Norðurland - 09.11.1912, Blaðsíða 1

N ORÐURL AND.
48. blað.
Akureyri, 9. nóvember 1912.
XII. ár.
Heilsuhœlið
á Vífilsstöðum.
„Norðurlandi" hefir nýlega verið
sent ársrit heilsuhœlisfélagsins 1912,
og er blaðinu ánægja að minnast
á það.
Fyrst er lýsing á hælinu eftir
Rögnvald Ólafsson byggingameist-
ara. Húsið er vafalaust hin mesta
og vandaðasta bygging hér á landi,
og að öllum útbúnaði fullnægir hæl-
ið þeim kröfurn, sem gerðar eru
alment til slíkra hæla erlendis.
þá kemur skýrsla um sjúkling-
ana eftir lieilsuhælislækninn, Sigurð
Magnússon.
Heilsuhælið byrjaði að veita sjúk-
lingum viðtöku 1. sept. 1910. Til
ársloka það ár komu í hælið 49
sjúklingar; af þeim fóru 3 fyrir árs-
lok en 4 dóu. Voru því 42 sjúkling-
ar í hælinu í ársbyrjun 1911. Það
ár.komu inn í- viðbót 130 sjúkling-
ar; af þeim 172 fóru 75 á árinu en
24 dóu. Af þessum 179 sjúklingum,
sem komið hafa í hælið frá 1. sept.
1910 til 1. jan. 1912 hafa þá 78 far-
ið en 28 dáið; en þess ber að gæta,
að 23 af sjúklingunum voru dauð-
vona, er þeir komu, svo að þá verð-
ur að draga frá tölu dáinna, ef bera
skal saman árangurinn af veru sjúk-
linga i ísl. heilsuhælinu og erlend-
um heilsuhælum. Ennfremur dregur
læknir frá í skýrslu sinni 5 sjúkl-
inga, sem ekki beri að telja við slík-
an samanburð. Tveir af þeim höfðu
ekki berklaveiki (af þeim dó annar
á hælinu); þrír höfðu að vísu berkla-
veiki, en fóru burtu innan mánaðar.
Þá eru eftir 78 af þeim, sem farn-
t ir voru af hælinu 1. jan. 1912, og
sézt þá árangurinn af þessari töflu:
Þetta má kalla mjög góðan ár-
angur, og hann er alt eins góður
og á erlendum heilsuhælum yfirleitt.
Lækningaraðferðin erí aðalatriðun-
um hin sama og á samskonar heilsu-
hælum erlendis. Aðalmeðulin eru
hreint loft, fitun, hvíld og stœling.
Þá eru skrár um heilsuhælis-
félagsdeildirnar og tillög frá þeim,
um áheit og gjafir til hælisins, og
um ártíðaskrárnar. Er það eigi all-
lítið fé, sem hælinu hefir þannig
áskotnast, eða alls frá 1. nóv. 1906,
er heilsuhælisfél. var stofnað, 68,584
kr. 42 au. Það er ánægjulegt að sjá,
hve almenningur hefir látið sér ant.
um þessa. stofnun, en þá 'má líka
minnast hins eindregna áhuga ein-
stakra manna og óþreytandi elju
þeirra að koma hælinu á fót og
hlynna að því síðar, einkum Guðm.
Björnssonar landlæknis, sem sýnt
hefir dæmafáan áhuga, dugnað og
hagsýni í þessu mikla velferðarmáli.
Þá eru reikningar: yfirlit um
reksturskostnað hælisins frá 1. sept.
1910 til ársloka 1910, samskonar
yfirlit fyrir árið 1911 og reiknings-
yfirlit heilsuhælisfél. frá stofnun þess
í nóv. 1906 til ársloka 1911.
