Norðurland - 14.10.1911, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
46. blað. J Akureyri, 14. október 1911. j XI. ár. *
Munið eftir að borga
NORÐURLAND
á þessu hausti.
Heimastjórnarmerkið.
Völdin — Völdin.
Hátt skal bera merki í hernaði.
Mikils [aótti forfeðrum okkar um
vert að svo væri gert. Merkið var
sýtiilegt tákn þeirra hugsjóna, er
fyrir mönnunum vöktu. Merkið benti
hermönnunum hvert halda skyldi,
hvar þörf væri hraustrar atgöngu.
Sá þótti hver mestur og beztur, er
næstur stóð merkinu. Frækilega voru
merkin fram borin á Stiklastöðum.
Þórður skaut niður konungsmerkinu
svo hart að stöngin stóð. Hann gerði
það um leið og hann féll sjálfur
dauður til jarðar. Falla mátti hann
sjálfur, en merkið ekki. — Sigurður
Hlöðvésson Orkneyjajarl tók sjálfur
í Brjánsbardaga merkið af stönginni
og lét koma milli klæða sér, er þrír
merkismenn hans voru fallnir og
enginn vildi bera framar fyrir hættu
'sakir. Svo ant var honum um að
merkið yrði ekki óvirt af fjandmönn-
um hans.
Hver sæmilegur stjórnmálaflokkur
hefir sitt merki. Merki flokkanna eru
þær hugsjónir, er þeir vilja gagn
vinna. Hugsjónalaus flokkur er merk-
islaus. Hugsjónalaus stjórnmálaflokk-
ur á enga virðingu skilið.
Ekki verður með sanni sagt um
sjálfstæðisflokkinn, að hann sé merk-
islaus. Fremur hefir honum verið
fundið það til foráttu, að hann bæri
ofhátt merkið. Sjálfstæði íslands hefir
sá flokkur á merki sínu, bæði efna-
lega, andlega og stjórnarfarslega.
Sú er stefnan og verður ekki um
vilst. Merkur maður danskur, óvin-
veittur þessari stefnu, af því hann
var aldanskur í húð og hár, varð
þó að játa, í fyrirlestri, er hann
flutti, meðal annars hér á Akureyri,
að ekki gæti aðra stefnu betri né
tryggari, þjóðinni til viðreisnar og
þroska.
Fleira hefir þó þessi flokkur á
stefnuskrá sinni. Má þar nú helzt
til nefna hina stórfeldu breytingu á
stjórnarskránni. Verði sú breyting
að lögum, er numið í burtu hið ó-
vinsæla og hættulega ákvæði um
að mál vor skuli að sjálfsögðu uþþ
bera í dönsku ríkisráði. Konungur
skal eið vinna að stjórnarskrá vorri.
Konungkjörnir þingmenn verða af-
numdir. Kosningarrétturinn verður
aukinn til stórra muna og jafnt veitt-
ur konum sem körlum. Stjórnmála
forustan verður öflugri. Skiþa má
öllum málefnum þjóðkirkjunnar með
lögum. Eftirlaun öll má afnema með
einfaldri lagasetningú. Þjóðin getur
fengið rétt til þsss að fella úr gildi
lög, er þingið hefir samið og hún
vill ekki samþykkjast.
Alt þetta hefir sjálfstæðisflokkur-
inn á stefnuskrá sinni og mætti
margt fleira til nefna, en óþarft er
það til þess að sýna það og sanna,
að slíkur flokkur er ekki stefnulaus.
En hvernfg er þessu varið með
heimastjórnarflokkinn.
Kunnugra er það en frá þurfi að
segja, að sá flokkur hefir haft þá
stefnu í sambandsmálinu, að fara
ekki feti frarnar í þvf en Danir vildu
vera láta. Sú hefir stefnan verið ætfð.
Samningarnir við Dani hafa verið
honum fyrir öllu. Því barðist hann
méð oddi og egg, við síðustu kosn-
ingar, fyrir Uþþkastinu. Engin ókvæð-
isorð hafa verið til sþöruð áður um
þá menn, er helzt réðu því að þjóð-
in hafnaði Uppkastinu, en meðal
þeirra manna var núverandi ráðherra
mjög framarlega, þó nú kveði við
annan tóninn um hann. Uppkastið
sögðu foringjarnir að væri aðalhug-
sjón flokksins, merkið sem' þeir vildu
undir berjast. Ekkert skyldi þoka
þeim frá þessu merki, unz sigur
væri unninn.
En hvað gera svo þessir foringj-
ar nú við Uppkastið sitt? Hafa þeir
skotið stönginni í völlinn? Bardag-
anum halda þeir að vísu áfram.
