Norðurland - 09.11.1912, Blaðsíða 3

Ljót aðdróttun.
Arthur Oook, trúboði hér í bæ, hefir
skrifað í síðasta >>NI.« grein nokkra um
Mr. Stead og andatrúna. 1 grein þessari
minnist höfundur hennar á Indriða heit-
inn Indriðason miðil, og gerir það á þann
hátt, að naumast er sæmandi fyrir nokk-
urn mann, sízt af öllu trúboða. Hann gef-
ur. það í skyn, að á samifomum andatrú-
armanna hafi Indriði læðst um gólfið og
flutt sjálfur þá hluti til, er andarnir áttu
að flytja. Hann dróttar því þannig að Ind-
riða heitnum ódrengilegum svikum við
miðilsstarf 'sitt. Þessi aðdróttun er bæði
óviturleg og ógeðsleg. Á meðan Indriði
var á lífi, spöruðu sumir menn ekki að
ófrægja hann á allar lundir fyrir þær sak-
ir einar, að hann var gæddur miðilsgáfu,
og ýms merkileg fyrirbrigði gerðust í
návist hans. Jeg hafði nú talið víst, að
þessar ófrægingar mundu niður falla,
eftir að hann var dáinn, en Mr. Gook
sýnist ætla að halda þessum ófagra leik
áfram, og mætti skjóta þeirri spurningu
að honum, hvort það sé í anda Krists,
sem hann er svo málóði um, að kasta
fram órökstuddum getsökum um nýdáinn
mann, sem ekki getur borið hönd fyrir
höfuð sér og reyna á þann hátt að rýra
mannorð hans.
Þessi ljóta aðdróttun kemur heldur
ekki vel heim við önnur ummæli höf. í
sömu grein. Hann segir, að miðilsstarfið
hafi réynt svo á krafta lndriða, að liann
hafi fengið tæringu og dáið á unga aldri.
Naumast er nú hugsanlegt, að nokkur
geti fengið tæringu af því að læðast um
gólf á »sauðskinnsskóm«(!) En veit nú Mr.
Gook nokkra lifandi vitund um það, hver
orsökin var til sjúkleika Indriða? Fæstir
tæringarsjúkir menn munu nokkurntíma
hafa verið við riðnir andatilraunir. Sann-
leikurinn er sá, að Gook veit ekkert um
þetta, sem hann er að fullyrða. Hann talar
bara út í vindinn, og verður því ekkert
á orðum hans bygt.
Jeg var viðstaddur nokkrum sinnurn,
þegar fyrirbrigði gerðust i sambandi við
lndriða heitinn. Engum var hugleiknara
um en honum sjálfum, að nákvæmar
gætur væru á því hafðar, að engar brellur
frá hans hendi gætu átt sér stað. A meðan
stóð á flutningunum, sem Mr. Gook
minnist á, sat maður við hlið miðilsins og
hélt um hendur hans, og var því engum
brögðum hægt fram að koma af hans
hendi, þó að hann hefði viljað, sem eg
er sannfærður um að ekki kom til.
Eg er þess fullviss, að fyrirbrigðin gerð-
ust svikalaust frá miðilsins hendi og allra
annara, er viðstaddir voru. Hvaðan þau
annars hafa stafað, skal eg ekkert um dæma.
En mér þykir einna ótrúlegast, að þau
hafi stafað þaðan, sem Gook vill vera iáta.
Eg trúi því ekki, sem hann heldur fram,
«
að djöfullinn eða útsendarar lians séu að
prédika fyrir mönnum æðsta boðorðið:
kærleikann til guðs og manna, eins og oft
á sér stað við fyrirbrigðin.
Ingimar Eydal.
5»
Húsnœuisleysi f Reykiavik
Mælt er að svo ramt kveði að hús-
næðisleysinu í höfuðstaðnum, að'fjöldi
tólks verði að láta fyrirberast í skúr-
um og úthýsum og jafnvel í opnum
skýlum, og að sumstaðar búi alt að
IO manns < smáherbergjum. Svona var
ástandinu lýst f fyrri hluta októbermán-
aðar, og þá talið líklegt að það mundi
versna stórum síðar, þegar allir væru
komnir til bæjarins, sem þar ætluðu
að dvelja í vetur.
Einsöngur.
Frú Johanne Sæmundsen söng ein-
söngva f Goodtemplarahúsinu 3. þ m.
Hún söng tólf lög, öll vel valin. Hún
hefir allmikla rödd, og vel æfða, og
söng sum lögin ágætlega. Einkum naut
söngurinn sfn vel, þar sem efnið var
alvarlegt eða viðkvæmt og þýtt. Aft-
ur á móti bar fullmikið á tilburðum
söngkonunnar sumstaðar, en vantaði
þrótt í sönginn, að vorum dómi, er
efnið lýsti áköfum tilfinningum.
Frú Matthiasson lék undir á slag-
hörpu (Fortepiano) og fórst það á-
gætlega eins og jafnan áður, er hún
hefir aðstoðað við slíka söngva.
Galileo Galilei.
