Norðurland - 18.07.1908, Blaðsíða 2

Nl.
KlæðaverHsmiðjan á^kureyri.
Þrátt fyrir margítrekaðar tilraunir
og áskoranir hefir stjórn Verksmiðju-
félagsins ekki tekist enn að ná sam-
an nægilegu hlutafé, svo verksmiðjan
geti unnið eins og til var astlast. Hluta-
féð er nú samtals rúm 40 þús. kr. og
auk þess nokkuð í óefndum hluta lof-
orðum. Nálega alt þetta fé er hér úr
kaupstaðnum og Eyjafjarðarsýslu, því
hinir fáu hlutir, sem menn hafa lof-
að í Húnavatns og Skagafjarðarsýsl-
um eru enn ógreiddir. En teija má
víst að fé þetta greiðist bráðlega,
því valinkunnir sæmdarmenn eiga hér
í hlut.
Ætla mætti að menn væru efnaðri
hér en í hinum sýslunum, úr því þeir
leggja fram svo miklu meira fé en
þær til þessa þarfafyrirtækis, en svo
er enganveginn. Munurinn er sá einn
að þeir hafa trú á fyrirtækinu og vilja
styrkja það. Þeir líta svo á að það
sé eigi að eins stórtjón fyrir landið
að borga Norðmönnum og Dönum
svo tugum og jafnvel hundruðum þús-
unda króna skiftir á ári hverju fyrir
að tæta það ullarhárið, sem ekki er
látið óunnið í kaupstaðina, heldur sé
það blátt áfram þjóðarhneisa að geta
ekki unnið hversdagsspjarirnar utan á
sig, þjóðarminkun að láta aðra gera
það þótt vinnuafl sé hér óþrjótandi f
lækjum og ám. — En landinn horfir
á árnar sínar, hefir horft á þær öld
eftir öld og lofað þeim að renna í
friði. Hann veit þó að Norðmenn
frændur hans nota einmitt árnar til
þess að vinna uliina sína og margt
fleira. En landinn starir bara á straum-
inn, skolar í honum ullarhárið sitt og
sendir það svo Norðmanni, frænda
sínum til þess að koma því í fat.
A hverri alin, sem unnin er, græðir
Norðmaðurinn svo drjúga skildinga;
nemur sú upphæð samtais þeim skatti
margföldum, er forfeður vorir guldu
Hákoni hinum gamla sællar minningar.
Hvernir má sú þjóð verða sjálfstæð
nokkuru sinni í raun og sannleika, er
lætur slíkt viðgangast, getur horft á
það með köldu blóði, aðgerðalaus og
hugsunarlaus. Frumstofnendur verk-
smiðjufélagsins litu svo á, að ekki
mætti við svo búið standa og hófust
handa. Lögðu fram hver 30 hluti (3
þús. kr.) sem er allmikið fé, þegar
miðað er við efnahag manna hér og
nú bæta þeir við hlutafé sitt um 5000
kr. En þeir töldu líka víst að það
mundi örfa aðra Norðlinga til fjár-
framlaga svo fyrirtækinu væri borgið.
En þeim varð ekki að því. Þeir vildu
með engu móti leita fjárframlaga út
fyrir pollinn, vildu að fyrirtækið yrði
alíslenzkt, svo landið hefði allan hag-
inn og sæmdina af þvf. Ekkert var
heldur hægra, ef viljann hefði ekki
vantað. Ef hver hinna sýslnanna norð-
lenzku hefði lagt fram til jafnaðar
helming þess fjár, sem safnast hefir
hér, var öllu vel borgið og fyrirtækið
komið á fastan fót. — Og þetta var
þeim hægðarleikur. Einn maður, fram-
kvæmdarstjóri félagsins, hefir nýlega
lagt fram 5000 kr. einn. En nú er
stjórnin neydd til þess að leita til
annara landa, hún getur ekki beðið
mikið lengur. Fé verður hún að fá
og eftir því sem næst verður komist
mun eigi í annað hús að venda en
til Danmerkur. En sannarlega er það
hart aðgöngu um þessar mundir, að
196
þurfa þá að knékrjúpa Dönum um
fjárframlög, til fyrirtækis sem oss
ætti ekki að vera ofvaxið að koma á
fót hjálparlaust. Ekki vex vegur vor
og virðing við það.