Það má bezt marka af því, að al-
staðar ota þeir fram hinum ákveðn-
ustu fylgismönnum Uppkastsins, en
sjálft Uppkastið, sjálft fiokksmerkið
vilja þeir ekki Iengur kannast við.
Þeir segjast alls ekki vera að berj-
ast fyrir Uppkastinu. Þeir hafa mál-
að yfir merkið eins og botnvörp-
ungar sumir gera, er þeir eru að
óleyfilegri veiði í landhelgi. Með
þessu drengilega bragði ætla þeir
að villa þjóðinni sýn. Merkið, sem
aðalhugsjón flokksins var letrað á,
er nú hvergi sýnilegt.
Ekki er betur ástatt fyrir flokkn-
um að því er stjórnarskrármálið
snertir. Breytingin á stjórnarskránni
sögðu þeir að væri þeim hið mesta
kappsmál. Á þinginu 1909 töldu
þeir það hina mestu óhæfu að stjórn-
arskrárbreytingin var ekki afgreidd
í lagaformi af því þingi. Þeir máttu
ekki til þess hugsa, að bannsettir
konungkjornu þingmennirnir fengju
að sitja degi Iengur en frekast var
þörf á. Þeir heimtuðu kosningarrétt-
inn sem allra fylstan á þinginu 1911.
En svo er nú svikist frá öllu saman.
Allskonar vífilengjur eru við hafðar
til þess að tefja stjórnarskrárbreyt-
inguna, eða koma henni fyrir katt-
arnef með deilum og rifrildi. Helzt
svo að ætla, að að þeir vilji nú ekki
standa við neina af þeim réttarbót-
um, er felast í frumvarpinu til breyt-
ingar á stjórnarskránni. Að minsta
kosti láta þeir sér ekki títt um neina
þeirra nú, þegar að því er komið
að hægt sé að útkljá þetta mikla
velferðarmál þjóðarinnar.
En hefir þá flokkurinn ekkert á
stefnuskrá sinui? Verið getur að svo
sé ekki, en landsmálin eru það ekki í
eiginlegum skilningi. Það skyldi þá
vera það, að fjármálunum ætti helzt
að stjórna á líkan hátt og Lands-
bankanum var áður stjórnað. Þar
telja þeir helzt vera fyrirmyndina.
Þangað megi komast og lengra ekki.
Um eftirlaunamálið er það t. d.
að segja, að þeir flokkshöfðingjarnir
feldu með mikilli áfergju skynsam-
legar tillögur um stórkostlega lækk-
un á eftirlaunum ráðherra.
Engin veruleg stefna auðkennir
nú sem stendur heimastjórnarflokk-
iiin, alt hverfur fyrir því einu, hvort
þeir fái að halda áfram að vera við
völdin. Þeir tala annars við þjóðina
eins og þeir séu ekki sjálfir við
völdin, þykjast þurfa að reka sjálf-
stæðisflokkinn frá völdum. Þeir
gleyma því að þeir tóku sjálfir við
völdunum á síðasta þingi, þeir gleyma
því að það var þeirra ráðherra, sem
afturkallaði bankamálin frá hæsta-
rétti, þótt hann sjálfur hefði í fyrstu
hleypt málunum fyrir dómstólana.
Þeir gleyma því að það var þeirra
ráðherra, sem brauzt til valdanna í
fullri óþökk mikils meirihluta þjóð-
kjörinna þingmanna. Þeir gleyma
því að það var þeirra ráðherra, sem
framlengdi setu konungkjörinna þing-
manna langt fram yfir það, sem
heimastjórnarflokkurinn og hann
sjálfur höfðu áður talið leyfilegt.
Stefna heimastjórnarforingjanna er
nú ein og óskift. Hún er sú að halda
völdunum. Vegna þeirra er Upp-
kastið lagt á hylluna, vegna þeirra
hvika þeir fram og afiur í stjórnar-
skrármálinu, þora hvorki að játa
breytingunni né heldur neita.
Merkið, sem þeir báru við síð-
ustu kosningar er nú orðin grámó-
rauð dula og á þeirri dulu verður
ekkert lesið nema orðin: Völdin —
Völdin.
Á það á að reyna við þessar
kosningar, hvort þjóðin vill Ijá sig
til þess að þjóna undir slíku merki.
*
•
Úr Barðastrandarsýslu.
Björn Jónsson fyrverandi ráðherra
nýkominn heim úr ferð til kjósenda
sinna í Barðastrandarsýslu. Hélt hann
fundi á Bíldudal og á Patreksfirði.
