Norðurland - 23.12.1909, Blaðsíða 3

201
Nl.
um bygt. Eg finn ekki orsakasamband-
ið þar á milli, því að það er ræktar-
ástand jarðvegsins og uppskerumagn-
ið, sem ákveður áburðarþörfina og
ekki annað.
En það má geta sér til hvernig á
þessari »reynslu« stendur.
Þar sem grasfræsáning hefir verið
reynd, hefir venjulega verið tekið til
þess áður óræktað land utantúns. En
þegar nýtt land er tekið til ræktunar
þarf ætíð meiri áburð í bili, meðan
verið er að koma landinu í rækt, en
viðhaldið verður ekki mcira en á tún-
unum, nema því aðeins að heyfengur-
inn sé meiri en á þeim. Sé svo, ættu
menn vel að standa sig við það.
Á plægðu landi gengur áburðurinn
að vísu dýpra niður í jarðveginn, en
þá koma fóðurrófurnar að góðu liði,
áður en grasfræinu er sáð. Þær sækja
áburðarefnin dýpra en gras.
Að grasfræsáning geti mishepnast,
hefi eg á ferðum mínum hér norðan-
lands séð sorgleg dæmi til. En hvað
er eðlilegra? Og hverjar eru orsakirn-
ar til þess? Þær eru að minni hyggju
, margar, sín á hverjum stað, eða marg-
ar á hverjum stað.
Jarðvegurinn getur verið ákjósanlega
undirbúinn, en sáningin sjálf mishepn-
ast. Starfið er mönnum svo umhönt,
aðferðin ekki eiginleg, því æfinguna
vantar.
Starfið er líka nokkuð vandasamt.
Jafnvel hjá æfðum mönnum vill sán-
ingin verða nokkuð misjöfn, sléttan með
smáskellum. Þessvegna er það alsiða er-
lendis að tvísá — sá á öðru ári í eyð-
ur þær, sem fram koma eftir fyrsta árs
sáningu.
Aðrar helstu orsakirnar eru þær:
að við ekki veljum rétta jörð til rækt-
unar og
að við ekki vöndum undirbúninginn
nóg.
Til þess að gera þessar tilraunir
hafa víða verið valin þur og sendin
börð eða hávaðar, þar sem snarrótar-
punturinn ekki þrífst vegna ofþurks,
þar sem yfir höfum grasvöxturinn er
ógrar rfr og kyrkingslegur, sem er
órækastur vottur þess að á jarðveg-
inum séu megnir megingallar frá nátt-
úrunnar hálfu. En jarðvegurinn er oft
laus í sér og auðunninn á þessum
stöðum, og það ríður baggamuninn af
því að hentug verkfæri vantar víðast-
hvar til að taka erfiðari jörð til rækt-
unar, þó að hún sé betri. Af sömu
ástæðum, verkfæraleysinu, hefir undir-
búningur jarðvegsins orðið ófullkom-
inn, með því líka að notkun verkfær-
anna hefir orðið mönnum erfið, vegna
óvana •— langtum erfiðari en þau störf
eru í raun og veru.
Hvað kostnaðinn snertir þá er það
rétt athugað, að honum er öðruvísi
I varið við grasfræsáningu, en við þak-
sléttun.
Stofnkostnaðurinn er ólíkur. Þar sem
nauðsynleg verkfæri við þaksléttun
handa einum manni munu ekki kosta
yfir IO krónur, skiftir verðmæti nauð-
synlegra verkfæra við grasfræsáningu
hundruðum króna, séu hestarnir taldir
með. Það er þvf auðsætt að þetta tvent
getur ekki komið hvað í staðinn fyrir
annað, heldur verður að velja aðferðina
eftir ýmsum kringumstæðum.
Peningar í íslenzkum búnaði gefa
háa vöxtu, en bústofnarnir eru litlir
og lánstraustið takmarkað. Til þess
því að borgi sig að leggja fé f dýr
jarðyrkjuáhöld, þurfa þau að vera arð-
berandi, en þau verða því aðeins arð-
berandi, að þau séu mikið noiuð.
