Norðurland - 23.05.1908, Side 1

NORÐURLAND.
41. blað.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson. læknir.
Akureyri, 23. maí 1908. j VII. ár.
Skjaldborg.
Fundur verður haldinn i félaginu
á miðvikudaginn kemur i Templara-
húsinu hér i bænum. Hann hefst
kl. SV2 e. h.
8. árg. Norðurlands
(sbr. augl. í síðasta blaði)
kostar á íslandi
kr. 1.25
í öðrum Norðurálfulöndum
kr. 1.75
í Vesturheimi
60 Cent.
7. árgang blaðsins
ber að borga fyrir
miðjan júní næstkomandi.
Þeir sem skulda fyrir eldri
árganga eru beðnir að borga
pá jafnframt.
Þann 21. þ. m. burtkall-
aðist okkar elskulega
móðir og amma ekkju-
frú Xristbjörg fiórðardóttir.
Jarðarför hennar er ákveðin
laugardaginn þ. 30. þ. m. frá
heimili okkar kl. 12. á hádegi.
Þetta tilkynnist vinum og vanda-
mönnum.
Akureyri 22. maí 1908.
Ragnhildur Methúsalemsdóttir.
Þórdis Stefánsdóttir.
Davið Sigurðsson.
Jarðarför Maríu sál. Sigurðar-
dóttur, er andaðist 11. þ.
m. fer fram frá hehnil okkar
26. þ. m. á hádegi.
Akureyri 20/5 ’o8.
J/iaría Daoíðsdótfir.
Jakob Síslason.
Ditlev Thomsen konsúll
var hér á ferð með »Prospero« í
þessari viku. Er hann orðinn meðeig-
andi að stórri verzlun í Færeyjum og
tekur þar að einhverju leyti við yfir-
stjórn. !
Nýlega var honum haldin dýrleg
veizla í Hull í þakklætisskyni fyrir hið
ágæta hús, er hann hefir reist í Skafta-
fellssýslu, til björgunar þeim mönnum,
er brjóta skip sín þar fyrir Iandi. — í
veizlu þessari var honum afhent að
gjöf mjög stórt og haglega gert silf-
urskríni, hinn ágætasji gripur.
Uuðlaujcur Quðmundsson.
bæjarfógeti kom hingað heim aftur
í morgun úr för sinni til Reykjavíkur.
Nefndarfrumvarpið.
11.
í vetur, þegar íslenzku nefndar-
mennirnir voru að fara af stað, töldu
víst flestir það langsennilegast, að
ekkert mundi verða af samningum,
að Danir mundu ekki slaka neitt veru-
lega til, svo ekki væri við því að bú-
ast að nokkur maður úr liði stjórnar-
andstæðinga gæti gengið að þeim kost-
um, sem Danir byðu. Blöð stjórnar-
innar höfðu aftur fram til þess tíma
margsinnis látið í Ijós ánægju sína yfir
því fyrirkomulagi, sem er og verið ó-
fáanleg til þess að gera nokkurar frek-
ari kröfur, að minsta kosti að láta þær
uppi skýrt og drengilega. Engar á-
skoranir í þá átt báru nokkurn árang-
ur. Utlit var því fyrir að Dönum mundi
ekki veita örðugt að fullnægja kröfum
stjórnarinnar og flokks hennar.
Það er því auðsætt að nefndarmenn-
irnir úr liði stjórnarandstæðinga voru
þegar frá upphafi staddir í mjög mikl-
um vanda í nefndinni. Annars veg-
ar var vissan um það, að Danir máttu
varla til þess hugsa að viðurkenna, ís-
lendingum til handa, nokkur frekari
réttindi, svo nokkru munaði, hinsvegar
var sá ótti réttmætur, að stjórnarlið-
arnir í nefndinni mundu ganga að mjög
óverulegum breytingum og umbótum.
Krafa Þingvallafundarins og margra
þingmálafunda í fyrrasumar, sú að ekki
yrði kosið í nefndina fyr en gengið
hefði verið til nýrra kosninga, var í
alla staði eðlileg og líklega verða þeir
margir nú, sem játa það, að ákjósan-
legra hefði verið, að löggjafarvaldið
hefði tekið þá kröfu til greina.
