Norðurland - 30.12.1905, Blaðsíða 2

Nl.
64
ráðsmensku stjórnarinnar en fögnuðinum
yfir sigri þeim, er Bretum loks tókst að
vinna á Búum. Og svo er tollmálapólitík
Chamberlains og makk Balfours við hann.
Að vísu voru horfur á því í fyrstu, að
Chamberlain og stefna hans mundi sigra,
er hann hóf leiðangur sinn gegn fríverzlun
Engla og flutti hverja raeðuna annari snjall-
ari um ágæti verndartolla og farsæld þá,
er þeir bæri í skauti sér fyrir brezka verka-
menn og þegna. Hann vildi hefna sín á
öðrum þjóðum fyrir árásir þeirra á Breta
sakir Búastríðsins og segja þeim tollstríð
á hendur. Verndartollarnir áttu að orna
þeim í stað fallbyssnanna. En andstæðing-
um hans veitti betur í rökræðum um mál-
ið og hefir vegur Camberlains mjög mink-
að á Englandi upp á síðkastið, og þykir
hætt við, að hann ávinni sér aldrei aftur
það álit og traust, er hann áður hafði.
Noregur.
Þar er Hákon 7. og Maud drottning
hans sezt að. ríkjum. Var fögnuður afskap-
legur og öll viðhöfnin, er hann hélt innreið
sína'í Kristjaníu. Fólkið var beinlínis drukk-
ið af konungsdálæti. Þykir mörgum frelsis-
mönnum og lýðveldissinnum sem Norð-
mönnum hafi hér illa farizt, er þeir komu
Óskari Svíakonungi af höndum sér og
fengu svo í staðinn — enska drottning,
enda er það svo að segja hálf ógeðslegt
að lesa um fleðulæti Norðmanna við kon-
ung sinn og hlýtur að ergja alla frjálslynda
Noregsvini.
X
ísland og DanmörK-
íslenzk löggjöf undir effirliíi Dana.
Landstjóra-fyrirkomulagið.
Endurskoðun á stöðulögunum.
Málfundafélag lögfræðinga (Juridisk
Diskussionsklub) og þjóðmegunarfélag-
ið (Socialökonomisk Samfund)(í Kaup-
mannahöfn héldu sameiginlegan fund
1. þ., m. um stöðu íslands í ríkinu.
Hefir Nl. borist skýrsla um fundinn
frá tveimur mönnum í Höfn og er
efni þeirra skýrslna dregið hér saman
í eina heild.
Umræðurnar hóf ungur lögfræðis-
nemi, er Schesíed heitir (sonur fyrv.
landbúnaðarráðherra S„ sem nú er
form. í Atlantseyjafélaginu og danska
LandhusholdningsSelskabet).Þóttifyrir-
lestur hans skýr. Rakti hann höfuðat-
riðin í stjórnarfarssögu vorri frá elztu
tímum og niður að staðfestingu lands-
dómslaganna. Þar hélt hann fram þeirri
gömlu kenningu, að Danir gætu kipt
fótum undan allri sjálfstjórn vorri með
því að breyta stöðulögunum, og alla
lögfræðinga kvað hann sammála um
það, að þar sem ráðherra vor væri í
ríkisráðinu, bæri hann ábyrgð fyrir
ríkisþinginu. Hann væri danskur ráð-
gjafi, en um leið landshöfðingi. Það
hefði verið óheppilegt fyrir íslendinga
að sameina þannig ráðherra og lands-
höfðingjaembættin. Landshöfðingjaem-
bættinu hefði átt að halda, en ráð-
herrann að sitja í Höfn, því þá hefði
hann betur getað notað sér ástæður
og atvik þar, íslandi til hagsmuna, en
nú yrði hann eins konar undirráðgjafi,
landshöfðingi með ráðherratitli.