Enn hafa Norðlingar tíma til að af-
stýra þvf. Enn geta þeir sýnt að þeir
vilja vera sjálfum sér nógir, að svo
miklu leyti sem unt er, sýna að þeir
vilja ekki aðeins vera sjálfstæðir í
orði, heldur einnig á borði. —
Sendiferðinni til útlanda í hluta-
fjárleitun verður enn frestað um full-
an mánuð. Allir, sem vilja, geta safn-
að hlutafé. Fær hver 2 °/0 í ómaks-
laun af hlutafé því, sem hann safnar,
og takist honum að safna 10 þúsund-
um fær hann 4 af hundr. eða 400 kr.
Enn leyfum vér oss að skora á Norð-
linga að styrkja þetta þjóðlega og
þarfa fyrirtæki, með því að gerast hlut-
hafar og væntum þess að sú áskorun
verði ekki árangurslaus að þessu sinni. —
Allar upplýsingar um verksmiðjuna
gefur framkvæmdarstjóri félagsins Ragn-
ar Ólafsson á Akureyri.
\
Juridir um sambandsmá/ið.
Um undanfarinn tíma og um þessar
mundir hafa verið haldnir fjölda marg-
ir fundir víðsvegar um land, um þetta
þýðingarmesta mál þjóðarinnar og verð-
ur ekki annað séð en að mikill meiri
hluti þjóðarinnar sé því andvígur, að
ganga að frumvarpi millilandanefndar-
innar óbreyttu.
í Árnessýslu voru nýlega haldnir
fundir víðsvegar um alla sýsluna. A
öllum þeim fundum var mikill meiri
hluti andvígur frumvarpinu óbreyttu,
líka sá fundurinn er ráðherrann sótti
og haldinn var við Ölfusárbrú.
í Galtarholti í Mýrasýslu var hald-
inn fundur 7. þ. m. Voru þar saman-
komnir um 100 kjósendur sýslunnar
og auk þess margt aðkomumanna.
Fundarstjóri þar var Sigurður Þórðar-
son sýslumaður í Arnarholti. Með frum-
varpinu töluðu þeir Jón Jensson yfir-
dómari, ráðherra Hannes Hafstein og
Jóhann Eyjólfsson bóndi í Sveinatungu.
Fyrir breytingum á frumvarpinu töluðu
aftur af aðkomumönnum Einar Hjör-
leifsson, Þorsteinn Erlingsson, Ari
Jónsson og ritstjóri þessa blaðs, en
af innanhéraðsmönnum Böðvar Jónsson
í Einarsnesi og Jón Sigurðsson bóndi
á Haukagili. Er hann maður mjög vel
máli farinn og hinn álitlegasti ásýnd-
um. Var mælt að margir sýslubúar
hefðu augastað á honum til þingmensku.
— Umræður stóðu yfir 5—6 tíma og
var þá borin upp svohljóðandi tillaga,
undirskrifuð af 16 kjósendum sýslunn-
ar: Fundurinn krefst þess að gjörðar
séu hinar ftrustu tilraunir til að fá
þær breytingar á frumvarpi millilanda-
nefndarinnar að ísland sé og verði
fullveðja ríki og jafnrétthátt Dánmörku.
Þessa tillögu neitaði fundarstjóri að
bera upp og sömuleiðis sinti hann
ekki áskorunum um að láta fcndinn
ráða því hvort ganga skyldi til at-
kvæða, en sleit fundi von bráðar. Ó-
hætt mun þó að fullyrða að tiílagan
hefði verið samþykt með verulegum
meiri hluta, ef til atkvæða hefði ver-
ið gengið.
