Norðurland - 23.12.1909, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson. læknir.
56. blað.
Akureyri, 23. desember 1909.
IX. ár.
Veðsetning varasjóðs
Landsbankans.
Eins og allir vita, er það aðalhlut-
verk varasjóðs Landsbankans, að bjarga
honum úr fjárþröng í bili, ef eitthvað
óvanalegt ber að höndum, sem kemur
bankanum í fjárklípu. Slíkar fjárklípur
geta komið fyrir alla banka, þótt ekk-
ert sé athugavert við stjórn þeirra.
Þessvegna er það líka ákveðið í reglu-
gjörð bankans, að varasjóður skuli
vera í konunglegum skuldabréfum, eða
öðrum áreiðanlegum bréfum, sem fljótt
megi koma í peninga.
Það leiðir af sjálfu sér, að veðsetn-
ing varasjóðsins stríðir beint gegn á-
kvæðinu um að varasjóður skuli vera
handbær, í áreiðanlegum bréfum, sem
koma megi í peninga á skömmum
tíma. Sé varasjóður veðsettur fyrir
peningaláni, eins og t. d. nú, pen-
ingaláni, sem bankinn hefir notað til
útlána, þá er sama sem að varasjóð-
ur sé lánaður út. En það er tekið
fram skýrum orðum í reglugjörð bank-
ans, að varasjóð megi ekki lána út.
Á móti þessu bendir Norðri á þau
ákvæði bankalaganna, að bankanum
sé heimilt að taka lán gegn tryggingu
í eignum sjálfs sín.
En þetta verður að sjálfsögðu að
skilja svo, að bankanum sé heimilt
að taka lán gegn tryggingu i öðrum
eignum sínum en varasjóði.
Þegar lögin voru samin, áður en
bankinn var stofnaður, var að sjálf-
sögðu enginn varasjóður til. Aftur
mátti við því búast að bankinn mundi
eignast ýmsar aðrar eignir og þær
var bankastjórninni gefin heimilld til
að veðsetja.
Ætti þetta að skiljast svo, að með
þessu sé gefin heimild til þess að veð-
setja varasjóðinn, þá væru ákvæðin
um varasjóðinn í reglugjörðinni ekki
annað en markleysa, því það er engu
betra að veðsetja varasjóð fyrir starfs-
fjárláni, en að lána varasjóðinn út.
Með hvorugri aðferðinni nær varasjóð-
ur tilgangi sínum.
Sé þetta skilið eins og Norðurland
skilur það, verður fullkomið samræmi
milli ákvæðanna í lQgunum og teglu-
gjörðinni.
En eftir hinum skilningnum komast
lögin og raglugjörðin í mótsögn hvort
við annað.
Slíkar skýringar eru ekki óvanaleg-
ar f Norðra, en þær eru ekki vitund
þetri fyrir það.
Varasjóðurinn er svo sem ekki arð-
laus bankanum, þótt hann sé ekki
veðsettur. Bankinn fær vexti af eign
sinni og meira er honum ekki ætlað.
Að öðru leyti á varasjóður að vera
til tryggingar viðskiftum bankans.
A slíkri tryggingu getur oft verið
þörf. Það vita víst allir, sem eitthvað
hafa heyrt talað um banka.
Og meira að segja. Tvisvar á þessu
ári hefir verið nokkurt útlit fyrir að
full þörf gæti orðið á öllum varasjóðn-
um, til þess að bankinn gæti staðið í
skilum.
Tvisvar sinnum á þessu ári hefir
verið reynt að koma á aðstreymi að
bankanum, til þess að heimta af hon-
um svo mikið fé í einu, að bankinn
gæti ekki staðið í skilum.
Þegar slíkt aðstreymi verður að
bönkum, er það á útlendu máli kallað
»rra«.
Oftast nær orsakast það af því, að
fólk verður skyndilega hrætt um hag
bankans. Það streymir að og heimtar
út inneign sína, þar til hver skilding-
ur er þrotinn, þangað til bankinn er
kominn á höfuðið.
Þegar bankanefndin var skipuð um
síðasta þingtíma, reyndu andstæðingar
ráðgjafans til að hræða hann frá því
að láta nefndina taka til starfa, með
því að æsa menn til þess að heimta
út fé sitt úr bankanum.
Til þeirra æsinga voru blöð heima-
stjórnarflokksins notuð og jafnvel sum-
ir af starfsmönnum bankans voru við
það riðnir að ýta undir úttektina.