Finnur Jónsson prófessor stóð þá
upp og hélt því fram, að alt væri
gott og eins og það ætti að vera f
stjórnarfyrirkomulagi voru. Kvaðst líta
svo á, að allrí stjórnarbaráttu væri
lokið. íslendingar hefðu nú fengið alt
sem þeir þyrftu og gætu krafist. Undir-
skrift forsætisráðherrans undir útnefn-
ingu íslandsráðherrans væri ekkert ann-
að en form. Hann gaf og þá upplýs-
ingu, að forsætisráðherra Dana væri
settur til að hafa eftirlit með Islands-
ráðherranum. Honum væru send öll
frumvörp til yfirlits og sömuleiðis öll
lög, áður en þau væru lögð fyrir kon-
ung til staðfestingai, og hann sæi um,
að ekkert kæmist inn í íslenzka lög-
gjöf, sem Danir gætu ekki sætt sig
við.
Valtýr Ouðmundsson háskólakennari
sagði að það mundi að sjálfsögðu vekja
mikla eftirtekt og umtal á Islandi þetta
sem Finnur Jónsson hefði nú komið
upp, að ráðgjafi íslendinga væri sett-
ur undir forræði danska forsætisráð-
herrans, en Finnur svaraði því aftur
á þá leið, að Alberti hefði sjálfur sagt
sér þetta.
Dr. Birck fólksþingsmaður kvað þetta
ekki rétt hjá F. J., að undirskriftin væri
aðeins form, hún væri þvert á móti
nauðsynleg frá sjónarmiði Dana, því
hún sýnir og á að sýna, að Islands-
ráðgjafi sé danskur ráðgjafi, »fyrst
hann situr í ríkisráðinu er hann líka
danskur ráðgjafi*. Þetta yrði svo að
vera með þessu fyrirkomulagi, en fyrir-
komulagið væri ófullnægjandi. Það væri
heldur ekki rétt hjá F. J., að ráða-
neytaskifti í Danmörku hefðu engin
áhrif á stöðu íslandsráðherrans. Kom
hann með ýms dæmi því til skýringar.
Meðal annars væri það eitt nægilegt,
ef vinstrimenn færu frá og hægri-
menn kæmust til valda, eða þá að
vinstrimenn kæmust til valdanna eftir
hægrimenn, að ráðaneytið neitaði að
hafa þann mann, sem verið hefði og
sem óttast mætti að stæði í sambandi
við sína tyrverandi félaga og embættis-
bræður, segði þeim leyndarmál, sem
gerðust í ríkisráði, þar sem hann væri
viðstaddur, en sem áríðandi væri að
mótflokkurinn fengi enga vitneskju um.
Þá gætu þeir hcimtað að hann færi
frá, án nokkurs tillits til afstöðu hans
til Alþingis. Fyrirkomulagið væri því
ilt. íslendingar þyrftu að fá samskon-
ar stjórn og Kanada, og hana mundu
þeir líka geta fengið: Landstjóra með
ábyrgð fyrir ríkisráði og ráðaneyti með
ábyrgð fyrir Alþingi. Svo taldi hann,
að líka ætti að endurskoða stöðulög-
in og láta bæði ríkisþing Dana og ís-
lendinga samþykkja þau. Þó ætti ekki
að samþykkja þessi nýju stöðulög á
Alþingi; til þess þótti honum það
ekki hafa nægilegt fullveldi; heldur
átti beinlínis að leggja lögin undir
atkvæði íslenzkra kjósenda.
Dr. Valtýr Ouðmundsson sýndi fram
á að grundvallarlög Dana giltu ekki
á íslandi, nema ef það væri að því
leyti sem stöðulögin og ríkisráðssetan
hefðu smeygt íslenzkum málum undir
valdsvið grundvallarlaganna. Þá talaði
hann um undirskriftarmálið og sýndi
fram á, að þar væri að ræða um
stjórnarskrárbrot. Ennfremur skýrði
hann frá því, að 31. okt. 1901 hefði
hann sent stjórninni skriflegar tillögur,
sem farið hefðu fram á hið sama, sem
Dr. Birck styngi upp á: Endurskoðun
stöðulaganna, er samþykt væru bæði
af ríkisþingi og Alþingi, og landstjóra
með ráðaneyti, cins og í Kanada. Sum-
ir ráðherrarnir hefðu þá viljað sinna
því, en Alberti, sem mestu réði, hefði
þvertekið fyrir það, og svo hefði niður-
staðan orðið sú, sem kunnugt væri,
— án þess að endurskoða stöðulögin
og í rauninni á móti þeim. En það
væri ekki Islendinga að gæta þess,
að þau væru haldin.
