Norðurland - 30.12.1905, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, Iæknir.
Akureyri, 30. desember 1905.
16. blað
Jlækjur Jfjaltalíns.
Hjaltalín skólastjóri er ennþá kom-
inn á stúfana í Gjallarhorni, til þess
að reyna að greiða úr nokkrum möskv-
um í ósannindaneti því, er hann hefir
fiækt sig í. Honum er ekki ennþá
orðið það fullkomlega Ijóst, að hann
getur ekki greitt úr þeirri flækju;
hann verður að skera hana utan af
sér; einstaka orð í grein hans benda
til þess að hann langi til þess að
gera það, en ennþá er hann þó svo
feiminn við sannleikann, að hann kýs
heldur að vefja netinu fastar að sér,
en að standa uppi strípaður.
Hann er nú horfinn frá því aftur,
að því er lagasynjanirnar snertir, að
halda að nokkur vörn sé í því, »að
ljúga í annara orða stað«; nú sér
hann ekki annað ráð en að halda því
fram, að frestun og synjun sé »full-
komlega sama«. Það er til lítils að
vera að deila við mann, sem segir að
hvítt sé svart og svart sé hvítt og
færir engin rök fyrir máli sínu; en
til þess að skýra það ennþá einu sinni,
að hann tari hér með rangt mál, skul-
um vér benda lesendum Norðurlands
á, hvernig farið hefði verið með lög-
in, ef ráðherrann hefði orðið við þeirri
ósk, að fresta samþykt ritsímalaganna
og leysa þingið upp.
Samkvæmt 8. gr í stjórnarskránni
eiga nýjar kosningar að fara fram áð-
ur en tveir mánuðir eru liðnir frá þv(
að þingið var leyst upp, og á þá að
stefna Alþingi saman næsta ár. Enn-
fremur segir svo í io. gr. stjórnar-
skrárinnar: »Hafi konungur ekki stað-
fest eitthvert lagafrumvarp, sem Al-
þingi hefir fallist á, á undan næsta
reglulega Alþingi, er það fallið niður.«
Þessi ákvörðun sýnist ekki geta náð
til þessara laga, sem hér ræðir um,
því reglulegt Alþingi er í stjórnar-
skránni sett sem andstæði aukaþinga.
Þegar því á aukaþing hefði verið kom-
ið, hefðu lögin ekki verið fallin niður.
En meðferð þingsins á lögunum hefði
ráðið því, hvort þau hefðu fallið niður
eða ekki. Ef stjórnin hefur með sér
5/ð hluta kjósendanna í þessu máli,
eins og stjórnarblöðin eru að segja
okkur, — og skólastjórinn sýnist vera í
þeirra tölu, sem trúa því, ef nokkurt
mark á að taka á orðum hans, — þá er
svo sem ekki hætt við að þingið hefði
farið að fella lögin, og þá hefðu þau
strax á eftir hlotið staðfestingu kon-
ungs; en ef það er ósatt, jafnvel svo
ósatt, að stjórnin hafi ekki helming
kjósendanna með sér, þá hefðu lögin
verið feld samkvæmt yfirlýstum vilja
meiri hluta þjóðarinnar, og höfum vér
aldrei heyrt að slílct væri talið með
lagasynjunum.
En ef vér setjum svo, að hitt væri
réttara, sem ekki er, að Hta svo á
að lögin væru fallin niður, þegar á
þingið kæmi, þá gerir það ekki stór-
an muninn. Lögin hefðu verið sam-
þykt af þinginu eða feld af þinginu,
alt eftir því hvort meiri hluti hinna
nýju þingmanna (og þjóðarinnar) hefði
verið lögunum fylgjandi eða ekki.
Vér höfum þá vonandi skýrt það
nægilega, að því fer svo fjarri að
frestun og synjun sé »fullkomlega
sama«, eins og skólastjórinn er að
halda fram, að frestunin gat aldrei
leitt til lagasynjunar, og hefði skóla-
stjóri getað varið þeim tíma betur,
sem hann hefir eytt til þess að telja
þjóðinni trú um þetta.
Skólastjóri segist nú aldrei hafa
sagt neitt um það, hvort orð prests-
ins, sem hann hafði eftir honum, væru
sönn eða ekki, hvort ásökunin, sem
hann hefir eftir prestinum, væri á rök-
um bygð. Vér skulum leyfa oss að
prenta hér upp ummæli skólastjóra
um þetta í 39. bl. Gjallarhorns. Þau
eru á þessa leið:
Hafi verið ráðist á prestana, þá mega
þeir sjálfum sér um kenna, ef nöfn þeirra
bera vitni um það á undirskriftaskránum,
hvern flokk þeir fylla, því að eg vil ekki
geta þess til, að nöfn þeirra sé óheimil á
skránum.
