Norðurland - 06.06.1908, Síða 2

Nl.
stendur. Mér skildist svo sem í Mani-
toba væri kirkjufélögin þessari hugsjón
hlynt. Og verði sú stefnan tekin, er
ekki verulega líklegt, að skólamál
kirkjufélagsins Vestur-íslenzka eigi mik-
inn byr í vændum, eins og það hefir
hingað til vakað fyrir mönnum.
Eg hlustaði á eina af þeim ræðum,
sem síra B. B. J. flutti í fjársöfnunar-
ferðum sínum í haust. Hann er mað-
ur vel máli farinn og gerði ljósa og
skýra grein fyrir því, er fyrir honum
vakti. Tveim atriðum hélt hann einkum
að mönnum. Annað var það, að skólinn
mundi verða íslenzku þjóðerni í Vestur-
heimi til eflingar, varðveita meira eða
minna af hinu bezta í þjóðernisarfi
Vestur-íslendinga. Nú er það kunnugt
um hann, að hann hefir litla trú á
viðhaldi íslenzks þjóðernis í Vestur-
heimi. Mér hefir skilist svo, sem sum
ummæli hans bendi í þá átt, að hann
telji vafasamt hvort viðhald íslenzks
þjóðernis þar, sé einu sinni æskilegt.
Hann talaði mjög gætilega um það
efni í þessari ræðu. En hann færði að
minsta kosti ekki nein rök að því, að
íslenzk skólastofnun mundi verða neitt
öflugri þjóðernisverndari, en íslenzku-
kensla við þær mentastofnanir, sem
Vestur-íslendingar sækja.
Pungamiðjan í ræðu hans, var ekki
heldur á þessari hliðinni. Aðal-áherzl-
an var á það lögð, að hinn fyrirhug-
aði skóli yrði kastali íslenzkrar lúterskr-
ar kristni í Vesturheimi. Og því er
ekki að leyna, að margir hafa ímugust
á því augnamiði. Með þær ófrjálslynd-
is-tilhneigingar fyrir augum, sem ó-
neitanlega hafa komið fram hjá kirkju-
félaginu, óttast margir, að skólinn yrði
í þess höndum kastali þröngsýnis og
ljósfælni.
Eg skal engu spá um það, hvernig
málinu lýkur. En ekki virtist mér
skólamálinu blása byrlega sem stendur.
\
Breytingartillögur
Skúla Thoroddsens.
Vér prentum hér upp eftir ísafold
breytingartillögur þær er Sk. Th. bar
fram í millilandanefndinni 3. maí þ. á.
Þessar 8 breytingartillögur voru þessar:
1. brt. hans er, að í stað »ísland
er frjálst og sjálfstætt land, sem eigi
má afhenda« komi: ísland er f rjálst
og: fullveðja ríki.
2. brt., að í stað ríkjasamband Dana-
veldis (det saml. d. Rige) komi að
eins: ríkissamband.
3. brt. við 3. gr. c., að eftir orðin
5. jan. 1874 bætis inn: Hernaðar-
mannvirki og ráðstafanir má ekki gera
á fslandi, nema íslenzk stjórnarvöld
hafi lagt á pað sampykki. — Leita
skal sem fyrst alpjóðaviðurkenningar á
friðtrygging hins íslenzka ríkis.
4. brt.: 3. gr. d. orðist svo: Efiir-
lit með fiskiveiðum í landhelgi við fs-
land, pó að áskildum rétti fslands til
að auka eftirlitið.
5. brt. við 3. gr. g.: orðin kaup-
fáni út á við falli burt.
6. brt., við 5. gr.: Fyrir fiskiveiðar
í landhelgi við Danmörk og ísland
komi: um fiskiveiðar í landhelgi beggja
ríkja.
7. brt., við 8. gr.: Fyrir »dómsfor-
seti hæstaréttar sjálfkjörinn oddamað-
ur« komi: rœður hluthesti, hvor þeirra
172
verður oddamaður, dómsforseti í hcesta-
rétti eða œðsti dómari á íslandi.
8. brt., við 9. gr. Efni þeirrar brt.
er, að endurskoðunar á lögunum megi
krefjast að 20 árum liðnum og að
hún gangi nokkuð fljótara en gert er
ráð fyrir hjá nefndinni, og loks, að
konungur megi eftir tillögum ríkis-
þings eða alþingis slíta ÖllU SfllTl*
bandi milli ríkjanna nema
konungssambandinu.