X
Ofsaveður. — Hús fjúka.
Ofviðri mikið fór hér yfir héraðið 12. þ.
m. af vestanátt. Hafa sumir líkt því við
sepémberveðrið mikla árið 1900. cn þó
mun það ekki hafa verið jafnmikið, sízt
allstaðar. Töluverðan skaða gerði veður
þetta. En mest kveður þó að þeim skað-
anum, að Holfskirkja í Fljótum fauk í
veðri þessu. Kirkja þessi var bygð fyrir
fám árum og mun hafa verið vandaðasta
og álitlegasta kirkjan þar vestur frá. Húsið
var bygt undir umsjón herra kaupm. E.
B.Guðmundssonar áHaganessvík.Hafði hann
gert sér mjög ant um að sem vandlegast
væri gengið frá kirkjubyggingunni, látið
festa hana niður á öllum hornum með
sterkum járnfestum og fylla milli útveggja
með smágrjóti, jafnt efri brún á gluggum.
Væntanlega hefir eitthvað bilað við for-
kirkjuna og turninn upp af henni og veðr-
ið svo komist inn í kirkjuna sjálfa og lyft
henni upp. Járnböndin á hornum kirkjunn-
ar biluðu á þann hátt að kengir drógust
út úr báðum stoðum á suðurhlið, en járn-
festar slitnuðu á báðum hornum á norður-
hlið. Aðalfestan að neðan við öll horn
kirkjunnar hafði ekkert rótast. Önnur hlið
kirkjunnar er að sögn mikið til heil og
aflviðina má nota, orgelið hafði ekki verið
mikið skemt, altarisbríkin var ófundin.
Húsið hafði kostað um 6000 kr. og er
tjónið því mikið fyrir sóknina.
A sama bæ sleit opið fjárhús og svifti
ofan af, en í Siglufirði fauk 20 hesta hey.
í þessu veðri fauk þinghús Arnarnes-
hrepps. Hafði það nýlega verið flutt af
Hjalteyri út í Arnarnesvík. Á Kjarna í
Arnarneshreppi fauk þak af hlöðu, en á
Hömrum í Hrafnagilshreppi fauk timbur-
hús, sem ekki hafði verið fullsmíðað.
X
Vesfuríslendingar og
hraðskeytamálið.
Norðurland flutti í sumar ummæli eins
merks landa vors í Vesturheimi um hrað-
skeytamálið, og eins og kunnugt er, fóru
þau mjög eindregið í jrá átt, að vér heíðum
heldur átt að kjósa loftskeytin. Að sjálf-
sögðu eru ummæli Vesturíslendinga um
þetta efni mjög eftirtektaverð fyrir oss.
Þeir Iifa ineð einni af mestu frarrifaraþjóð-
um heimsins og hafa miklu betri tök á því,
að mynda sér glögga hugmynd um kosti
og ókosti loftskeyta og ritsíma, en vér, þar
sem þeir lifa í því landi, sem alsett er með
ritsíniaþráðum, en þar sem loftskeytin jafn-
framt eru að ryðja sér mjög til rúms, þrátt
fyrir það, að ritsímaþræðirnir voru áður
fyrir, þvínær hvarvetna. En þó eru þau
ekki síður eftirtektaverð fyrir oss fyrir það,
að ekki verður Vesturíslendinguin brugðið
um hlutdrægni og flokkaríg í þessu máli;
þeir hljóta að dæma eingöngu eftir sann-
færingu sinni og engu öðru.
í síðustu blöðum sem hingað komu af
Heimskringlu standa tvær greinar um þetta
hraðskeytamál vort. Er hin fyrri eftir frétta-
ritara blaðsins í Minnesota herra S. M. S.
Askdal, og fer grein hans svo hörðum
orðum um ráðherra vorn og ritsímasamn-
inginn, að ekkert það, senr um þá hefir
verið ritað hér á landi, keinst í nokkurn
samjöfnuð við það; svo er gremjan mikil
yfir samningnum. Síðari greinin er eftir
ritstjóra blaðsins sjálfan, og skýrir hann
þar frá því, að grein Askdals flytji „skoðun
mikils ineiri hluta allra Vesturíslendinga".
