Norðurland - 11.01.1908, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
22. blað.
Akureyri, 11. janúar 1908.
VII. ár.
Zóphonías prófastur Halldórsson
í Viðvík.
Fregnin ttm andlát þessa merkismanns kom öllum mjög óvœnt. —
Aðfaranóti 3. þ. m., kl. 2, vaknaði hann með ákafri lungnabölgu
og var örendur að 12 stundum liðnum, eða kl. 2 um daginn. —
Landið á hér á bak að sjá einum sinum bezta synt, og meira skarð
og vandfyltara varð eigi höggvið í kennimannasveitina íslenzku.
Slra Zóphonías prófastur varð aðeins 62!l2 árs, fœddur 11. jání
1845 að Brekku i Svarfaðardal, sonur Halldórs bónd'a Rögnvalds-
sonar og konu hans Guðrúnar Björnsdóttur, er bæði voru af góð-
um bœndaœttum. 1873 útskrifaðist hann úr latinuskölanum og 1876
tók hann embœttispróf frá prestaskólanum. Við bœði prófin hlaut
hann góða fyrstu einkunn. — 1. sept. sama ár var hann skipaður
prestur að Goðdölum i Skagafirði og tók prestvigslu 3. s. m. —
6. mai 1886 fekk hann veitingu fyrir Viðvíkurprestakalli og bjö upp
frá þvi i Viðvik bezta búi, þvi hann var búhöldur góður. 30. ágúst
1890 var hann skipaður prófastur i Skagafjarðarprófastsdœmi og
hélt þvi embætti til dauðadags. Árið eftir að sr. Zóphontas vígðist,
kvœntist hann Jóhönnu Jónsdóttur háyfirdómara Péturssonar, ágætri
konu að gáfum og mannkostum. Eru synir þeirra þrir, allir uppkomnir.
Sr. Zóphonías var gáfumaður mikill, andrikur kennimaður og af-
bragðs barnafræðari. Hann var maður tilfinningarlkur og áhugamað-
ur um alt er til framfara og umböta horfði, bæði i andlegum og
veraldlegum efnum. Pegar áhugamál hans mættu mótspyrnu átti hann
stundum örðugt með að stilla skap sitt, en hversdaglega var hann
gæfur og hinn Ijúfmannlegasti í viðmóti og allri umgengni.
Öll meiriháttar framfara- og félagsmál i hjeraðinu lét
hann mjög til sín taka, og hafði hann þvi jafnan œrið að starfa
auk embœttis sins, er hann engu að siður rækti með hinm mestu
alúð og samvizkusemi. — Hann lét sér jafnan mjög ant um Hóla-
skóla og gerði alt sem i hans valdi stóð stofnun þeirri til vegs og
frama. Hefir þvi skólinn mikið mist við fráfall hans. Þegar amts-
ráðið tók að sér yfirstjórn skótans var sr. Zóphonias skipaður um-
sjónarmaður hans, og var hann það jafnan síðan. Gerði hann sér
hið mesta far um að benda yfirstjórninni á það, sem betur mætti
fara i stjörn skólans. En auk hins stöðuga eftirlits, er hann hafði
með skólanum, hafði hann þar á hendi kenslu í íslenzku frá því
1902. Eftir ritgerða- og umrœðuefnum þeim að dæma, er hann fekk
nemendum til meðferðar, var það augljóst, að það vakti rikast fyrir
honum að vekja hjá lœrisveinum slnum lifandi og framkvæmdasama
œttjarðarást, efla drengskapar- og mannúðartilfinningu þeirra, i einu
orði gera þá að sem nýtustum og beztum mönnum, er hefðu vilja
og þrek til þess að efla hagsœldir fósturjarðarinnar, sem hann sjálf-
ur elskaði svo heitt og innilega. Hann var ásamt Hjörleifi prófasti
Einarssyni fyrsti frumkvöðull þess að prestar i Hólastifti hinu forna
áttu árlega fund með sér og bundust siðan föstum félagsskap. Var
hann upp frá því lífið og sálin í félaginu og formaður þess lengst af.
Öllum þjóðmála hreyfingum fylgdi sr. Zóphonias með áhuga. Sér-
staklega bar hann það ríkt fyrir brjósti að þjóðin yrði sem allra
fyrst fyllilega sjálfstœð, bæði fjárhagslega og stjórnarfarslega. Mun
hann hafa átt eigi alllítinn þátt t hinum eindregnu fundarályktunum
i þessa átt, er bárust siðasta þingi úr Skagafirði austanverðum.
