Norðurland - 20.04.1907, Blaðsíða 2

Nl.
134
táknum þessa tíma, er benda til
endurreisnar þjóðlegra hugsjóna hér
á landi.
Hin samskotin eru líka tákn, tákn
þess fleðuháttar, er aldrei er í rónni
nema þegar hann viðrar sig upp við
eitthvað það, sem danskt er.
Ingólfsmyndin gat orðið tákn þess
sjálfstæðisanda, sem nú er svo ríkur
í brjóstum margra íslendinga.
Konungsmyndinni var líka ætlað
að vera tákn, tákn þess innlimunar-
anda, sem reynt er til að blása í
brjóst þjóðarinnar.
t>að er ekki á voru valdi að af-
stýra því, að það tákn verði reist,
enda gerir lítið til um það úr því
það verður sett upp að mestu af
útlendum mönnum, en hitt er á
voru valdi, að láta ekki þá smán
spyrjast af oss, að vér komum Ing-
ólfsmyndinni ekki upp.
Slíkt rænuleysi þjóðarinnar nú á
þessum tímum væri líka dauðadóm-
ur hennar yfir íslenzku þjóðerni.
Allir ættu að leggja nokkuð fram
og safnast þá fljótt er saman kem-
ur. Menn verða að vísu nokkrum
aurum eða krónum fátækari við það,
fljótt á að líta, en þó er það svo,
ef rétt er á litið, að það mun marg-
borga sig fyrir flestum. Samhygð
einstaklinganna gerir þá auðugri,
ríkari að andlegum auði, sem er
meira virði en nokkurar krónur.
Ef einhverir kynnu að vilja biðja
Norðurland fyrir samskot til Ingólfs-
myndarinnar, er blaðinu ánægja að
því að veita þeim móttöku og koma
þeim til skila.
X
Um Hvamm í Laxárdal
sóttu síra Arnór Árnason uppgjafaprestur
frá Felli og Þorsteinn Björnsson frá Bæ.
Kjörfundur var í gær. Talið víst að síra
Arnór hafi náð kosningu.
Þjóðjarðasalan
og stjórnin.
(Kafli úr bréfi.)
. . . »Eg varð steinhissa þegar eg
las í vetur skýrslu »Norðurlands« um
verð þjóðjarða þeirra í Eyjafirði, sem
stjórnin gaf falar ábúendum. Eg hafði
fylgst með í því, sem rætt hafði verið
og ritað um þjóðjarðasölumálið. Ráð-
herrann og landritarinn höfðu á þingi
verið eindregnir þjóðjarðasölumenn áður
en þeir komust á valdastólana. í ástæð-
um stjórnarráðsins fyrir frumvarpinu
stendur: »Stjórnarráðið telur það sem
sé aðalmarkmið * sölu á þjóðjörðum,
að með henni aukist sjálfsábúð í Iand-
inu, þar sem stjórnin er sammála
nefndinni (milliþinganefndinni) um, að
með stöðugri aukning sjálfsábúðarinn-
ar sé ræktun landsins og framíörum
í búnaði bezt borgið.«
Þetta er keiprétt. Eg hefi sannfærst
um það með hverju búskaparári mínu,
og eg gladdist yfir því að sjá bæði
milliþinganefndina og hið háa stjórnar-
ráð viðurkenna þennan sannleika og
þótti málinu borgið, þegár þingið
hafði samþykt lögin, sem bygð eru á
þessum grundvelli og ekki var ástæða
til að kvíða því, að framkvæmd þeirra
færi í handaskolum hjá stjórn, sem
skipuð var jafneindregnum þjóðjarða-
söluvinum eins og Hannesi Hafstein
og Klemens Jónssyni.
En margt fer öðru vísi en ætlað er.
Eftir skýrslunni í »Norðurlandi« verð-
ur ekki betur séð en hið háa stjórnar-
ráð hafi alveg mist sjónar á >aðalmark-
miðinu«, sem lögin áttu að stefna að
eftir skoðun nefndarinnar, þingsins og
þess sjálfs, — nú var það ekki lengur
aðalatriðið að auka sjálfsábúðina í land-
inu, heldur hitt að pressa út úr ábú-
* Leturbreyting gerð af oss.
endum sem hæst verð fyrir jarðirnar,
og til þess að ná þessu markmiði,
hikar stjórnin sér ekki við að virða all-
ar virðingar nákunnugra, dómkvaddra,
eiðsvarinna sæmdarmanna að vettugi.
Hún stingur blátt áfram virðing-
unum í skúffuna ög krotar svo upp
eitthvert verð á jörðunum alveg út í
bláinn.
