Norðurland - 25.07.1908, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
Akureyri, 25. júlí 1908.
51. blað.
Hálff \\ús
með lóð,
í Strandgötu á Oddeyri, verður til
sölu eða leigu í haust. Þeir, sem
vilja sinna þessu, semji við undirrit-
aðan fyrir 20. ágúst n. k.
Sigurbjörn Sveinsson.
Slitgerðir Jóns Jenssonar.
Jón Jensson yfirdómari hefir sam-
ið tvær ritgerðir um sambandsmálið
og prentað þær í ofurlitlum ritlingi.
Mikið kapp er á það lagt af hinum
nýju vinum hans, stjórnarmönnum,
að koma þeim ritlingi út um land-
ið. Honum er útbýtt af umboðs-
mönnum þeirra. Og hann er send-
ur með blöðum þeirra sumum og
prentaður í öðrum.
Vafalaust er það einkum nafn Jóns
Jenssonar, sem stjórnarmönnum er
ant um að auglýsa í sínum hóp. Rök-
semdunum í þessum ritlingi treysta
þeir naumast mjög mikið. Aftur á
móti er þar meira en nóg af stað-
hæfingum.
Fyrsta staðhæfingin er sú, að all-
ar þær réttarbætur standi nú þessu
Iandi til boða, sem þeir, er lengst
hafa farið í kröfum fyrir íslands
hönd, hafi æskt eftir.
Hvernig fer nú yfirdómarinn að
komast að slíkri niðurstöðu? Auð-
vitað er honum kunnugt um, að
bæði Þingvallafundurinn í fyrra sum-
ar og erindisbréf frá Þjóðræðis-
flokknum á þingí mótmæltu því að
nokkur íslenzk mál væru falin Dön-
um með þeim hætti, að íslendingar
gætu ekki tekið þau til sín, þegar
þeim þóknaðist.
Yfirdómarinn gerir sér hægt um
hönd. Hann tekur fram í neðan-
málsgrein, að orðin í erindisbréfinu:
wtneðan um semur" meti hann einsk-
is — þau orðin, sem vitanlega var
mest um vert, þau orðin, sem öll-
um öðrum fremur settu sjálfstæðis-
mótið á allar kröfurnar, þau orðin,
sem Dönum var fjærst skapi að
ganga að.
Með slíkri rökfærslu má auðvitað
„sanna" margt. Annað mál er það,
hvað slíkar „sannanir" eru sannfær-
andh ,
Það gegnir annars mikilli furðu,
hvað nefndarmennirnir okkar eru
auðmjúkir í anda. Sjálfir hafa þeir
alllengi haldið fratn þeirri kröfu í
nefndinni, að engin mál yrðu falin
Dönum lengur en meðan um setndi.
Danir afsegja að verða við þeirri
kröfu. Nefndarmennirnir telja sig
þar til neydda að láta undan síga.
Og að því búnu lofa þeir ekki að
eins Jóni Jenssyni að segja það óá-
talið, heldur eru þeir líka alt af að
segja það sjálfir, óbeinlínis eða bein-
línis, að þessi krafa þeirra hafi ver-
ið einskis verð, og vilja ekki láta
neina áherzlu á það leggja, að þeir
hafi nokkuru sinni með þessa kröfu
komið.
Það er eins og Danir eigi ekki
eingöngu að ráða því, hvers vér
krefjumst eftirleiðis — að vér nú ekki
tölum um það, hvað vér fáum —
heldur líka því, hvers vér höfum
krafist.
Lengra mun lítilætinu og auð-
mýktinni ekki unt að komast!
Önnur staðhæfing Jóns Jenssonar
er sú, að ísland fái eftir frumvarp-
inu „öll einkenni fullveðja ríkis, al-
veg eins og Danmörk". Og á þess-
ari staðhæfing er hnykt með öðr-
um eins orðatiltækjum og þeim, að
Danmörk verði ekki fremur yfirríki
heldur en ísland verður það, og að
jafnréttið lýsi sér alstaðar í frum-
varpinu.