Sr. Zóphonias var trúmaður mikill. Enginn var hann kreddumaður
en kristinn maður í anda og sannleika. Trú hans var heit og ein-
læg og hann þráði innilega að gera aðra hluttakandi t þeirri barns-
legu gleði og ánægju, er trúin veitti honum, enda gerði hann sér far
um og var það lagið að hafa áhrif á menn í þeim efnum. — Hann
var prýðisvel máli farinn, og þegar hann talaði um áhugamál sin
var jafnan auðheyrt að hugur fylgdi máli. Sá er þetta ritar mun
jafnan minnast rœðu þeirrar er hann hélt i Hólakirkju um lágnættis-
bil þ. 15. júní s. I. á minningarhátíð Hólaskóla. Kirkjan var troð-
full en ys nokkur í fyrstu, en steinþögn og dauðakyrð sló á hinn
glaðværa veizluskara er prófastur hóf tölu sina. Stóð hann i miðj-
um kór á leiði Guðbrands biskups og talaði af munni fram eins og
venja hans var siðustu árin og með svo miklum innileik og alvöru-
þunga að margir viknuðu.
Pegar á alt er litið má fullyrða að sr. Zophonias var einn af
hinum ágœtustu klerkum þessa lands og sannur sæmdarmaður i hvi-
vetna, er vann œttjörðu sinni og guðs kristni i þessu landi það gagn
er hann mátti meðan dagur entist. En nóttin kom fyr en nokkurn
varði til mikils harms, eigi að eins ekkju hans og nánustu ættmenn-
um og vinum, heldur öllum sem vissu hver maður hann var og kunna
réttilega að meta lífsstarf hans.
St. st.

Fjárhagurinn enn.
iii.
í síðustu grein með þessari yfirskrift
gerðum vér grein fyrir því, á hve litl-
um rökum þingmaður Suður-Pingey-
inga bygði aðfinslur sínar við ummæli
Norðurlands um horfurnar á úrslitum
fjárhagsársins, sem kvaddi 31. desemb.
f. á.
Þá er enn eftir að athuga »leiðrétt-
ingar« þær, er hann þykist gera á um-
mælum blaðsins um þær fjárhagshorfur,
sem síðasta þing skildi við. Hálfrar
miljónar lánið og árstillagið til Mikla
norræna ritsímafélagsins lætur hann
liggja í þagnargildi, en snýr sér aftur
að nokkurum smærri upphæðum. Sé
féð til Reykjanesvitans talið frá, ber hér
á milli um 5 upphæðir og nema þær
samtals 74 þúsundum kr. Vér skulum
minnast stuttlega á þær allar.
1. Aukin fornmenjaútgjöld. Þau á-
ætlaði Norðurland 4000 kr., en í grein-
inni í 41. bl. Norðra höfðu þeir þing-
mennirnir dregið þau undan í framtali
sínu. Þingmanninum þykir þó ekki
lengur sæma, að þverneita um þessi
útgjöld, en vill láta Norðurland setja
áætlun sína niður um helming og skrif-
ar því frá 2000 kr. Norðurland hefir
ekki nema gaman af þessu. Samkvæmt
lögunum um verndun fornmenja hækka
laun fornmenjavarðar um 1680 kr., frá
því sem til er ætlast í fjárlögunum og
verði ekki rúmum 2000 kr. varið til
framkvæmda hinna nýju laga, þá sjáum
vér ekki betur en að eins vel hefði
farið á því að þau hefðu verið óskrifuð.
Norðurland getur því að svo stöddu
ekki orðið við tilmælum þingmannsins
um þenna afslátt.
2. Kennaraskólinn. Nl. áætlaði kostn-
aðinn við hann 41,250 kr. en þeir
þingmennirnir 35 þús. Nú segist þing-
maðurinn hafa haft í hyggju fjársparnað
þann, er verði á veitingu fjáríaganna
tii Flensborgarskóla og nemi hann um
6000 kr. Við þetta er það að athuga,
að bæði fjárhagsáætlun hans sjálfs og
Norðurlands bygðu á fjárlögunum eins
og þingið skildi við þau. Sé farið að
benda á einstaka liði er miða til sparn-
aðar, mætti líka með sama rétti áætla
ýms þau verk, er landssjóður ætlar að
vinna á fjárhagstímabilinu miklu dýrari
en fjárlögin gera. Reynslan mun hafa
sýnt að slíkar áætlanir standast ekki
allmargar þegar til kemur. Ringmað-
urinn grípur því hér svo á vopninu,
að vel mætti snúa því í höndum
hans, honum til óhagræðis, ef farið
er út fyrir þann ramma, sem báðar
áætlanirnar eru skornar í.