Uin loftskeytasendingar segir greinin að
þær séu „alt eins áreiðanlegar og sím-
skeyti, ef ekki áreiðanlegri, og miklu ódýr-
ari." Ef sendi- eða viðtökutól Ioftskeyta bili,
sé fljótlega hægt að gera við það, en bilun
sæsíma hafi ærinn tilkostnað í för með sér
og lengi geti staðið á þeirri viðgerð. Qrein
ritstjórans endar á þeirri spá, að Hannes
Hafstein hljóti að falla við næstu kosning-
ar, af því hann og fylgismenn hans hafi
„sýnt sig óhæfa til þess að hafa með hönd-
um þýðingarmikil stjórnmál".
X
JVemendur
gagnfræðaskólans á Akureyrl.
Skólaröð við síðasfa próf.
Nöfn sýslnanna, sem nemendur eru úr, eru
skammstöfuð aftan við nemendanöfnin.
II. bekkur.
1. Elinborg Björnsdóttir, Sk.
2. Jónína Valtýsdóttir, N.-M.
3. Hans Einarsson, E.
4. Kristján Jakobsson, S.-Þ.
5. Anna Sigurðardóttir, Sf.
6. Jón Ólafsson, Barðstr.
7. Þorsteinn Stefánsson, E.
8. Vilhelm Jakobsson, N.-Þ.
9. Jón Geir Jónsson, S.-Þ.
10. Jón Siggeirsson, E.
11. Tryggvi Árnason, E.
12. Gísli R. Bjarnason, E.
13. Jóhannes Jónasson, S.-Þ.
14. Páll Guttormsson, S.-M.
15. Þorsteinn G. Sigurðsson, E.
16. EgiII Þorláksson, S.-Þ.
17. Pálmi Kristjánsson, E.
I. bekkur.
1. Tryggvi Indriðason, N.-Þ.
2. Sigfús Hallgrímsson, S.-Þ.
3. Vilmundur Jónsson, Sf.
4. Valdemar Pálsson, E.
5. Páll Guðmundsson, H.
6. Friðbjörn Aðalsteinsson, A.
7. Árni Hallgrímsson, Sk.
8. Halldór Stefánsson, E.
9. Árni Jónsson, A.
10. Halldór Albertsson, A.
11. Guðmundur Benediktsson, E.
12. Sigurður Baldvinsson, N.-M.
13. Halldór Jónsson, Sk.
14. Pétur Siggeirsson, N.-Þ.
15. Margrét Friðriksdóttir, A.
ió. Guðmundur Eyjólfsson, Barðstr.
17. Bernharð Stefánsson, E.
18. Hjalti Ólafsson, S.-Þ.
19. Jósef Jónsson, H.
20. Hannes Kristjánsson, E.
21. Kristbjörg Jónatansdóttir, A.
22. Ragnar Sigtryggsson, S.-Þ.
23. Rútur Jónsson, S.-Þ.
24. Aðalsteinn Magnússon, E.
25. Þorsteinn Jónsson, N.-M.
26. Stefán Stefánsson, Sk.
27. Steindór Benjamínsson, ísafjs.
28. Jón Kristjánsson, A.
29. Sigurjón Jónsson, S.-Þ.
30. Loftur Einarsson, N.-M.
31. Ásgeir Magnússon, H.
32. Guðný Magnúsdóttir, Strandas.
33. Sveinn Þórðarson, S.-Þ.
34. Hólmfríður Jónsdóttir, A.
35. Ingibjörg Jóhannsdóttir, Sk.
36. Guðni Stefánsson, Sk.
37. Helgi Jónatansson, Sk.
38. Björn Magnússon, H.
39. Eiríkur Hjartarson, A.
40. Friðþjófur Nielsen, ísafj.
41. Sigurður Kristjánsson, S.-Þ.
42. Vilhelm Erlendsson, Sk.
43. Snæbjörn Þórðarson, S.-Þ.
44. Helgi Gunnlaugsson, Sk.
45. Ásgeir Þorláksson, E.
X
Verzlunin á Grænlandi
einokunin sem þar er enn, kostaði
rfkissjóð Dana um 250 þús. kr. síðast-
liðið ár.