Væri nú ekki vel til fundið, áð-
ur en ætlast er til þess í alvöru, að
íslendingar renni slíkum fullyrðing-
um niður, að bent sé á eitthvert full-
veðja ríki í veröldinni, sem bannað
er að nota sinn eigin fána um næstu
25 — 37 ár, þegar þegnar þess koma
til annarra þjóða?
Vill ekki Jón Jensson gera það
fyrir okkur að forvitnast um það
hjá Dönum, hvernig þeir mundu
taka í það mál, ef vér færum fram
á að þeir notuðu ekki fána sinn
næsta mannsaldurinn, heldur sigldu
undir íslenzkum fána? Vér höfum
góða von um, að hann mundi þá
fá einhverja vitnesku um, hvernig
þeir litu á það, hvort ríkið ætli sér
að verða yfirríkið.
Eða lítum á hernaðarmálin.
Eftir frumvarpinu er Dönum heim-
ilt að gera hernaðarráðstafanir hér á
landi, án þess að fá til þess samþykki
íslenzkra stjórnarvalda. Veit nokkur
um það fullveðja ríki, sem gefur
öðru ríki slíkt vald á sér? Eða væri
nokkurt vit í að kalla það ríki fuli-
veðja, sem ekki hefði rétt til þess
að mótmæla slíku?
Vér tökum þessi dæmi af handa-
hófi. Mörg önnur dæmi eru til, sem
benda í sömu áttina. Og vér fáum
ekki séð, hvernig nokkur yfirdóm-
ari undir sólinni getur vilst á þeim.
Það er sjálfsagt alveg rangt gert
af Jóni Jenssyni, og öðrum formæl-
endum Uppkastsins, —frá þeirra eig-
in sjónarmiði — að vera með slíkar
fjarstæðu-staðhæfingar. Ávinningur-
inn er enginn. En þeir fylla lands-
menn gretnju með þessu.
Miklu réttara væri að tala við ís-
lendinga eins og skynsama nienn —
segja við þá hreinskilnislega:
Þið hafið ekki fengið öllum kröf-
um ykkar framgengt. Og með því
að samþykkja þetta frumvarp afsal-
ið þið ykkur réttindum, sem þið haf-
ið hingað til haldið fram að þið
eigið. En þið fáið ljósari viðurkenn-
VII. ár.
ingu valds ykkar á sérmálasviðinu
Jafnvel á sérmálasviðinu er þrengt
að ykkur meira en þið haíið talið
lögum og rétti samkvæmt hingað til.
Og valdinu á sumum málum ykkar
afsalið þið ykkur að fullu og öllu.
En tilboðið frá Dana hálfu ber meira
sjálfstæðissvip en áður. Nú er ykk-
ar að velja eða hafna. Treystið þið
ykkur til þess að halda sjálfstæðis-
baráttunni fram til sigurs? Teljið
þið 'ykkur hafa rétt til þess að binda
niðja ykkar nokkurum þeim bönd-
um, sem þeir hafa ekki rétt’ til að
leysa ?
A þessum grundvelli og með þess-
ar vandasömu spurningar í hugan-
um ættu hreinskilnir og stiltir menn
að ræða frumvarpið.
Engar fullyrðingar um það, að
frumvarpið veiti oss það, sem það
veitir oss ekki, eru sæmilegar. Fyrsta
skyldan við þjóðina í öðru eins vanda
máli og þessu er hreinskilnin.
Annars ætti að vera vandalaust
að komast að raun um það, hvað
oss er ætlað með Uppkastinu.
Formælendur Uppkastsins halda
því fram, að íslandi sé ætlað að verða
ríki með fullveldi yfir öllum sínum
málum.
Og af því að þetta væntanlega
ríki hafi fullveldi yfir öllum sínum
málum, liggi það í hlutarins eðli,
að það eigi rétt á að taka öll sín
mál að sér, þegar því sýnist, þó að
ekki sé, af sérstökum ástæðum, neitt
172
þetta kvöld, meðan alt var svona nýtt og ekkert úr
beiskjunni dregið.