3. Laun presta og prófasta. Ring-
mennirnir höfðu dregið undan, er þeir
töldu fram gjöldin, laun þau sem pró-
föstum eru ætluð (6,400 kr. á fjárhags-
tímabilinu) samkvæmt hinum nýju lög-
um um laun prófasta og ekki áætlað
neitt fyrir því skakkafalli er á lands-
sjóð kemur af breytingunni á launum
presta. Hvað laun prófasta snertir er
Ráðsmannsstaðan
við Good-Templarahúsið á Akur-
eyri er laus frá 14. maí næstkom-
andi. Þeir sem vilja sækja um þetta
starf, sendi tilboð sín fyrir 1. d. febrú-
armánaðar til bóksala Friðbjarnar
Steinssonar, sem gefur nánari upp-
lýsingar.
• t ♦ ♦ ♦ » 4^^» ♦ ♦
málið alveg auðsætt. Rar er að ræða
um ný gjöld, og er sýnilega ekkert
til upp í þau í bráð nema landssjóðs-
fé, en hvað laun prestanna snertir bú-
umst vér við að þingmaðurinn sé eini
maðurinn á landinu, sem hugsar að
þau lög hafi ekki í för með sér auk-
in útgjöld fyrir landssjóð á næsta fjár-
hagstímabili. F*ó tekjur prestalaunasjóðs-
ins hrökkvi fyrir útgjöldum þegar nýju
prestakallalögin eru komin í kring, að
mörgum, mörgum árum liðnum, þá
er auðsætt að hér er að ræða um ný
útgjöld fyrir landssjóð, sem nema miklu
fé á næsta fjárhagsári. F*að bætir lítið
málstað hans, að vísa á það fé er veitt
er í fjárlögunum til prestakalla og
brauðauppbóta. F*ó eitthvert lítilræði
af því fé geti sparast, mun sú verða
raunin á, að þeir sem rétt hafa til
hærri launa, samkvæmt hinum nýju
lögum, munu biðja um að þau verði
borguð. F’að er því alveg að ástæðu-
lausu að þingmaðurinn strikar út þær
16,400 kr. er Norðurland hafði áætlað
til þessara gjalda. — Yfir höfuð má
þingmaðurinn ekki gera sér í huga,
að þó hann striki út lögákveðin gjöld,
sem tilfærð eru af öðrum, þá þurfi
ekki að greiða þau. F*að hefir nefni-
lega nákvæmlega sömu þýðingu eins
og þó ritstjóri Norðra gefi honum
vottorð um að hann fari með rétt
mál í fjárhagsáætlunum sínum.
5. Tillög til brunabótasjóða. í fram-
tali þingmannanna á gjöldum fjárhags-
ársins 1908 — 9 er tillag landssjóðs til
bruriabótasjóða (20 þús kr. til Bruna-
bótafélags íslands og 10 þús. kr. til
Brunabótasjóðs fyrir sveitabæi) dregið
undan. Aftur taldi NI. þessi gjöld,
eins og sjálfsagt var, með útgjöldum
landsjóðs á fjárhagsárinu. F*ingmaður-
inn leikur sér þó að því að strika
þessi gjöld út, af því þau sé ekki
tekjuhalli, »af því að með tekjuhalla
er meint fjáreyðsla landssjóðs umfram
tekjur*. Hér lítur út fyrir að þing-
manninum sé ekki fullljóst, hvað tekju-
halli er. Tekjuhalli er ekki annað en
mismunur á tölum, tölunni sem sýnir
gjöldin og tölunni sem sýnir tekjurnar
og að sjálfsögðu er ekki um hann að
ræða nema útgjaldatalan sé hærri, en
sú talan sem sýnir tekjurnar. Enginn
einstakur útgjaldaliður hefir þau for-
réttindi fram yfir annan að heita tekju-
halli, til þess eru þeir allir jafn rétt-
litlir. F'ingmaðurinn þorir auðsjáanlega
ekki að neita því, að þessar 30 þús.
kr. eigi að teljast með útgjöldum lands-
sjóðs á fjárhagstímabilinu, en gerir þetta