Þá er hér ennfremur álit það, er
hann samdi út af breytingartillögum
sínum og hljóðar það svo:
»Eg undirskrifaður hefi ekki séð
mér fært að ganga að lagafrumvarpi
því, sem fjögra manna nefndin hefir
samþykt, og hefi eg því áskilið mér
ágreiningsatkvæði og tilkynt, að eg
bæri fram breytingartillögu. Ástæða
mín fyrir þessu er sú, að eg tel það
nauðsynlegt til þess að fullnægja
hinni íslenzku þjóð og varðveita gott
samkomulag meðal beggja landanna,
að lagafrumvarpið beri ljóslega með
sér að ísland sé fullveðja ríki
og ráði að fullu öllum sínum
málefnum og njóti! alla staði
jafnréttis viö Danmörku, og
sé að eins við hana tengt með sam-
eiginlegum konungi. En eftir mínum
skilningi er fyrir þetta girt, þegar ein-
stök mál (utanríkismálefni og hervarnir
á sjó og landi) eru undan skilin upp-
sögn þeirri, sem 9. gr. heimilar, en
fengin umsjá danskra stjórnvalda með
slíku fyrirkomulagi, að ísland getur
því að eins tekið þátt í þeim eða feng-
ið þau sér í hendur, að löggjafarvald
Dana samþykki. En þegar íslendingar
vita það með sjálfum sér, að þeir fá
sér í hendur með tímanum að nokk-
uru eða öllu leyti fullveldi yfir málefn-
um þessum, þegar þjóðin æskir og
finnur sig færa til, þá mun það, að
minni ætlan, áreiðanlega leiða til þess,
að þjóðin unir vel hag sínum og vill
ekki hrapa að neinu því, sem gæti
bakað þessum tveim ríkjum vandræði
á nokkurn hátt. Eg finn ekki, að sú
mótbára sé á neinum rökum bygð, að
hin fyrirhugaða sjálfstjórn íslands í
utaríkismálum sínum gæti, ef til vill,
leitt til erfiðleika gagnvart öðrum lönd-
um, því auðvitað sjá bæði ríkin jafnt
hag sinn í því, að gæta hinnar ná-
kvæmustu varkárni í því, sem snertir
skifti þeirra við önnur ríki. Að líkind-
um mundu og ekki heldur verða vand-
ræði úr því, að friðtrygging hins ís-
lenzka ríkis yrði viðurkend að alþjóða-
lögum.
Ákvæðið í 5. gr.: »Danir og íslend-
ingar á íslandi og íslendingar og Danir
í Danmörku njóta fulls jafnréttis í alla
staði« finst mér einnig varhugavert,
sérstaklega af því að uppsagnarákvæði
9. greinar nær ekki til þessa ákvæðis.
— Þessi skipan er ekki heimiluð í
lögum, sem nú gilda, og miðar því
að takmörkun á löggjafarvaldi beggja
landa, því sem nú er; og þegar bor-
in er saman íbúatala íslands og Dan-
merkur, þá getur þessi takmörkun
komið óheppilega niður við einstök
tækifæri á ókomnum tímum, séð frá
íslenzku sjónarmiði.
Kaupíánann út á við tel eg alís-
lenzkt málefni, samkvæmt gildandi
stjórnarskrá íslands, og sé enga á-
stæðu til að ráða til breytinga í því
efni.«
\
Jón Jíorðmann.
Sfminn flutti hingað á mánudaginn
var þá sorgarfregn að Jón Norðmann
væri dáinn. Bæjarfélag vort á þar að
sjá á bak einum sínum nýtasta manni,
og einum sinna beztu drengja.
Hann hafði alla tíð verið heilsu-
góður, en veiktist skömmu fyrir sfð-
ustu páska og sigldi til Kaupmanna-
hafnar til þess að leita sér lækninga.
Var gerður á honum holskurður og
lézt hann af afleiðingum hans 1. þ. m.
J. N. varð aðeins 50 ára, f. 28.
jan. 1858 á Barði í Fljótum. Faðir
hans var sfra Jón Norðmann á Barði,
en kona hans Katrin Jónsdóttir prests
Eiríkssonar á Undornfelli í Vatnsdal.
Ellefu ára gamall misti hann föður
sinn og varð þá þegar að fara að
hafa ofan af fyrir sér, því fátt var
styrktarmanna. En það kom brátt í
Ijós að umkomulausi drengurinn átti
það í fórum sínum, sem betra var
en styrktarmennirnir, en það var sterk-
ur áhugi og einbeittur vilji til að
komast áfram.
Hugur hans hneigðist snemma að
verzlun, enda varð hún aðallífsstarf
hans og í því starfi sýndi hann frá-
bæra hæfileika, því jafnframt því sem
hann var allra manna hagsýnastur,
var hann hinn reglusamasti og áreið-
anlegasti í öllum viðskiftum. Hann var
fyrst nokkur ár við verzlun í Hafnarfirði,
en tók síðan við forstöðu Knudzons-
verzlunar í Reykjavík, en stundaði jafn-
framt sjávarútveg þar syðra fyrir sinn
reikning og það með þeim árangri að
hann mátti heita mjög vel fjáður mað-
ur, er hann fluttist hingað árið 1897
og tók um áramótin við forstöðu Gránu-
félagsverzlunar hér í bæ. Það starf
hafði hann á hendi í 5 ár, en sagði
því lausu og verzlaði síðan í stórkaup-
um með íslenzkar vörur.