Ráðherrann hélt þá að Grund í
Skoradal og hafði hann boðað þar til
fundar. Af þeim fundi höfum vér þær
einar fréttir, að tillaga var samþykt
eftir ósk ráðherra, en fáir eða engir
voru þar til mótmæla. Var og sagt
að þar og hvergi annarsstaðar hefði
ráðherra átt fylgisvon í Borgarfjarðar-
sýslu, sem er mjög ákveðin á móti
frumvarpinu.
Alt öðru vísi hafði tekist til á fundi
sem ráðherrann hélt á Akranesi. Þar
hafði verið samþykt tillaga á móti
frumvarpinu með öllum greiddum at-
kvæðum. Þar var Kristján Jónsson há-
yfirdómari til andsvara gegn ráðherr-
anum.
Þá var haldinn nú í vikunni fjöl-
mennur fundur við Pjðrsárbrú. Norðri
skýrir svo frá að þar hafi »Rangvell-
ingar samþykt sambandslagafrumvarpið
með yfirgnæfandi meiri hluta«, en ekki
er sú frásögn annað en Norðrasann-
sögli. Því hafði verið haldið fram á
fundinum, að þjóðin fengi alt of lítinn
umhugsunartíma um frumvarpið og í
sambandi við það var lagt til að ekki
væri gengið til atkvæða. Sú tillaga
var samþykt og var frumvarpið því
hvorki samþykt eða felt á þeim fundi.
Þar töluðu þeir ráðherra Hannes Haf-
stein og Björn Jónsson ritstjóri. Hafði
verið gerður mjög mikill rómur að
máli hans.
Þá eru loks komnar fréttir af fund-
um þeim er Lárus H. Bjarnason hafði
boðað til í Snæfellsnessýslu. Hafði
hann farið litla frægðaiför, fengið að
sönnu einhvern meirihluti á fámennum
fundum, tveim eða þremur, en orðið
algerlega undir á aðalfundunum báð-
um, í Stykkishólmi og Ólafsvík og
hlaupið burtu af báðum þeim fundum,
er hann sá sitt óvænna með atkvæða-
greiðsluna.
Að þessum frægðarverkum aflokn-
um hélt L. H. B. inn í Dali að Búðar-
dal, til þess að reyna að koma Ing-
ólfi Jónssyni verzlunarstjóra á framfæri
við þá Dalamenn og átti nú betur að
takast til en áður, er Asgeir Torfason
reyndi þar fyrir sér. L. talaði fyrst í
2 stundir, en til andsvara varð Bjarni
Jónsson og þurfti hálfu skemri tíma.
Tók þá L. aftur til máls, en ekki þótt-
ust fundarmenn þurfa að hlusta meira
á ræður hans en gengu af fundi og
sögðu hann mætti þylja yfir sjálfum
sér. Nýja þingmannsefninu I. J. fór þá
ekki að lítast á blikuna og lýsti yfir
því að hann ætti ekki meira við fram-
boðið hjá þessum harðbrjóstuðu Dala-
búum. Er nú fróðlcgt að vita hvern
stjórnarliðar senda þangað forsendingu
í Jiriðja sinn.
\
Fræknir sundmenn
Þrír menn syntu hér í dag yfir
Oddeyrarál, tveir bræður Jóhann Ó-
lafsson trésmiður og Arngrímur Ólafs-
son prentari og Kristján Þorgilsson
frá Sökku. Allir eru menn þessir ætt-
aðir úr Svarfaðardal. Jóhann lauk sund-
inu á 24 mínútum og 1 5 sek., en hinir
á 25 mínútum og 30 sekúndum. Straum-
ur hatði verið töluverður og hefði hann
ekki verið, hefðu þeir sjálfsagt lokið
sundinu á skemri tfma.
í fyrra synti Karl Hansson yfir ál-
inn á 35 mínútum en Lárus Rist á 34
mín., en hann kastaði sér líka út al-
klæddur og í vatnsstígvélum.
Sundmennirnir hafa sóma af sundi
þessu og ekki sfður sundkennarinn,
Lárus Rist, sem er hinn mesti áhuga-
maður um þessa fögru íþrótt.