Á reikningsyfirliti heilsuhælisfél.
má sjá, aðbyggingar hælisins með út-
hýsum (þar með talin vatnsleiðsla,
hitatæki, ljósfæri, girðingar, vega-
kostnaður o. fl.) hafa kostað 274,701
kr. 23 au., en húsbúnaður og á-
höld allskonar og viðhald á þeim
síðan 29,672 kr. 71 eyri. Styrkur úr
landssjóði var við árslok 1911 ekki
orðinn meiri samkv. yfirlitinu en
29,333 kr. 33 au. en á sama tíma
námu hinar frjálsu gjafir og tillög
68,584 kr. 42 aurum, svo sem áður
er sagt (-(- rentum af því, 2,460 kr.
47 au, samtals 71,044 kr. 89 au ).
Skuldir, sem hvíla á fél, voru
3I/i2 ’ll um 260 þús. kr.
Akureyri hefir lagt litla rækt við
heilsuhælið síðari árin, og hér er
engin föst deild heilsuhælisfélags-
ins.
\
Nýjar bœkur,
Jón Trausti. Sögur frá Skapt-
áreldi á seinni hluta átjándu
aldar. I. Reykjavík. Bóka-
verzlun Sigurðar Kristjáns-
sonar. 1912.
Sögar þessar gerast á þeim hörm-
unga tímum, þegar gígirnir hjá Laka
spúðu eldi og brennisteini yfir landið
og eyðilögðu bygðir og býli. Voru
eldgos þessi orsök til Móðurharðind-
ana, sem kunnugt er.
í formálanum farast höf. orð á þessa
leið: »Sögur þær, sem hér birtast,
eru auðvitað fyrst og fremst skáldsög-
ur Sannir atburðir eru aðeins notað-
ir fyrir umgjörð. Samt vildi eg feg-
inn, að þær bæru þeim nokkurn sann-
an fróðleik, sem ekki lesa sagnfræð-
isrit að jafnaði.«
Sagan lýsir skýrt þeim hræðilegu
náttúruumbrotum, er áttu sér stað ár-
ið 1783. Hefir höf. haft fyrir sér rit
síra Jóns SteingrímssOnar um Skaft-
áreldana, og getur hann þess f for-
málanum, enda ekki á nokkurs manns
færi að skrifa aðrar eins lýsingar án
glöggra heimildarrita.
Að öðrum þræði segir svo sagan
frá þeim mönnum, sem uppi voru um
þetta leyti og heima áttu á eldgosa-
svæðinu. í sálum þeirra voru líka um-
brot eins og í náttúrunni. Mannlegar
ástríður og hugarhræringar brjóta oft
af sér skurnið eins og eldurinn í ið-
rum jarðarinnar, og valda spillingu og
eyðileggingu í blómlendi andans. Það
er svo margt svipað um náttóruöflin
og sálaröfl mannsins. Hvorttveggja get-
ur orðið svo skelfilegt, þegar taum-
haldinu sýnist vera slept.
Jón Trausti er hamhleypa að rita,
svo að hann á víst engan sinn lfka í því
efni meðal skálda vorra. En ekki munu
vera eins skiftar skoðanir um skáldrit
nokkurs höfundar eins og um sögur
hans. Sumir hefja þær upp til skýjanna
og telja þær taka öllu öðru fram sama
efnis. Aðrirtelja sögur hans eigi eiga
annaðjskilið en fyrirlitningu eina. Hér
eru að sjálfsögðu öfgar á báðar hlið-
ar. Áreiðanlega væri tilfinnanleg eyða
í nútímabókmentir vorar, ef skáldrit
Jóns Trausta væru þaðan horfin. En
á hinu mun lítill vafi, að skáldið í
Jóni Trausta hefir verið skemt með
oflofi. Hóflegar aðfinslur, bornar fram
af hlýjum hug, eru langtum hollari en
takmarkalaus gullhamrasláttur.