Kosningahorfur hans taldar hinar beztu.
Skóla- og kenslu-bœkur,
sem fást í bókaforlagi
Odds Biörnssonar á Akureyri:
Barnagaman. Stafrofskver Guðmundar
læknis Hannessonar (fyrsti leiðarvísir í
lestri). 2. útgáfa 0.15.
Stafrofskver Jónasar /ónassonar. Ný, end-
urbætt útg. Með 50 myndum. Bundið 0.50.
Smásögur, nýjar, handa börnum. 0.40
Kvöldúlfur. Barnasögur. Bundinn 0.75.
Úrvals æfintýri frá ýmsum löndum. 1.50.
Nýjasta barnagullið. Örfá eintök óseld. 1.25
Reikningsbók JónasarJónassonar. I. Önnur
endurbætt útgáfa. Bundin 1.50. II. 1.00
Fyrsta reikningsbók barna. I. Eftir Jónas
Jónasson. Kemur út 18. þ. m. 0.15.
Islenzk málfræði. Eftir Jónas fónasson.
2. endurbætt útgáfa. Bundin 1.25.
Liðhlaupara lofið.
Þó heimastjórnarmenn telji alla sjálf-
stæðismenn og teldu ekki síður fyrri
framsóknar- og sjálfstæðismennina ó-
sjálfstæða skýjaglópa, heimskingja, ó-
hlutvanda menn og stórhættulega þjóð-
inni, þá vfkur því svo undarlega við,
að ef svo ber til að einhver þessara
manna verður ósáttur við flokk sinn,
þá breytist alt í einu vitnisburður sá,
er þeir fá í heimastjórnarblöðunum.
Þá eru þeir snögglega orðnir alt aðr-
ir menn. Eru þá orðnir mestu spek-
ingar alt í einu, ákaflega gætnir, sjálf-
stæðir, þjóðhollir og réttsýnir og marg-
faldlega verðir þess, að vera fulltrúar
þjóðarinnar á þingi. Allir muna vitn-
isburðinn sem þeir fengu áður, Guð-
laugur Guðmundsson, Jón Jenssot), Ste-
fán Stefánsson, Valtýr Guðmundsson,
Kristján Jónsson, Sigurður Sigurðsson
og Sigurður Stefánsson. Nógu fróð-
legt að bera saman vitnisburðinn um
þá fyr og nú. Og á meðan Skúli Thor-
oddsen var ósáttur við Björn Jónsson
út af ráðherravalinu 1909, vantaði
heldur ekki vingjarnleg og virðuleg
orðin í Skúla garð hjá heimastjórnar-
blöðunum, en allir vita hvernig þau
tala um hann nú og er þó Skúli sami
maðurinn og hann var þá.
Satt að segja mun ekki auðhlaup-
ið að því að benda á þann mann úr
flokki sjálfstæðisþingmanna, er heima-
stjórnarblöðin mundu ekki syngja lof
og dýrð og styðja til þingmensku,
ef hann vildi skilja við flokk sinn.
Enginn á vfsara lofið í heimastjórnar-
blöðunum en sjálfstæðisliðhlauparar.
En þá fer líka að verða heldur lít-
ið mark takandi á svívirðingunum um
sjálfstæðismennina í heimastjórnarblöð-
unum.
'4
Háskóladeilan.
Norsk blöð lýsa undrun sinni yfir
þeirri tilhögun við háskólahátíð Norð-
manna, er varð þess valdandi, að
Björn M. Ólsen var þar þegjandi á-
heyrandi, en danski háskólarektorinn
flutti kveðju frá Reykjavíkurháskóla;
þykir þar hafi hvorki Norðmönnum né
Dönum né sendimanninum farist svo
sem vert hefði verið.
Annars er það á unnið í þessu máli,
að Erslev prófessor, sem í vor óvirti
háskóla vorn og taldi ástæðulaust að
sýna honum kurteisi, hefir nú neyðst
til að kannast opinberlega við nafnið
á honum í dönsku blaði.
Hefði óneitanlega farið betur á að
fyr hefði verið.
Að honum hafi ekki verið kunnugt
um heiti skólans við háskólahátíð Norð-
manna, sýnist vera'aumlegur fyrirslátt-
ur og annað ekki, enda var íslenzka
sendimanninum ekki minna ætlandi,
en að kenna honum rétt nafn á hon-
um, er danski rektorinn hafði farið
með rangt heiti áður.
Vlg:fús Binarsson
lögfræðingur er orðinn fulltrúi á
skrifstofu bæjarfógeta í Reykjavík,