Frumvarpið ber þess ljósan vott að
tvískinnungur hefir verið í nefndinni,
að Danir hafa togað á aðra hönd, en
íslendingar á hina. Að sjálfsögðu hafa
skoðanaskiftin milli íslenzku nefndar-
mannanna líka haft nokkur áhrif á efni
og búning frumvarpsins og orðið þess
valdandi, að tveir af nefndarmönnun-
um úr liði stjórnarandstæðinga kusu
heldur þann kostinn að ganga að því,
sem í boði var, þó eigi fengjust allar
vorar kröfur uppfyltar, en að hafna
boðinu og eiga á hættu að alt sæti
framvegis við það sama.
Sérstaklega ber 1. grein frumvarps-
ins það með sér, að togast hefir ver-
ið á um hvert orð, að þvf undanskildu
að samist hefir um að konungur tæki
nafn landsins upp í titil sinn. Þess-
vegna hefir greinin orðið svo óljós og
óviðfeldin, sérstaklega í danska tekst-
anum.
En þrátt fyrir það að 1. gr. er
orðuð til muna öðruvísi en vér hefð-
um ákosið, getum vér ekki Iitið öðru
vísi á frumvarpið nú, eftir að hafa
yfirfarið það grandgæfilega, en að það
viðurkenni fullveldi landsins. Vér get-
um ekki annað í þessu efni en tekið
undir ummæli prófessors Hagerups,
þau sem prentuð eru á öðrum stað
hér f blaðinu.
Að þessu leyti hefir krafa Þingvalla-
fundarins ekki beðið neinn ósigur. Að
þessu leyti hefir hún sigrað og það
er fylsta sönnunin, sem fengist getur,
fyrir því, að þeir menn hafa talað ó-
maklega og óviturlega, sem hafa haft
þessa kröfu í fíflskaparmálum,
Vér sjáum ekki betur en að ríkis-
réttindi Islands séu viðurkend, þó 1.
greinin sýni það líka, og frumvarpið
alt í heild sinni, að Danir gera það
með hangandi hendi. Þessi viðurkenn-
ing sténdur hvergi fullum og skýrum
stöfum, svo sem vera bar, en tæpast
hafa Danir hjá því komist, að efni
þess og eðli beri hana með sér.
Vér lítum svo á frumvatpið að að
37 árum liðnum get’l ísland farið með
öll sín mál, ásamt konungi sínum, sem
fullveðja aðili, önnur en utanríkismál
og hervarnir. Þó takmarkast þessi
réttur töluvert af IV. og V. gr. frum-
varpsins.
Að þessu leytinu er það ekki lítið
sem hefir unnist á, þrátt fyrir hið til-
finnanlega stuðningsleysi stjórnarblað-
anna og andróður þeirra.
Samt sem áður lítum vér svo á
innihald frumvarpsins að það séu full-
komnir neyðarkostir að ganga að þvf.
Vér getum ekki gert grein fyrir
öllu því í þetta sinn, er fyrir oss vak-
ir í þessu efni, en aðalatriðanna er
oss skylt að geta nú þegar.
Vér teljum það stórkostlegan ókost
að frumvarpið gerir ráð fyrir því að
vér getum ekki sagt upp utanríkis-
málunum. Sú þjóð sem aldrei getur
átt kost á því að fara með utanríkis-
mál sín, verður í þeim efnum eins
og barn í reifum. Með þvf fer hún á
mis við þann þroska, sem meðferð
slíkra mála getur veitt og hlýtur að
veita, hún fer á mis við þau kynni
af stjórnmálum heimsins, sem eru
þeirri meðferð samfara, en auk þess
getur málið haft mjög mikla fjárhags-
lega þýðingu. Norðmenn gátu ekki
lengur þolað að Svíar færu með utan-
ríkismál þeirra, af því þeir þóttust
verða hornrekur Svía fyrir þetta, af
því þeir sögðu að Svíar litu fyrst og
fremst á sinn eigin hag, er þeir færu
með mál þeirra og af því þeir þótt-
ust missa við það virðingar umheims-
ins. Þeim fanst sambandið verða þeim
fjárhagslegt og siðferðislegt tjón. —
Ekki virðist oss ólíklegt að þjóð vor
eigi þá framtíð í vændum, að hún
fari að hugsa eitthvað líkt því sem
Norðmenn hugsuðu 1905, meira að
segja gæti svo farið að þess yrði
mjög skamt að bíða.