Þessi nýútkomna saga Jóns Trausta
er hvergi leiðinleg, en hún er heldur
hvergi verulega hrifandi. Með enga
persónu sögunnar fer höf. svo, að
hún verði lesaranum verulega kær,
eða geti orðið til fyrirmyndar, nema
ef vera skyldi síra Jón Steingrimsson,
enda er hann sannsöguleg persóna.
Vigfús er gerður að manndrápara eða
því sem næst, og þótt hann iðrist mjög,
getur lesarinn elcki gleymt því tiltæki
,Y.. W
— nauðsynlegur réttritunarleiðarvísir fyrir
hvern niann — kostar að eins 35 aura og
fæst hjá bóksölum.
112
hafði hugsað sér að færa fyrir þessari heimsókn,
gleymdust á svipstundu er hún hringdi.
Hún fyrirvarð sig fyrir hvað hún var fröm og
nærgöngul, og blóðroðnaði. Hún vildi þá helzt hlaupa
burt aftur sem fætur toguðu, svo að enginn yrði
hennar þarna var, og Ólafur vissi aldrei að hún
hefði komið. Hann hafði svo sem sýnt það berlega,
að hann vildi ekkert hafa saman við hana eða fólk
hennar að sælda framar. .
Öldruð kona opnaði dyrnar.
»Hvað viljið þér?« spurði hún án þess að opna-
hurðina nema til hálfs.
»Eg vildi gjarna tala við lækninn.*
«Læknirinn er ekki heima, eða það er að segja,
hann tekur ekki á móti neinum gestum. Hann
er að búa út farangur sinn, því að hann fer burtu
snemma í fyrramálið.«
Á fyrramálið! þá má eg til að tala við hann áð-
ur,« sagði Lilja og gekk hvatlega inn í anddyrið án
þess að láta fáleik konunnar aftra sér.
Konan virti forvitnislega fyrir sér þessa einbeittu,
ungu stúlku, og hefir líklega verið að brjóta heilann
um það, hvað hún mundi svo sem geta viljað lækn-
inum. Ekki gat hún verið sjúklingur, því að læknir-
inn hafði ekki tekið á móti neinutn sjúklingi í lang-
an tíma.
»Hver vill finna lækninn?« spurði hún önug.
»Ungfrú Lilja Holm,«
109
Ólafur Hansen skrifað föður hennar og sagt honum,
að hann ætlaði bráðlega að fara til Indlands og
dvelja þar nokkur ár, og þessvegna væri hann neydd-
ur til að segja af sér húslæknisstörfum hjá honum
sem öðrum. Hann benti honum á annan lækni í
sinn stað, og lofaði að skýra nákvæmlega fyrir hon-
um, hvernig veikindum konu hans væri háttað, e
hann vildi taka hann sem lækni sinn.
Síðan hafði Ólafur ekki komið þar í húsið.
Stórkaupmaðurinn og frúin voru mjög óánægð
yfir því, að hann skyldí segja þeint upp læknishjálp
sinni svo ónærgætnislega og óvingjarnlega. Frúnni
félst líka ntikið til um það í fyrstu, að þurfa nú
að trúa öðrum lækni fyrir hinum veiku taugum sín-
um. En henni gazt svo vel að nýja lækninum, að
hún sætti sig brátt við skiftin.
Ólafur Hansen hafði æfinlega verið strangur og
kröfuharður og aldrei haft meðaumkun með veik-
leika hennar. — En nýi læknirinn hlustaði á kvein-
stafi hennar með hluttekningu og lét hana æfinlega
hafa eitthvað sem henni batnaði af. — Og svo ráð-
lagði hann henni að létta sér upp og skemta sér,
og hún fann einmitt að hún þurfti þess , . . en
Ólafur Hansen kvaldi sjúklinga sína sífelt með þessu
kyrláta og reglubundna lífi.
Og þegar Hóltn kaupmaður hafði hugsað sig um
nokkru nánar,- var hann líka ánægður yfir því að
vera laus við Ólaf Hansen. í raun og veru hafði hann