Eg átti nýlega tal við einhvern merkasta
prest þessa héraðs, og spurði eg hann,
hvort hann hefði sett sitt nafn undir rit-
síma-áskorunina, og hvers vegna. Hann
svaraði: »Eg skrifaði undir skjalið af því,
að þeir lugu því í mig, að ritsímafélagið
gæti fengið framlenging einkaleyfis síns
eftir 20 ár, hvað svo sem þing eða stjórn
segði«.
Söguna get eg sannað, hvenær sem vera .
vill.
Hafi nú undirskriftir flei' i undirskrifenda
verið þannig tilkomnar, þá eru þær þeim
til lítils sóma.
Það er satt að skólastjóri hefir
aldrei sagt með berum orðum, hvort
hann tryði því, sem hann hefir eftir
prestinum, en annaðhvorf hefir hann
trúað því eða hann hefir ekki trúað
því. Hafi hann trúað því, hefir hann
gert sig beran að frábærri grunnhygni
og vanþekkingu, en hafi hann ekki
trúað því, hefir hann hlaupið í blað
sitt með allsendis ómerka kviksögu, í
því skyni að kasta ryki í augu les-
enda sinna. Skólastjóri verður að skera
úr, hvort réttara er. Satt að segja
hölluðumst vér fremur að fyrri skýr-
ingunni, því vér vildum ekki fullyrða,
að hann væri svo óvandur að vör-
unni, að hann vildi beita fyrir sig þeim
sönnunargögnum, sem hann fyndi sjálf-
ur að væru allsendis ógild. En hann
um j>að.
Líkt má segja um það, sem skóla-
stjóri segir um það, að »flestir« hafi
talað svo um það »fyrst«, sem senda
ætti undirskriftarskjölin til konungs.
Hann er nú farinn að reyna að draga
úr því, en heldur því þó fram að það
hafi verið »haft á orði« og þykist hafa
»nóg vitni til að sanna að svo var
talað«, en hann segist aldrei hafa sagt
að hann »hafi trúað því«. En hann
gleymir því algerlega, að gera mönn-
um Ijóst, hversvegna hann sjálfur var
að halda hlífiskildi yfir þessum ósann-
indum eftir að búið var að prenta á-
skoranirnar orðrétt í blöðunum.
Vér vonum að vér höfum nú skýrt
þetta deilumál Norðurlands og skóla-
stjóra svo ljóslega, að engin þörf sé
á að ræða meira um það. Vér vitum
að skólastjóri er svo skapi farinn, að
hann þarf ætfð að hafa síðastur orðið
í ritdeilum; þá ánægju má hann gjarn-
an fá í þetta sinn; fyrir vort leyti
Ieflgjum vér málið f dóm allra skyn-
bærra og réttsýnna manna.
%
fFrá útlöndum.
Khöfn 5. des> 1905.
Hið rússneska ríki.
Ástandiá þar veldur nú mestu umtali
úti í heimi. Þar er alt í tryllingsuppnámi
og gengur hvorki né rekur í stjórnarskrár-
málinu. Á Witte við mjög ramman reip
að draga, því að háaðall, stórfurstar og
höfðingjar Rússa reyna á alla vegu að
vera þröskuldur í vegi hans. Hata þeir
hann mjög, því að honum kenna þeir —
og það að réttu — auglýsinguna 30. okt.
sem dregur öll völd og ráð úr höndum
þeirra, ef hún verður annað og meira en
orðin ein. Sumir embættisbræður hans í
ráðaneyti hans eru honum mjög andstæð-
ir, einkum innanríkismálaráðgjafinn. Hefir
heyrzt, að hann mundi verða að segja af
sér, en enn hefir Witte samt ekki auðn-
ast að velta honum úr völdum. Óeirðir
undirstéttanna, verkföllin og samblástur f
hernum notar afturhaldsliðið óspart sem
vopn gegn frjálslegri löggjöf og allri íviln-
un við þjóðina í lýðstjórn og sjálfsforræði.
Verkföllin eru mikil, einkum meðal ritsíma-
þjónanna, svo að nær því öllu sambandi
við umheiminn er slitið. »Hið mikla nor-
ræna« á ritsímastöðvar í Pétursborg og
vinna þar danskir menn. Þeir hafa verið
ófáanlegir til þess að hætta vinnu, þótt
rússneskir atvinnubræður þeirra hafi með
öllu mótti leitast við að fá þá til þess.
Eru þeir Rússarnir mjög reiðir Dönum,
því að sakir þeirra hefir mishepnasf að
komafram allsherjarverkfalli meðal ritsíma-
þjóna og ekki tekizt að rjúfa með öllu alt
fréttasamband við umheiminn. Aftur er
innanlandssambandi sama sem algerlega
slitið og veldur slíkt hinu mesta tjóni. Öll
stjórnarumsjón verður að engu, verzlun
og iðnaður leggst í lamasess o. s. frv.