Það var sannarlega ekki að þakka
heimastjórnarforingjunum, að fólk hafði
nóga skynsemi þá, til þess að sjá að
enginn hætta var á fcrðum.
En háttalag þeirra hefði getað haft
þær afleiðingar, að bankinn hefði orð-
ið gjaldþrota.
Alveg sama er að segja um hátta-
lagið núna, þegar bankastjórninni var
vikið frá. Ovinir ráðgjafans reyndu að
hefna þess á bankanum, sem þeim
þótti ráðgjafinn hafa ofgert.
Þeir mennirnir, sem hátalaðastir
eru um umhyggju sína fyrir bankanum,
reyna þá í annað skifti á sama árinu
að koma honum á hnén.
Hefðu þeir mátt ráða, hefðu þeir
velt bankanum um koll.
Svona er hún heil, inn við beinið,
bankaástin þeirra, blessaðra fuglanna.
En setjum svo að þetta hefði farið
öðruvísi en fór. Setjum svo að aðsúg-
urinn að bankanum hefði orðið eins
mikill og þeir ætluðust til. Setjum
jafnvel svo að hann hefði orðið meiri.
Fólk hefði þust að bankanum, örvita
og óstöðvandi, eins og oft vill verða
þegar menn verða hræddir um fjár-
muni sína og sá ótti verður að sam-
eiginlegri sýki margra manna. Enginn
getur stöðvað hana. Hvernig hefði þá
farið fyrir bankanum?
Ætli það hefði ekki verið betra þá
að varasjóðurinn hefði verið óveðsett-
urf Þá hefði að líkindum mátt selja
bréfin á svipstundu og tilkynna að
peningar væru væntanlegir þá og
þegar.
Óþarfi virðist að skýra þetta meira,
en hvernig sem á þetta er litið, þá
er það víst, að á engum mönnum sit-
ur það ver að verja veðsetningu vara-
sjóðsins, heldur en einmitt mönnun-
um, sem tvívegis á sama árinu hafa
gert tilraun til að stofna bankanum f
alvarlega hættu.
Jarðabætur Eyfirðinga.
Eftir síðustu skýrslum.
Norðurland hefir óskað eftir að eg
gæfi yfirlit yfir framkvæmdir jarða-
bótafélaganna hér inni í firðinum.
Mér er ljúft að verða við þeim til-
mælum blaðsins, og gleður það mig
mjög mikið hvað Norðurland hefir
mikinn áhuga, og fylgist vel með í
búnaði og bændamálum, eigi síður en
í öðrum sönnum hagsmálum þjóðar-
innar.
Það er með jarðabætur þessar, er
síðustu skýrslur telja, nokkuð líkt og
jarðabætur næstu ára á undan, að þær
felast aðallega í þessu tvennu: gadda-
vírsgirðingum og þúfnasléttun. Girð-
ingarnar skipa öndvegið, um þær snýst
áhuginn, að maklegleikum, og þar við
lenda framkvæmdirnar. Eg leyfi mér
hér að taka það fram, með fullri á-
herzlu, að þó að ýmsir af vorum ungu
gæðingum, búfræðingar og kandidatar
o. fl. hvetji bændur til margs þarfa-
verksins, þá verður ekki eins og stend-
ur brýnt til betra verks en þess, að
girða og girða, unz alt er afgirt, sé
mögulegt að kljúfa kostnaðinn. Það
er ekki nóg þótt einhversstaðar í ein-
hverri sveit sé samgirðing, það er
aðeins fyrsta sporið, sérgirðing er tak-
markið sem að verður að stefna. Jarð-
irnar verða að vera algirtar, túnin,
engjarnar og beitilandið. Því aðeins
getur bóndinn haft fult vald yfir ábýl-
inu sínu, landinu sem hann hefir til
umráða og ber öll gjöld af, að það
sé friðað með góðri girðingu. Og girð-
ingin vernduð með viturlegum lands-
lögum.
Tekjur af ógirtu landi eru óvissar
og falla oft fleirum í skaut en réttum
hlutaðeiganda, það er þeim sem land-
ið leigir.
Það gengur svo, mennirnir ekki all-
ir eins og þeir eiga að vera, rétt-
lætistilfinningin misjafnlega þroskuð.
Á fremur lágu stigi, ótrúlega viða.
Auðvitað heldur ekki auðgert að ráða
því hvar skepnur ganga, ef um ógirt
land er að ræða. En svo hefir landið
verið frá því fyrsta, til þessa tíma.