Eg segi alveg út í bláinn, þvf mat
umboðsmanna tel eg að engu. Þeir
eru aðilar í þessu máli og ríður það
persónulega á miklu að salan farist
fyrir. En ráð til þess hafa þeir það
eitt að skrúfa upp verðið og bola
með því ábúendurna frá kaupunum.
Með hækkun verðsins hefir stjórnin
gert ábúendum örðugra fyrir að ger-
ast sjálfseignarbændur; hún hefir lagt
stein í götu þeirra manna, sem keppa
vilja að því markmiði að auka rcektun
landsins, því markmiði er hún sjálf
hefir bent á. Eflaust verður hækkunin
til þess að fæla suma frá kaupunum
og þeir sem kaupa verða ófærari eða
alófærir til þess að bæta jarðirnar.
í báðum tilfellunum er loku skotið
fyrir það að þjóðjarðasölulögin nái til-
gangi sínum, þeim tilgangi, að efla
ræktun landsins. Jarðirnar eru betur
óseldar en að menn kaupi þær sér í
óhag. »Verði kaup manns á ábýlinu
til þess að arðberandi bústofn hans
gangi til þurðar, væru þau jarðarkaup
betur ógerð« segir milliþinganefndin
í ástæðum sínum fyrir frumvarpinu.
Og slík kaup eru betur ógerð, hvort
sem á þau er litið frá sjónarmiði
landsjóðs eða kaupanda. Eftir lögunum
eru afborgunar skilmálarnir hvergi nærri
eins góðir og vera ætti, og hefði það
átt að vera stjórninni enn meiri hvöt
til þess að hafa verðið sem sanngjarn-
ast. Réttast hefði verið að hafa borg-
unarfrestinn á 9110 hlutunum 10 ár,
fyrstu 5 árin afborgunarlaus og svo
jafnar afborganir á 35 árum. — Þessu
þyrfti að breyta í lögunum nú þegar
og sú breyting ætti að ná til þeirra,
sem þegar hafa gengið að kaupunum.
Það ráð eitt hefir þingið til þess að
bæta úr gjörræði stjórnarinnar. 14.
gr. laganna þyrfti og að breyta á þá
leið, að stjórnin gæti ekki breytt virð-
ingarverði jarðanna eftir geðþótta. Ef
hún fellist ekki á virðingarverðið gæti
hún heimtað yfirmat og þætti henni
það að einhverju leyti athugavert þá
bæri henni að skjóta málinu til þings-
ins sem þá legði fullnaðarúrskurð á
málið.
Vonandi sjá allir að ekki dugar að
láta við svo búið standa. Þeir menn
sem eru sannfærðir um að viturleg
þjóðjarðasala miði til þess, að efla
ræktun landsins, auka verðmæti jarð-
anna og gera þjóðina auðugri, þeir
mega ekki láta skammsýnni stjórn
haldast það uppi að fara svo með
söluna að hún geti ekki náð þessum
tilgangi, en verði til þess eins að
landið missi eignar- og umráðaréttinn
yfir jörðunum. —
Þessu ættu bændur að muna eftir
á þingmálafundunum í vor . . .
Skagfirðingur.
X
Frá útlöndum.
Rússnesk einurð.
Á Rússlandi eru tvennir tímarnir.
Fyrir fám árum gat enginn þar setið
eða staðið öðruvísi en stjórninni þókn-
aðist, án þess að eiga víst líflát eða
útlegð. Stjórnarandstæðingarnir finna
nú betur til máttar síns, er þeir hafa
tvívegis náð meiri hluta við kosningar
til dúmunnar, enda sýnast fulltrúar
þjóðarinnar hafa fulla einurð við keis-
arann og alla hina glæsilegu sveit
hans. — Við þingsetninguna 5 marz
var lesið upp bréf frá keisaranum. Að
þeim lestri loknum stóðu allir stjórnar-
liðar upp og hrópuðu einum munni:
»Lengi lifi keisarinn*, en allir stjórn-
arandstæðingar sátu hljóðir. Félæging-
ar (jafnaðarmenn) höfðu ekki einu sinni
svo mikið við. Þeir komu ekki í þing-
salinn fyr en þessum lestri var lokið.
Eftir þingsetninguna streymdi aragrúi
manna um göturnar, til þess að láta
í Ijós óánægju sfnu yfir stjórnarfarinu
undanfarið, en margir þingmenn slóg-
ust í hópinn og héldu ræður fyrir
lýðnum.
Ekki er það reyndar nema sjálfsagt,
að sýna stjórn sinni kurteisi, sé henni
ekki alls góðs varnað. En töluvert
stingur hún í stúf þessi einurð hinna
margkúguðu Rússa við ýms þau smjað-
urs-ávörp er fulltrúar þjóðar vorrar
hafa oft og einatt sent suður til Kaup-
mannahafnar, til stjórnarvaldanna þar
og það þá hvað frekast, er stjórn vor
átti alt annað en smjaður skilið.