Nokkurra daga notkun árlega hlýtur
að vera ónóg þegar um mikla fjár-
upphæð er að ræða. Jarðabæturnar
þurfa að vera í stórum stíl — stærri
en nú tíðkast, eigi það alment að
geta borgað sig. Nokkurir bændur
gætu líka keypt áhöldin í félagi og
notað þau til skiftis — um fram alt
notað þau, en ekki láta þau liggja og
ryðga til skcmda af brúkunarleysi.
En meðan lítið er unnið að jarða-
bótum, geta dýr áhöld ekki borgað
sig, og meðan hlýtur gamla þaksléttu-
aðferðin að vera viðurkend góð og
gild.
Annað, sem talið hefir verið að gerði
fræsáninguna óaðgengilegri er það, að
störfin séu svo dýr, að þaksléttuað-
ferðin verði ekki dýrari, en komi fyr
til. En þess ber að gæta, að menn
hafa ekki unnið störfin sjálfir, heldur
tekið til þess kaupamenn, sem oft
hafa lagt til hesta og áhöld, og tekið
gott dagkaup fyrir alt saman eins og
eðlilegt er og sjálfsagt. En þetta að-
fengna vinnuafl ógildir þann dóm, sem
kveðinn er upp um kostnaðinn við
fræsáninguna, þvf störfin eiga að fram-
kvæmast með vinnuafli heimilanna sjálfra
og menn sjálfir að njóta atvinnunnar
fyrir sig og hesta sína, svo vinnulaun
renni öll í eigin vasa.
Samanburðurinn hlýtur því aðallega
að byggjast á því, hver aðferðin af-
kasti meiru með því vinnuafli, sem
við höfum ráð á. og sem kostar okk-
ur því nær jafnmikið hvort sem við
notum það mikið eða lítið, eins og
einmitt er með vinnu sjálfra okkar
og hestanna.
Og frá því sjónarmiði skoðað er
eg ekki í neinum efa um, að fræsán-
ingin muni ná meiri og meiri út-
breiðslu, eftir þvf sem áhuginn fyrir
jarðabótunum vex og við verðum stór-
tækari í framkvæmdunum.
Páll Jónsson.
Raddir úr sveit.
Brot úr ræðu í Ungmennafélagi.
Það var trú í gamla daga að vekja
mætti upp drauga. Draugar þessir áttu
síðan að vera sendir út til að gera
ýmiskonar óskunda, ráða menn af dög-
um o. fl.
Þessi trú er nú sögð undir lok liðin.
Skyldu menn nú ekki fara að brosa
að mér, heyrðu þeir mig segja, að
eg trúi því að enn sé hægt að vekja
upp drauga, og meira að segja þeir
séu vaktir upp hópum saman. En samt
er það nú svo, að eg trúi þessu fast-
lega.
Stöðugt eru vaktir upp draugar,
sem á síðan eru sendir út um land
alt og gera stór spell. Ekki er samt
svo að skilja að draugar þessir veit-
ist að mönnum og drepi þá. Nci þeir
eru venjulega slungnari en svo. Þeir
setjast venjulegast um hjörtu manna
og vekja sundrung og hatur meða
mannanna. Koma því til leiðar að hver
höndin er upp á móti annari, einmitt
þegai sem mest þörfin er á samhug
og samtökum. Það er ekki meining
mín að ætla að fylgja mörgum af
draugum þessum; það er aðeins einn
þeirra, er hefir haft þau áhrif á mig,
að eg finn mig knúðan að draga hann
fram á sjónarsviðið, svo vér, kæru
félagssystkini, getum búið oss undir að
verjast honum.
Draug þenna hafa bannfjendur vak-
ið upp, með ávarpi sínu og undir-
skriftaskjölum. Vonandi er að draugur
sá fái ekki miklu áorkað, þjóðin sýni
að hún sé þroskaðri en rell óttur krakki
er heimtar eitthvað í dag, ea fleygir
því svo frá sér á morgun. En alt
fyrir það er samt eins og hrópað til
vor bindindismanna að vér skulum
vera á verði, minnast- þess að vér
höfum heitið að starfa að aðflutnings-
banni áfengra drykkja.
