Norðurland - 13.05.1910, Blaðsíða 2

Nl.
78
Stefáti bóndi Stefánsson frá Heiði,
einn af merkustu bændaöldungum þessa lands, lézt að Möðruvöllum í Hörgár-
dal á þriðjudaginn var 10. þ. m., rúmlega áttræður að aldri.
Hann var f. 13. ágúst 1829 í Keflavík í Hegranesi og ólst þar upp hjá
foreldrum sfnum Stefáni bónda Sigurðssyni og Þorbjörgu Þorláksdóttur þang-
að til að móðir hans dó. Var hann þá 14 ára að aldri. Úr því varð hann að
vinna fyrir sér sjálfur, því efni voru lítil heima fyrir. Með stökum dugnaði og
ráðdeild græddist honum brátt nokkurt fé, þótt kaupgjald væri þá lágt. Þeg-
ar hann var 25 ára kvæntist hann Guðrúnu dóttur merkismannsins Sigurðar
Guðmundssonar hreppstjóra á Heiði í Gönguskörðum og reistu þau bú á Ríp
í Hegranesi. Að tveim árum liðnum fluttust þau að Heiði og bjuggu þar nær-
felt 30 ár bezta búi. Arið 1888 brugðu þau búi og fluttust að Möðruvöllum
til Stefáns kennara sonar síns. Þar lézt Guðrún 20. febr. 1903, 72 ára að
aldri. — Þeim varð 7 barna auðið. Dóu fjögur á barnsaldri, en þrjú komust
upp, Þorbjörg kona Björns dbrm. Jónssonar á Veðramóti, sem látin er fyrir
nokkrum árum, merk kona og gáfuð og þeir bræðurnir síra Sigurður í Vigur
og Stefán skólameistari á Akureyri.
Það mun einróma álit allra, sem til þektu, að Stefán sál. hafi verið afburða-
maður að dugnaði og áhuga. Þótt hann nyti engrar mentunar í æsku, unni
hann mentun og hvers konar menningartramförum allra manna mest, og var
hvatamaður að ýmsum framfarafyrirtækjum. Þegar honum hughvæmdist eitthvað,
sem hann áleit að miðaði til umbóta og almenns gagns, var hann ekki í rónni
fyr en hann kom því í framkvæmd. Ættjarðarást hans var heit og einlæg og
ekkert gramdist honum meir en það er menn yfirgáfu landið, því hann taldi
það heilaga skyldu hvers manns að verja lífi sínu fósturjörðinni til gagns og
fraina.
Hann var örgeðja mjög, fijótur til reiði, en ekki síður til sátta, viðkvæmur
og mátti ekkert aumt sjá, synjandi gat hann engan látið frá sér fara, sem
leitaði ásjár hjá honum. Enginn mun hafa komið svo að Heiði að ekki væri
einhverju að honum bugað. Var þar oft gestkvæmt. *
Stefán var sterkur trúmaður og bjartsýnn, ætlaði engum ilt og heyrðist
aldrei hallmæla neinum manni. Hann var óvenjulega trúrækinn, sótti helgar
tíðir hvenær sem kostur var á og hélt uppi húslestrum meðan hann gat.
Meðan hann var húsráðandi las hann húslestur á hverjum degi frá veturnótt-
um til hvítasunnu. Aldrei átti hann svo annríkt að hann léti lesturinn niður
falla. Hann unni mjög söng og kunni öll lög í sálmabókinni og lék þau á
langspil. Síðustu árin var minni hans tekið að sljóvgast. Andlegu Ijóðin, sem
hann kunni órgrynni af, voru honum minnisstæðust
Leið mig heim til friðarfunda
frelsari minn, ef synd er kvitt,
lát minn huga helgun stunda
hugari minn við Ijósið þitt,
lát mitt hjarta lúið blunda
lausnari minn við brjóstið þitt. **
var seinasta vcrsið sem hann heyrðist hafa yfir, rétt iyrir andlátið.
*í »Sunnanfara< X árg. 11. bl. er mynd af Stefáni og grein um hann eftir Ólaf Davíðsson.
** eftir Jónas Jónasson.
hafði verið hjá bezta manninum í
ættinni,,!), staulast upp að gili, sezt
par á stein, gegnt fossinum, og fær
sér „neðan í pví".
Nú verður mikil og fremur ó-
sennileg breyting á Þóri gamla.
Gerist hann nú inælskur og allgáf-
aður, pótt hann væri nokkuð barna-
legur og smásálarlegur heima fyrir.