Hnefarétturinn og réttlætið.
Englendingar hafa stórum dregið úr
gjöldunum til flotans og þykir það að
sjálfsögðu tíðindum sæta á þessari her-
búnaðaröld. Einn af ráðherrum Eng-
lendinga fór þessum orðum um þessar
ráðstafanir í enska þinginu $. marzm.
»Því fer svo fjarri að eg telji rangt
af ráðaneytinu að hreyfa við niður-
færzlu hergjaldanna, að eg tel mér
skylt að lýsa yfir því, að vér hyggjum
alla hugsandi menn hér í álfu stefna
2
Reyndar átti Borring kennari fullt í fangi með að
halda þeim í röð og reglu. Því það bar oft við, að
einhver spiltur lærisveinn tók pennana í stundarhlénu,
stakk þeim ofan í blekbyttu og hrærði í henni þangað
til að snáparnir stóðu í allar áttir og fjöðurstafirnir
fyltust af bleki.
Þegar Borring kom svo í næsta skifti inn í bekkinn
og æpti: »Nei, guð minn góður, hver hefir eyðilagt
pennana mínaf —« þá svaraði bekkurinn jafnan örugt
og í einu hljóði: »Aalbom!«
Það var alkunna, að kennararnir Borring og Aalbom
hötuðu hvor annan af hjarta.
Kennarinn skóf fjöðurstafina og blés örsmáum spón-
um bæði hvítum og bleksvörtum út um kennaraborðið.
»Fleiri bæir—« því næst tautaði hann fáein bless-
unarorð fyrir munni sér um Aalbom, »fleiri bæir, fleiri
bæir!«
En ekki drógst orð úr drengjunum: því að í dag
átti að hlýða þeim yfir, sem neðstir sátu í bekknum,
en frá þeim fekst aldrei nokkurt svar. Þetta vissu
líka allir; en sakir góðrar reglu var þeim hlýtt yfir
einusinni í mánuði, svo einkunnabókin gæti sýnt að
þeir hefðu fengið »fjóra« eins og vant var.
Og ekki var heldur að sjá svo á þessum fjórum eða
fimm snáðum, er næstir sátu, að þeir kærðu sig mjög
mikið hvort svarað var eða ekki; og þessvegna vildi
enginn þeirra, sem á efri bekkjunum sátu, eiga við
það að stofna sér í hættu með því að hvísla þangað
niður.
Að eins sá, sem nú var verið að spyrja, sat órór
og fiktaði við landabréfabókina, sem lá lokuð á borð-
inu framan við hann. Því meðan stóð á yfirheyrslu,
3
varð bæði sá, er spurður var, og þeir, sem næstir hon-
um sátu, að loka bókum sínum.
»Landafræði er engin landsuppdráttament,«» sagði
Borring.
Gagnstætt venju hafði hann lesið lítið í dag — hann
Þorleifur langi; það voru bæir í Belgíu; hann hafði
lesið námskaflann tvisvar heima og einusinni í skólanum.
En þessi þögn og kyrð milli þess að kennarinn
sagði »fleiri bæir«, mjög óljósar endurminningar um
bæina í Belgíu og æfingarleysi í því að svara, — alt
saman þetta lokaði munni hans, og þó vissi hann fyrir
víst um einn bæ enn að minsta kosti, — hann sat og
nefndi nafnið í huganum, en hann þorði ekki að opna
munninn; ef til vill væri það nú hringlandi vitlaust og
svo yrði almennt hlegið að því eins og vant væri; því
var bezt að þegja.
Sessunautar hans á neðsta bekknum biðu örlaga
sinna með rórri þverúð. Þeir voru stærstu og sterk-
ustu drengirnir í bekknum; þeir hugsuðu um að kom-
ast á sjóinn og kærðu sig kollótta urti einkunnabókina.
Eínn þeirra laumaði þó landafræðinni undir borðið og
las dálítið um bæina í Belgíu og það, sem þar fer á
eftir.
Maríus litli sat háttprúður í sæti sínu; hann starði
á kennarann stóru augunum sínum með stöðugri at-
hygli, en jafnframt því var hann eitthvað að dunda
undir borðinu eins og hann væri að hnýta hnúta og
reyrði að þeim af öllu afli.
I öllum bekknum var ofurlítill kliður þessa heitu há-
degisstund; flestir höfðu eitthvað fyrir stafni. Sumir
gerðu ekki neitt, en sátu með hendur í vösum og
góndu út í loftið; einn var að skrifa latneskar orð-