Það er skoplegt, þegar bannfjendur
tala um að þeir vilji efla bindindi,
en vilja þó um leið halda vínbikarn-
um upp að vitunum á fólki. Það er
líkt því að barnakennari væri að sýna
lærisveininum fram á að alkohol vær
skaðlegt eitur, en tæki sér um Ieið
staup og jafnvel biði lærisveininum að
bragða á.
Líka halda bannfjendur því fram
að aukin mentun og vaxandi menning
sé trygging gegn ofdrykkju. Vér þurf-
um ekki þeirra sögusagna við. Vér
þekkjum öll embættismenn, sem eru
þó mentuðustu mennirnir, sem eru
drykkjumenn.
Gott dæmi fyrir okkur einnig það,
að það voru flest mentaðir menn, er
hófust handa til varnar Bakkusi, svo
að hann yrði ekki dæmdur útlagi af
landi voru. Hjá þeim flokknum hefir
hann þá mest ástfóstrið. Mörgum
sæmilega mentuðum manni hefir Bakk-
usi tekist að eyðileggja, og margan
getur hann eyðilagt enn.
Engum getur komið til hugar að
neita því að víntollurinn hafi verið
álitleg tekjugrein fyrir landssjóð. En
hverjir hafa svo borgað þá peninga?
Landsmenn sjálfir. Og þeir hafa borg-
að meira en toflinn, þeir hafa einnig
borgað vínið sjálft.
Af þessu leiðir að landssjóðstekj-
urnar mega samlíkjast tekjum af nyt-
hárri kú, sem etur aftur á móti svo
mikið, að mjólkin borgar ekki nærri
því fóðrið. Mundi sá bóndi verða kall-
aður búmaður, sem léti þann grip lifa
lengi, ekki sízf ef mjólkin væri þá
eitruð, svo garfga mætti að þvf vísu,
að með timanum mundi hún bana
fólki, er neytti hennar?
Kæru félagssystkini, reisum rönd við
draug þessum, eftir því sem oss er
frekast unt, leitumst við að kveða
hann niður hér í nágrenni voru. Hann
er að mörgu leyti varasamur gripur.
Hann er vakinn upp af mönnum, er
margir kunna að álíta sóma að fylgja
að málum og hann slær á streng, er
ávalt er viðkvæmur í hjörtum vor ís-
lendinga. Strengur sá er þvingun eða
skerðing á frelsi,
Aðflutningsbannlögii; kalla þeirþving-
unarlög. En séu þau lög þvingunarlög,
þá eru líka ótal mörg af lögum vor-
um þvingunarlög, eða jaínvel flest öll.
Það eru þá til dæmis þvingunarlög fyr-
ir þjófinn að bannað er með lögum
að stela.
ÖIl hljótum vér að hafa séð, eða
að minstakosti heyrt einhverjar slys-
farir af völdum Bakkusar.
Hugsum til þeirra eiginkvenna og
barna, or sitja með grátþrungnar brár
og bíða eftir aumingjanum, sem átti
að réttu lagi að vera forsjá heimilis-
ins, en er nú aðeins til þyngsla og
angurs í húsfélaginu, aðeins sakir of-
drykkjunnar.
1 Hugsum til þeirra ekna er verða
að berjast blóðugum bardaga við fá-
tæktina og sveitina, aðeins sakir of-
drykkjunnar.
Hugsum til allra þeirra barna sem
eru föður — eða jafnvel líka — munað-
arlaus, aðeins sakir ofdrykkjunnar.
Hugsum til þeirra sem fæðast ann-
aðhvort líkamlegir eða andlegir aum-
ingjar, eða hvorttveggja, aðeins sakir,
þess að ofdrykkjusynd föðurins kemur
niður á afkvæminu.