— Þess ber að gæta að Pórir er
háskólagenginn, og ætti pví altaf,
bæði kendur sem ókendur, að hugsa
og tala líkt og mentaður maður. En
pað virðist mér hann ekki gera ó-
kendur.---------Þórir gamli situr á
steininum, og lætur hugann reika yf-
ir liðna æfi, signir full vínguðsins,
finst að lokum að hann vera kom-
inn á Lögberg og öll íslenzka pjóð-
in vera í brekkunni fyrir neðan (pað
er sem sé farið að svífa á gamla
manninn). Þá ávarpar hann pjóðina
og er petta í ávarpinu: „Þú segir
að vínið leiði ógæfu yfir fjölda
manna. Getur verið. Vínguðinn er
víst ekki einn á ferð fremur en aðr-
ir guðir. Honum fylgja víst bæði
sorg og gleði. En á að gjöra hann
Iandrækan fyrir pað?
Ætlarðu að fara að eins og tröll-
in, sem töluðu um að refta yfir dal-
inn sinn til pess að snjór félli ekki
í hann?
Ætlarðu að verða heimskari en
tröllin. Því tröllin hættu við að refta
yfir dalinn. Þau sáu að hann misti
fegurð sína ef sólin næði ekki að
skína í hann. Þú veizt að sólargeisl-
ar standa af ferð vínguðsins, og
pessa geisla máttu ekki missa, jafn-
vel pó pú eigir að kaupa pá með
sorg".
Þetta er skáldlega og fallega sagt,
en ekki sannfærandi að sama skapi
Og veldur pað mestu að pað er
Pórir gamli sem segir pað. Því pað
skiftir altaf miklu hver segir pað
sem sagt er. Og peirrar skoðunar
ætla eg einmitt að söguhöf. sé. En
Þórir gamli er „ánauðugur præll"
og próttlaus „ræfill" og verður ekki
annað séð en að hann sé orðinn
pað mest vegna Bakkusardýrkunar.
Því virðist mér lof hans um Bakkus
vera háð en eigi lof. Og fer oft
öðruvísi en ætlað er.
Þess má ef til vill geta, að ekki
munu öll skáld vera samdóma Þóri
gamla.
Goethe var hka skáld og ekkert
skrílmenni né heimskingi. Þó stend-
ur petta í dagbók hans frá 1780:
„Ekkert vín í prjá daga".
„Maður gæti gert miklu meira, al-
veg ótrúlega mikið, ef maður, væri
hófsamari. En pví verður víst ekki
viðkomið,,.-----Og Goethe stendur
betur að vígi. Hann hefir vísindi
nútímans sín megin. En ef Þórir
gamli hefir samt rétt fyrir sér, ef
vínguðinn er svo góður til áheita,
svo mikill gæðagjafi, sem Þórir læt-
ur, pví gerði hann pá ekki betur til
Þóris gamla en raun varð á?
* *
*
Því varð Ingveldur nýtari og ham-
ingjusamari manneskja en Þórir? Er
nokkur sannleikur eða nokkurt vit
í pví? —Þannig gefa báðar sögurn-
ar manni tilefni til að hugsa. Og
pað er jafnan gott.
Guðjón Baldvinsson.
\
Barnaskólanum
hér var sagt upp í dag og flutti
þar ræður skólastýran Halldóra Bjarna-
dóttir, frú Halldóra Vigfúsdóttir og
bæjarfógeti Guði. Guðmundsson, for-
maður skólanefndar. En bcrnin sungu
undir stjórn Magn. Einarssonar söng-
kennara.
A skólanum höfðu verið 165 börn
í vetur, en 140 af þeim voru á skóla-
skyldu aldri. Tveim námsgreinum hafði
verið bætt við, leikfimi fyrir stúlkur
og handavinnu fyrir drengi.
Anægjulegt var að sjá handavinnu
barnanna og nýnæmi að sjá þar alls-
konar riðnar körfur og bursta, sem
börnin höfðu gert, auk margvíslegrar
annarar handavinnu barnanna, teikn-
inga o. fl..
„Betii er belgfur en barn.“
Stúlka var send á milli bæja með
blaðastranga, en kemur á þriðja bæ-
inn. Talið berzt að blöðunum, sem
hún heldur á og sem hún segir að
sé »Reykjavíkin«. Stúlkan kvartar sár-
an undan þessum bölvuðu blöðurn,
hvað þau séu leiðinleg. Ekkert nema
skammir og óþverra-illindi. Átakanlega
sárt, að láta fé sitt fyrir þetta og
bendir á böggulinn og brystir höfuðið
fyrirlitlega. Drenghnokki á 5. ári sem
við var staddur segir. »Hvað er þetta,
engar skammir eru í blöðunum ‘hans
N. N.« Drengurinn átti við blöðin sem
eg kaupi, en eg held nú eigi annað
af blöðum, sem stendur, en Norður
land og ísafold. Eg hefi útrýmt óþverra-
blöðunum af mínu heimili. N. N.