Því þó hingað og þangað sjái garð-
lagsbrot frá fyrri tíð, þá hefir það
aldrei annað verið en moldarhrófsverk
eða hnullungatildur, sem jafnan mun
hafa þrunið á hæla hleðslumanninum.
En aldrei komið að neinum notum og
aldrei borgað fyrirhöfnina. Að tala um
girðingar í stærri stýl úr torfi eða
grjóti er einungis til þess að tefja
fyrir nytsömum girðingaframkvæmdum.
Með því er dreift hug bænda og þeir
gerðir hikandi í ráði sínu, og er það
illa að farið.
Eg hefi farið ofurlítinn krók, en
skal nú snúa mér að því efni, er eg
hét í fyrstu að minnast á.
♦Framfarafélag Öngulsstaðahrepps*
hefir girt 7650 faðma af vírgirðingu,
það eru 1530 dagsverk. Um 3000 f.
af þessum girðingum verja tún og
engjar á átta jörðum á aðra hliðina,
en hinsvegar myndar girðingin sjálf-
stætt hagahólf, sem geymir búsmala
þessara jarða, svo hann kemst hvorki
heim til skemda eða burtu til fjalla.
Þá eru 4650 f. í hagagirðingum (Fjall-
girðingar sem ná 15 —1600 fet yfir
sjávarmál) á þrem stöðum, sem mynda
stærri og minni hólf, til geymslu fyrir
búsmala nokkurra manna. Vitaskuld
eru allar þessar girðingar studdar að
meira eða minna leyti af áður gerð-
um girðingum.
Þá hefir félagið sléttað liðugar r 5
dagsláttur og varið til þess 1140 dags-
verkum, en fult 3V2 hundrað dags-
verka hafa gengið í aðra jarðabóta-
vinnu, svo sem sáðreiti, stýflugarða,
flóðgarða, skurði og lokræsi. Alls hefir
félagið unnið á árinu 3046 dagsverk
og eru það 74 dagsverk að meðaltali
á hvern starfandi félagsmann. Mætti
sú starfsemi haldast nokkur ár, mundi
þó dálitlu muna til hins betra.
»BúnaðarfélagSaurbæjarhrepps« hefir
gert vírgirðingar 1268 faðma á lengd
og er það framhald á tveim stöðum
af fyrra árs girðingum. Þannig hefir
verið lokið við »Samgirðinguna« í Saur-
bæjarsókninni, sem liggur á milli Gils-
ár og Djúpadalsár. Til þessa hafa
gengið 650 faðmar. Ea öll er sú girð-
ing nokkur þúsund faðmar. Sýslunefnd-
armaður Jóhannes Ólafsson í Melgerði
hefir afgirt tún og engjar ábýlisjarðar
sinnar nú á tveim árum með 1200
föðmum. í fyrra algirti Stefán bóndi
f Stóradal túnið og engjarnar hjá sér,
með um 1400 faðma girðingu. Og
hefi eg nú áreiðanlega getið allra girð-
inga, sem gerðar hafa verið í þessum
hreppi, enda sést Ijóslega af því sem
nú er talið, að girðinga hugur bænda
í Saurbæjarhreppi er þegar orðinn
mjög mikill, og vafalaust mun reynsla
þeirra manna, sem þegar hafa girt,
verða til þess að glæða áhugann enn
þá meira.
Þúfnasléttun félagsins er um 4 dag-
sláttur.
Safnhús hefir Júlíus í Hvassafelli
bygt, að rúmmáli 2160 teningsfet.
Þá er smælki, sáðreitir, skurðir og
þess háttar. En alls hefir félagið unn-
ið 653 dagsverk. Meðaltal á starfandi
félagsmenn 31 dagsverk.
» Framfarafélag Hrafnagilshrepps «
hefir unnið í sömu átt og nágranna-
félögin, en þar er þúfnaslétta aðalverk-
ið, eða fullar 6 dagsláttur sléttaðar
og varið til þess 460 dagsverkum.'
Vírgirðingar eru um 1000 faðmar og
auk þess nokkur dagsverk í malar-
ræsum og holræsum.
Flest dagsverk hafa unnið, í þessu
félagi á árinu, Jón bóndi í Möðrufelli,
179 dagsverk og Hallgrímur kaup-
félagsstjóri í Reykhúsum, 130 dags-
verk. En alls hefir félagið 6S6 dags-
verk. Meðaltal á starfandi félagsmenn
31 dagsverk.
Félagsmenn í öllum þremur félög-
unum eru 82 og ársstarfsemi þessara
félagsmanna er 4385 dagsverk, en sé
því skift bróðurlega og enginn látinn