Hann fór að brjóta heilann um það, hvar hún mundi
nú helzt geta verið. Frú Wenche átti að vísu ekki
margar vinkonur. En það voru þó ein þrjú eða fjögur
heimili, sem þau voru í svo miklum kunnleikum við,
að hún gat hæglega farið þangað að kvöldlagi án þess
að vera boðin eða hafa gert ráð fyrir komu sinni. En
það var þó óvenju seint að koma ekki fyrr heim úr
slíkri heimsókn en klukkan hálf ellefu.
í fyrstu datt honum ekki í hug, að hér væri nokk-
uð ilt á seiði. Hann hugði að því hvort hún hefði tek-
ið annan útidyralykilinn með sér, og þegar hann sá,
að hann var horfinn, tók hann sinn lykil úr skránni
svo að hún gæti komist inn.
Hvar sem hún væri nú niðurkomin, þá vissi hann að
séð mundi um það, að henni yrði fylgt heim. Og svo
gat nú í rauninni ekki verið hættulegt að neinu leyti
að vera á ferli í bænum, þó framorðið væri, fyrir konu
sem var jafn alþekt og prófessorsfrú Lövdahl.
Hann afklæddi sig í flýti og fór upp í rúmið; hann
ætlaði að látast sofa þegar hún kæmi heim. Honum
var það áríðandi framar öllu öðru, að þessu samtali,
sem hann vissi að hlaut að koma, yrði frestað til
morguns.
Á kvöldin var alt slíkt jafnan óhugsandi; það leiddi
bara út í ofsa og óvild á milli þeirra. En á morgnana
var ávalt úr því dregið og alt auðveldara viðfangs;
oft tókst að greiða fram úr áköfustu ágreiningsatriðum
eins og smámunir væru í hinu svala morgunlofti.
Lövdahl prófessor var það fullljóst, að hann hafði
hlaupið mjög á sig og sært konu sína afarmikið. Sem
169
baka aftur með skellum og skvettum og þvældu og
slitu þarann í flæðarmálinu.
Ljósin inni f bænum blikuðu eins og ljómandi bönd
yfir fjörðinn móti henni; en hún sneri sér undan, sett-
ist á stein og starði út í myrkrið.
»Veslings Iitli Abbi minn, — aumingja Iitli Abbi
minnU mælti frú Wenche hálf hátt. Hann var sá seinasti,
sem hún kvaddi í huganum, hann var það eina, sem
batt hana.
Því nú var Mordtmann henni einskisvirði — gersam-
lega einskisvirði. Hún skammaðist sín; henni fanst hún
hafa óvirt sjálfa sig og saurgað með því að láta mann
þenna ginna sig svona langt. Og ekki hafði hann að-
eins dregið ást hennar ofan í skarnið, heldur allar
hugsjónir hennar, — allar kærstu og drengilegustu hugs-
anir hennar hafði hann gert viðbjóðslegar í augum henn-
ar nú. Hún gat ekki treyst neinu eða neinum eftir
þetta, — ekki sjálfri sér heldur.
Að því er snerti brotthlaupið frá manninum, hafði
hún ekkert að ásaka sig fyrir. Alt það í fari hans,
sem hafði haldið honum uppi í augum hennar, — alt
það afmáðist gersamlega fyrir síðasta smánarbragðið,
er hann sýndi henni. Þá hafði brotist út hjá honum
ruddaskapur, — einmitt þetta dýrslega karlmannsæði,
sem hún hataði, og þessu hafði honum tekist að leyna
fyrir henni með fláttskap og brögðum alt til þessa dags.
Nei, — til hans vildi hún ekki aftur hverfa.
Og auminginn litli, sem hún tæki nú með sér, vakti
ekki heldur neina órósemi hjá henni; því nú stóð henni
það skýrt og ljóst fyrir hugskotssjónum, að það væri
góðverk — síðasta góðverkið, sem hún ætti kost á að
vinna — að slökkva Ijósið áður en það væri kveikt,