Skóla iðnaðarmanna
á Akureyri var sagt upp opinberlega
í Goodtemplarahúsinu á sunnudaginn
fyrsta í sumri, og var þar fjöldi fólks
saman kominn. Þar voru og sýndir
uppdrættir þeir, er nemendur höfðu
gert á skólanum í vetur.
Karl Finnbogason kennari hélt fyr-
irlestur, en skólastjóri, Adam Þor-
grímsson frá Nesi, skýrði frá starf-
semi skólans undanfarinn vetur um
leið og hann sagði upp skólanum.
Á þessum vetri hafa gengið á skól-
an 38 nemendur alls, 34 verið þar að
staðaldri og sótt hann reglulega. Er
auðsætt að skólanum er að vaxa fiskur
um hrygg og meiri festa að komast á
starfsemi hans. Á skýrslunni má sjá,
að það er alls eigi svo lítill forði al-
þýðlegrar og nauðsynlegrar mentunar,
sem skólinn veitir, þegar tekið er til-
lit til þess hve tíminn er stuttur, ekki
nema 2 stundir á dag, og fæstir nem-
enda geta haft nokkurn undirbúning.
Það virðist og svo sem Akureyring-
ar séu nú farnir að veita skólanum
þá eftirtekt sem vert er, og er von-
andi að áhugi þeirra fari vaxandi, að
færa sér í nyt fræðslu þá, sem skól-
inn veitir. Það er ólíku hollara fyrir
ungiingana að ganga á góðan kvöld-
skóla en að eyða þeim tfma til þess
að slæpast á götunum í misjöfnum fé-
lagsskap og fremja þar ýms heimsku-
pör, svo að ekki sé dýpra tekið í ár-
inni.
Þá er skólastjóri var búinn að lesa
upp vitnisburði nemenda á vorpróf-
inu, afhenti hann fjórum þeirra verð-
laun í bókum, sem voru viðurkenning
frá skólanum til þeirra fyrir sérstaka
ástundun við námið.
\
Dr. Cook.
Hann er að sögn kominn aftur til
New York. Sagt er að þar í borginni
sé fjöldi manna er trúi þvf að hann
hafi komist á norðurheimsskautið og
treysti því fastlega að hon^m takist
á endanum að færa sannanir fyrir því
að hann hafi verið þar.
SilfurbrúOkaup
sitt hélt Jakob Havsteen etazráð og
frú hans í gær.
\
Veðursímskeyti til JMls.
frá 7. til 13. maí 1910.
Ak. Gr. Sf. Bl. ís. Rv. Þh.
L. - 3.8 - 5° - 2.5 - 2.5 - 2.4 - i-9 1.0
S. - 3-5 - 6.8 - 3.8 - 2.2 0.4 - i-3 2.6
M. - i-5 - 4.0 - 2.3 - 2.2 - 1-5 0.6 4.2
Þ. 2.0 1.0 - 0-7 - 0.2 0.9 25 6 6
M. 47 2-3 2.2 2-5 2-5 3-4 0.8
F. 9-4 4-5 1.8 1.8 48
F. 6-5 1.6 2.6 1.4 3-3
Kl. (f.h.) 7 - 7 — 6 — 7 — 7 — 7 —6.
Póknun í bráðina
til Jóns á Hafsteinsstöðum.
RÆrna mælir,
sá* æva þegir,
staðlausa stafi;
hraðmælt túnga,
nema haldendur eigi,
oft sér ó-gótt of gelr.M
(Hávamdl.)
Því miður er oft allmikill dráttur
á skuldagreiðslum, þótt smáar upp-
hæðir séu, á landi voru nú á tímum.
En dráttur sá, sem orðið hefir á
að umbuna Jóni á Hafsteinsstöðum lft-
ilræði það, er hann vfkur að mér í 10.
tbl. Norðra, stafar af því, að eg hafði
fyrirskipuðum störfum að gegna, frá
þeim degi, 28. marz, er eg sá umgetið
Norðrabl. og þar til póstur fór norður
Kaupendur]Morðurlands,
sem skulda blaðinu, eru alvarlega ámintir um að borga skuldir sínar.
Borgun fyrir pað verður veitt móttaka á ý\kureyri af ritstjór-
anum og í verzlun Kaupfélags Eyfirðinga, á Hiísavi'K af verzlun
Orum & Wulffs og Bjarna Benediktssonar, á SauðárkróK af verzl-
unum Kristjáns Gíslasonar og Gránufélagsins, á Blönduósi við
verzlun C. Höepfners og í Reykjavík af ísafoldarprentsmiðju.