Að óeirðunum hefir mest kveðið í Se-
bastopól. Þar gerði nokkur hluti fiotaliðs-
ins uppreist — og tókst þar blóðugur bar-
dagi, er lauk þannig, að uppreistarmenn
biðu ósigur. Sá gerðist foringi þeirra, er
Schmidt hét, og byrjaði hann á }>ví að
handtaka nokkura hershöfðingja, svo að
æðstu stjórnendur hersins hlífðust fremur
við að skjóta á skip það, er hann stýrði.
En það dugði ekki. Stórskotalið borgar-
víggirðingarinnar var skipað að skjóta á
skip hans, en hann lét lið sitt aftur hefja
skothríð á bæinn. Hlauzt mikill skaði í
borginni af kúlum uppreistarmanna, er að
lokum gáfust upp og var fjöldi þeirra
höndum tekinn, og var sjálfur foringinn
einn þeirra. Klæddist hann óbrotnum liðs-
mannabúningi og hugðist þannig að laum-
ast burt, en hann þektist og var varpað í
fangelsi.
Sá pati hefir flogið fyrir, að stórfursti
einn hafi veitt keisara Rússa banatilræði
V. ár.
Hér með tilkynnist vinum og
vandamönnum, að mín elsku-
leg eiginkona Oróa Jónsdóttir
andaðist eftir langvarandi sjúk-
dóm nóttina milli 23. og 24.
þ. m. Jarðarförin fer fram frá
heimili mínu 4. janúar, kl. 12
á hádegi.
Oddeyri, 30. desember 1905.
Jón Púlmason.
og sært hann, en óvíst er, að það sé satt
Aftur er hitt kallað satt, að Valdemar
stórfursti, föðurbróðir keisara, hafi reiðst
svo bróðursyni sínum, að hann hafi ráð-
ist á hann, en annar stórfursti gekk í milli
þeirra og tókst að skilja þá, og á Valde-
mar að hafa verið illa útleikinn í þeirri
viðureign.
Blaðamaður einn hefir nýlega átt tal við
Leo Tolsloj um ástandið í Rússlandi Hann
hélt að menn þyrftu ekki að bera kvíð-
boga fyrir stjórnarbyltingu. Iðnaðarmenri
eru svo fámennir, að þeirra gætir ekki
mikið. Bændurnir væru aðalkjarni landsins
og þeir væru byltingamenn engir. Allar
fréttir af bændaóspektum væru mjög ýkt-
ar. Núverandi stjórn ætti ekki að sitja leng-
ur í völdum, því að hún styddist við her-
veldi, en í hennar stað ætti ný stjórn að
koma til valda, er nyti trausts og ástar
þjóðarinnar og ríkti samkvæmt meginkenn-
ingum kristindómsins.
England.
Ráðaneytisskifti á Bretlandi. Hefir Balfo-
ur beðist lausnar, en Campbell-Bannermann
mun eiga að mynda hið nýja ráðaneyti,
þvi að hann er foringi frj'álslynda flokksins.
Á Englandi eru menn aldrei í vafa um,
hver verður forsætisráðherra, því að þar
hefir það Iengi verið föst venja að foringi
þess flokks, er til valda hefir hafizt, verð-
ur forsætisráðherra, enda þótt margir kunnu
að vera hæfari til þess, eins og alment er
talið nú. Campbeil-Bannermann þykir eng-
inn afburðamaður, en hann er flokksforingi,
og því er hann látinn mynda ráðaneytið.
Svona er brezkt þingræði!
Því hefir fyrir löngu verið spáð, að
Balfour mundi bíða ósigur við næstu kosn-
ingar og steypast úr völdum. En mönnum
kemur það á óvart, að hann skyldi ekki
þrauka fram yfir þær. En sundrung í flokki
hans hefir valdið því, að hann sagði nú af
sér fyrir næstu kosningar, er fram eiga að
fara eftir nýárið. Balfour varð forsætisráð-
herra 1902 á eftir Salisbury. Var ráðaneyti
hans þá mjög fast í sessi. Við kosningarn-
ar 1900 vóru stjórnarmenn 402, en and-
stæðingar stjórnarinnar 268. — Parlament-
ið er alls skipað 670 þingmönnum. En
ýmsar aukakosningar hafa farið fram síðan
og hefir stjórnin nær því alt af beðið þar
ósigur. Við mikilsvarðandi atkvæðagreiðslur
hefir stjórnin í seinni tíð ekki haft nema
70 atkvæða meiri hluta. Aðalástæður þess-
ara vaxandi óvinsælda Balfours og stjórnar
hans eru aðallega tvær: Búaófriðurinn hafði
svo mikið fétap og manntjón í för með
sér, að meira bar á óánægjunni með alla