Og að síðustu skulum vér fylgja
eftir gervilega unglingnum, sem á svo
margar vonir, sem framtíðin brosir
svo ljúflega við, sem byggir himin-
háar loíthallir, sem ætlar að verða
stoð og stytta pabba og mömmu á
ellidögum þeirra. Einmitt þessi ung-
lingur fellur í Bakkusarbrunninn. Og
vesalings móðirin, sem bygði svo
miklar og margar vonir á augastein-
inum sínum, hún grætur nú glataða
soninn, hún er í sífeldri angist yfir
hvað hún kunni næst að heyra um
drenginn sinn. Faðirinn grætur ekki
eins mikið, en það kemur riða á hend-
ur og höfuð og hárin grána löngu
fyrir tímann.
Já kæru félagssystkini, höfum alt
þetta fyrir augum og spyrjum svo
vora eigin samvisku. »Getum vér set-
ið aðgerðalausir, þegar verið er að
berjast fyrir að ógæfuhöfnndur þessi
fái sæti framvegis í landi voru.«
Svarið mun verða: »Nei, vér hljótum
að berjast.
%
Símskeyti til Nls.
Heimskautadeilan
Háskólinn i Kaupmannahöfn hefir
dœmt Cooks-plöggin algjörlega mark-
laus. — Cook horfinn.
Ríkisréttarrannsókn Dana.
Símfrétt til Nls. segir að Bulow
hæstaréttarmálafæslumaður verði verj-
andi þeirra J. C. Christensens og Sig-
urd Berg fyrir ríkisrétti Dana. — Þann
rétt skipa hæstaréttardómararnir og
kjörnir menn úr landsþinginu.
’í
Leiður á lífinu?
Fyrir 2 — 3 dögum skaut maður sig
til bana á Hjalteyri.
Hann hét Magnús Þorkelsson, ó-
kvæntur maður, milli tvítugs og þrítugs.
Eftirmæli.
' Eins og getið hefir verið hér í
blaðinu, andaðist Guðrún Kristjáns-
dóttir, kona Halldórs Jóhannessonar
malara hér á Akureyri þ. 26. nóv. s. 1.
Eg vildi með örfáum orðum minnast
þessarar konu, af því að hún hefir
verið ímnyd íslenzkrar bónda-konu og
hefir helgað því verki alla sína krafta.
Guðrún sál. er fædd að Hvassafelli
í Eyjafirði 15. ágúst 1834 og voru
foreldrar hennar hin alkunnu hjón
Kristján Benediktson og Ingibjörg
Jónsdóttir. Var Kristján systrungur að
frændsemi við Jónas Hallgrímsson,
enda var hann og vel hagmæltur. —
Guðrún sál. ólst upp með foreldrum
sínum í Hvassafelli og kom það fljótt
í Ijós að hún mundi eiga ætt sína að
rekja til hinna gömlu skörunga, er
uppi voru á söguöldinni. Lítillar fræðsln
mun hún hafa notið í æsku, eins og
þá var títt, og naut því aðeins þess
að hún átti skynsama foreldra. 19 ára
að aldri gekk hún að eiga eftirlifandi
eiginmann sinn, og hafa þau því ver-
ið saman í hjónabandi 56 ár, sem fá-
títt mun vera; þetta sama ár eða 1853
byrjuðu þau hjón búskap og bjuggu
þau æ síðan þar til 1899, eða samr
fleytt í 46 ár, svo að segja altaf í
Öngulsstaðahreppi í Eyjafirði. Þau eign-
uðust 5 börn saman og eru aðeins 2
þeirra á lífi Kristbjörg ekkja í Hvammi
í Eyjafirði og Aðalsteinn fyrverandi
verkstjóri við »Tóvélar Eyfirðinga«.
Þau byrjuðu búskap með litlum efn-
um, en með sparsemi, reglusemi, dugn-
aði og hirðusemi, sem þau voru sam-
taka með, auðnaðist þeim að afla sér
svo fjár, að þau höfðu nóg til elli-
áranna. ,
Guðrún sál var fríð kona og skyn-
söm cg skörungur mikill við hvað
sem var. Glaðlynd var hún og góð
húsfreyja, enda aflaði hún sér almennra
L