Árið 1895 kvæntist hann Jórunni,
dóttur Einars B. Guðmundssonar á
Hraunum. Eru 6 börn þeirra á lífi,
öll hin efnilegustu. Heimilisfaðir var
hann hinn ágætasti og átti víst í
þeim efnum fáa sína líka. Var heim-
ili þeirra orðlagt fyrir höfðingsskap og
hjálpfýsi við þá er bágt áttu.
\
A ðflutningsbannið.
Rit þetta er eftir Árna Jóhannsson,
fyrverandi sýsluskrifara N.-Múlasýslu,
nú í Reykjavík. Ritið er skrifað og
gefið út að tilhlutun stúkunnar »Hlín-
ar« í Rvík. Sérprentun úr ísafold —
3000 eintök.
Allir bindindismenn og bindindis-
vinir, sem eg hefi átt tal við um rit
þetta, lúka á það lofsorði, hve vel
það er ritað bæði að málfæri og nið-
urskipun á efni.
Á. J. svarar L. P. með skýrum rök-
um, þeim er ekki verða hrakin og öll
mæla með banni gegn innflutningi á-
fengra drýkkja hingað til lands.
Málefni það, er hér ræðir um, er
eitt meðal hinna alvarlegustu og þýð-
ingarmestu, sem er á dagskrá þjóðar-
innar. Stórmikil framför er það fyrir
íslendinga ef næsta alþingi samþykkir
lög um algert aðflutningsbann á öllum
áfengum drykkjum.
Skjaldborg.
í kvöld verður haldinn fundur í
félaginu í Templarahúsinu og hefst
kl. 8 e. h.
Stjórnin.
••
Ollum þeim, sem sýndu okkur hlut-
tekningu við andlát og jarðarför
móður okkar og ömmu, ekkjufrú
Kristbjargar Þórðardóttur, þökkum við
hjartanlega í nafni okkar og fjarver-
andi ættingja.
Akureyri 5. Júní 1908.
Ragnhildur Methúsalemsdóttir.
Þórdís Stefánsdóttir.
Davið Sígurðsson.
Það hefir allajafnan verið spurt að
því, hvar ætti að taka þá fjárhæð er
landssjóði hyrfi með áfengistollinum,
ef bannlög kæmíist á, enda hefir þessi
tollur tafið mjög framgang þessa máls.
Á. J. bendir á hvernig útgjaldabyrð-
inni létti þar sem hann segir:
»Ef gjaldþol þjóðarinnar er nú ein
miljón króna og hún ber þá byrði á
bakinu en Bakkus í fyrir, þá er auð-
sætt að á henni léttir að miklum mun
ef hún varpaði af sér brjóstpinklinum
— þótt hún setti þar tollfjárhæðina f
staðinn.«
Víst er um það að pinkillinn sá yrði
drjúgum léttari og verðugri að bera »í
fyrir«. Þá hyrfi líka þetta leiðinlega
nafn úr tekju-dálkinum: »áfengis- eða
vínfangatollur«, sem enda stundum er
kallaður — »blóðpeningar«! Vonandi
vill þjóðin afmá tekjulið þenna úr tekj-
um landssjóðs, sem nefndur er þessu
hræðilega nafnif Oft er svo freklega
kveðið að orði um hann, að hann sé
kreistur undan nöglum þeirra er neyta
Bakkusar og hrasa fyrir honum—þeir
peningar séu vættir tárum þeirra og
vandamanna þeirra.
Allir bindindismenn munu með gleði
borga þær vörur, er Árni Jóhannsson
tiltekur, 1 ’/3 eyri dýrara hvert krónu-
virði í þeim. (Sbr. niðurlag ritsins).
*
Árni Jóhannsson flutti fyrir 2 árum
síðan til Reykjavíkur með konu og
einkasyni þeirra frá Seyðisfirði.
Til Seyðisfjarðar flutti hann vestan
af Eyjafirði, mig minnir 1893? Þá var
hann fyrir skömmu útskrifaður af gagn-
fræðaskólanum á Möðruvöllum.
Meðan hann dvaldi á Seyðisfirði var
hann vinsæll, mikils metinn og mörg-
um kunnur að góðu.
Ýms trúnaðarstörf hafði hann á hönd-
um, bæjargjaldkera- sýsluritarastörf o.
fl. Nokkurum sinnum var hann settur
sýslumaður í tjarveru vors ágæta sýslu-
manns og bæjarfógeta Jóh. Jóhannes-
sonar. Á. J. gengdi öllum störfum sín-
um með áhuga og trúmensku. Hann
ritaði greinir í blöðin um búnað o. fl.
og hafði áhuga á framfaramálum Aust-
urlands.
Þetta rit, um aðflutningsbannið,
minnir mig nú á þetta. Minnir mig á
hve Á. J. var vægur og vorkunnsam-
ur við þá menn, er Htið höfðu milli
handa, þá um fjárinnheimtu var að
ræða.
Það er ef til vill um seinan að tjá
honum þakklæti sitt fyrir framkomu
hans hér, nú 2 árum eftir að hann
flutti héðan, en eg geri það samt hér
með. Óska að honum vegni vel.
Austlendingur.