\
Sambands/ögin.
(Eftir ísafold.)
Eg met þig ei, fóstra, sem man eða þrœl,
þó málinu lyktaði svona.
Á þennan hátt, ef til vill, þú verður sœl,
en þú verður húsmenskukona —
hjá madömu Sörensen.
£. 7
\
Quðm Hannesson-
Eftir allan austurinn á Guðmund
Hannesson er Norðri nú farinn að
veifa skottinu fyrir framan hann og
segir hann fylgjandi frumvarps-upp-
kastinu.
Við þeirri blekkingartilrauninni þarf
ekki annað svar en yfirlýsingu þá frá
G. H., er prentuð er í sunnanblöð-
unum og hljóðar svo:
Af annriki og öðrum dstceðum verð eg
ekkí i stjórn landvarnarflokksins að minsta
kosti til haustsins. Eg bið því þá sem myndu
skrifa mér um flokksmál, að snúa sér til
formanns stjórnarinnar, Einars Gunnars-
sonar.
Jafnframt vil eg taka það fram, að eg
er mótfallinn nefndarfrumvarpinu óbreyttu.
Eg hefi hvorki gengið úr landvarnarflokkn-
um eða snúist á mál frumvarpsmanna.
3/7 Guðm. Hannesson.
\
Robert Blatchford (= biatsforð).
Fyrir nálægt 20 árum kom út bók á
Englandi er heitir »Merry England* (Káta
England) — einskonar skáldsaga. Höfund-
ur hennar var þá blaðamaður og lítt kunn-
ur hjá því sem hann síðar varð. Af bók-
inni seldust full millíón eintök á örstuttum
tíma, og nærfelt jafnmikið í Ameríku; þriðja
millíónin seldist óðara í öðrum Iöndum í
þýðingum. Eftir því urðu áhrif bókarinnar
fljót og stórkostleg. Merkilegast er að
bókin hljóðaði um trúar- og heimspekis-
efni, mannfræði og félagsskipun og valdi
svo úr kenningum Sósíalista, að tala þeirra
óx og margfaldaðist óðara svo undrum
gegndi — svo Ijóst og skemtilega skrifaði
þessi nýi höfundur. Hver var hann? Hann
var einn þeirra miklu snillinga, sem frá
blautu barnsbeini hafa orðið að þola hung-
ur og þorsta, kulda og klæðleysi og allar
þær þrautir og niðurlæging, sem föður- og
móðurlaus börn mest geta afborið í sorpi
hins voðalegasta stórborgarlífs, alt þangað
til að fram úr skarandi festa þeirra og
yfirburðir hafa leyst þá úr læðingi og kom-
ið þeim í þá stöðu, vísvitandi eða óvitandi,
sem þeir voru kjörnir til og kallaðir. Blatch-
ford er nú rúmlega hálfsextugur og hefir
nýlega sjálfur ritað sögu sína, er þykir
eitthvert hið merkilegasta sagnarit og svo
einarðlega frá öllu sagt, að sagan lýsir
eins og gull af eiri hjá öðrum slíkum bók-
um, enda er alt satt þótt sumt sýnist
skáldskapur. Hin næsta bók hans hét
»Guð og náunginn«. Það fór á sömu leið
og fyrir >Káta Englandi« að hún komst
^óðara inn á nálega hvert heimili. Þar
boðar höf. trú sína, sem í einu orði sagt
er = mannkœrleiki, og í þeirri bók sýnir
hann, ef til vill fyrst, hvert andans stór-
menni hann er, ekki miður í þeirri list
að kunna að ná hjörtum nálega allra les-
enda á sitt mál, en í innileik mannelsk-
unnar og háfleygi hugsunar og ímyndun-
arafls. Og enn er eitt undravert um mann
þennan: Það er lærdómur hans eða fróð-
leikur, manns, sem aldrei var til náms
settur, lifði á flækingi fram á þrítugsaldur,
lærði að skrifa 16 ára og var eftir það í