Vér vitum að oss verður svarað
því, að samningum megi breyta að 25
árum liðnum. Vér víkjum að því síðar.
Samnings-frumvarpið heimilar Dön-
um að veiða hér í landhelgi að minsta
kosti í 37 ár og í stað þess er þeim
ætlað að vernda landhelgina fyrir út-
lendum yfirgangi. Hinsvegar veitir frum-
varpið ekki nokkra minstu tryggingu
fyrir því, að sú vernd verði viðunandi.
Miklu fremur gerir frumvarpið ráð fyr-
ir því, að þessar strandvarnir Dana
verði ófullnægjandi og þvf er ísland1
leyft að hjálpa til, ef Danir leyfa þeim
það. Vér eigum örðugt með að trúa
því að mörgum íslendingum getizt að
þessu. Engu minna er þó um það
vert, en þetta væntanlega verndarleysi,
að tíminn, sem þessu ákvæði er heim-
ilað að standa, er óþolandi langur.
Vér gerum reyndar ráð fyrir því sem
sjálfsögðu að farið verði fram á það.
af vorri hálfu, að 25 árum liðnum,
að breyta samningnum, en vér gerum
jafnframt ráð fyrir því, að Dönum
detti ekki í hug að gera það. Vér
erum hræddir um að sumir íslending-
ar þykist verða fullþreyttir á að þreyja
þá 12 ára nóttina, er þá á að líða,
þangað til þeir mega sjálfir njóta Iand-
helginnar einir, þó þeir þurfi að verja
hana einir. Og vér óttumst að ráð-
stafanir íslendinga komi þá um seinan.
Þá er íslenzkur fæðingarréttur marg-
falt meiri hlunnindi fyrir Dani, en dansk-
ur fæðingarréttur er fyrir Islendinga.
ísland er enn nærri því ónumið land.
Vér vitum að vér eigum óþrotlegt
afl í landinu í vatnsaflinu og vér heyr-
um einmitt um þessar mundir, áð
von sé um að oss lærist að temja
það á ódýran og hentugan hátt. Vér
vitum að hér er gull fólgið í jörðu.
Vér höfum allmikla ástæðu til þess
að vona að landið eigi mikla fram-
tíð fyrir höndum. Hinsvegar vitum
vér að í Danmörku er hver þúfa set-
in og að vér eigum enga framtíð í
vændum þar í landi. Skiftin verða
því næsta ójöfn.
Ekkert sýnir þó betur en ákvæðið
um kauptánann hve skarðan hlut Danir
ætla oss til frambúðar. Einmitt sér-
stakur kaupfáni er eitt af framfaraskil-
yrðum landsins. Mestur hluti veraldar-
innar lítur á það land, er vér byggj-
um, sem skrælingjaland og þjóðina sem
skrælingjaþjóð og hafa Danir lítið gert
til þess, að þessu, að koma heiminum
í skilning um að svo sé ekki. Þetta
óálit heimsins á þjóð og landi hefir
áreiðanlega gert oss ómetanlegt tjón.
Og ekkert gat betur stuðlað til þess
en sérstakur kaupfáni að vekja eftir-
tekt á oss hjá öðrum þjóðum og sýna
þeim að vér kynnum háttu siðaðra
manna. Verzlun og siglingar eru sér-
mál landsins eftir stöðulögunum og
þau eru sérríkismál samkvæmt frum-
varpinu. Samt má fáninn ekki vera ís-
lenzkur, heldur á danskur fáni að dullá
yfir hverri íslenzkri fleytu, sem vogar
sér út fyrir landhelgislínuna, fyrst um
sinn í 37 ár og síðan — um aldur
og æfi.
Fleiri atriði frumvarpsins eru mjög
athugaverð. Eitt er það, að ekki væri
oss það neitt óhagræði að peninga-
sláttan væri sérríkismál. Má fullyrða
að landinu yrði að því nokkur hagur.
en enginn skaði. — Þá er fúlga sú
nokkuð lítil, sem ríkissjóður greiðir
íslandi til þess að öllum skuldaskift-
um sé réttilega lokið. — Enn fremur
er illa séð fyrir rétti landsins, ef á-
greiningur rís um það, hvort málefnj