
Ótrúlegt er að þingið bæti ekki
úr þessu.