í borg einni á Ítalíu, er Pisa nefn-
ist, fæddist 18. febr. 1564 sveinbarn,
er hlaut nafnið Galileo Galilei. Faðir
hans var mentaður maður, átti mörg
börn, en skorti fé. Ætlaðist hann svo
til í fyrstu, að sonur sinn Galiiei
skyldi, þá hann yæri orðinn nógu
þroskaður, fást við kaupsRap. Af því
varð þó ekki. Drengurinn gekk í
latínuskóla og tók þar svo góðum
framförum við námið, að faðir hans
ákvað, að hann skyldi að því námi
loknu ganga í háskóla og verða læknir.
Taldi hann af því mesta fjármunalega
hagsmunavon fyrir sig og börn sín.
Aldrei varð þó af því, að Galilei yrði
læknir.
Meðal annars, er G. las á háskól-
anum, voru verk Aristoteles hins forn-
gríska spekings. Ein af kenningum
hans var þessi: Falli tveir hlutir til
jarðar, og annar þessara hluta sé
helmingi þyngri en hinn, þá fellur sá
þyngri með helmingi meiri hraða en
sá léttari.
Aristokles hafði þó aldrei rannsakað
þetta, og enginn haíði rannsakað það
alt til þessa tíma, en spekingur þessi
hugsaði að svona hlyti það að vera,
og menn hötðu trúað því í 2000 ár
að þetta væri alveg rétt; enginn dró
það í efa; menn trúðu því í blindni
eins og mörgu öðru enn þann dag í
dag.
Svo ber það við einn dag árið
1583 — þá var G. um það að vera
19 ára, að hann (G.) var staddur i
dókirkjunni í Pisa; í kirkjunni héngu
tveir ljósahjálmar ólíkir að stærð í
jafnlöngum keðjum. Hjálmarnir höfðu
komist á hreyfingu og sveifluðust
fram og aftur. G. tók eftir því, að
hjálmarnir fylgdust að í sveiflunum.
Þá kemur honum f hug kenning Ar-
istoteles um fall hlutanna. Hann fer
að hugsa um, að samkvæmt þeirri
kenningu eigi stóri ljósahjálmurinn að
sveiflast miklu hraðara en sá minni,
þvíiað þessi hreyfing hjálmanna sé í raun
og veru ekkert annað en fall þessara
hluta, þó að það sé ekki lóðrétt, af því
að keðjurnar haldi þeim uppi. »Hvernig
getur þessu verið varið?« hugsaði
hann; »Hjálmarnir verða altaf hvor
öðrum samferða, og þó eru þeir svona
misstórir. Getur það verið að Aristo-
teles hafi rangt fyrir sér? Það lítur
svo út. Og allir lærðu mennirnir hafi
lifað í þessari villu í 2000 ár, og eg
taki fyrstur eftir þessu?« Galilei hefir
nú ekki augun af bjálmunum og er
í djúpum hugsunum yfir þessu. Er
annars nokkurt vit í þessari kenn-
ingu?« hugsar hann. Og hann fer að
spyrja sjálfan sig : »Geti hestur hlaup-
ið 3 mílur á klukkutíma og annar
hestur sé jafnfljótur, geta þeir þá
hlaupið 6 mílur á einum klukkutíma,
ef þeir væru bundntr satnan ? Nei, það
liggur í augum uppi, að það geta þeir
ekki. Og ef eins punds lóð fellur 16
fet á einni sekundu og annað jafn
þungt lóð fellur jafnlangt á sama
tíma, falla þau þá með tvöfalt meiri
hraða aðeins fyrirþað, að þau eru bundin
saman og eru þá að þyngd sama sem
eitt tveggja punda lóð? Það er með
öllu óhugsandi.« Galilei varð eirðar-
laus yfir því, að j fá ekki þessa gátu
leysta til fulls, þvíað hann lét sér ekki
nægja að byggja fastar ályktanir á
hugsuninni einni saman, hann varð að
gera ítarlegar tilraunir til þess að
komast að skýrri niðurstöðu um þetta,
svo að enginn gæti efast um sannleikann.
Þessar tilraunir gerði hann og komst
að nýjum sannleika, sem mönnum
hafði verið dulinn áður, og ruddi um
leið villunni úr vegi. Þessi sannleikur
var í því fólginn, að allir hlutir hafa
sama fallhraða og falla nákvæmlega
eftir stærðfræðilegum reglum, sem hér
verður ekki farið út í. Dúnfjörðurin
fellur með sama hraða og þúsund
punda þung blýkúla, í fæstum orðum „
sagt: sá léttasti og þyngsti hlutur á
jörðinni falla nákvæmlega með sama
hraða, það er óraskanlegt náttúrulög-
mál, ef ekkert hindrar það; en sú
hindrun á sér vanalega stað, og það
er mótstaða loftsins; þetta lögmál
gildir aðeins í loftlausu rúmi. Að þessu
sé svona varið, getur hver og einn
sannfærst um af tilraun, sem allir
geta gert. Við tilraunina þarf ekki
annað en pening og pappírsmiða.
Menn geta fyrst látið peninginn falla
úr annari hendi sér,pappírsmiðann úr
hinni; peningurinn er ekki lengi að
detta niður á gólf, en pappírinn er
dálitla stund að byltast um og kemur
nokkru seinna niður. Þetta stafar ein-
göngu af því, að mótstöðu lofsins
gætir meira gagnvart pappírsmiðanum,
af því að yfirborð hans er miklu stærra
en penings í hlutfalli við þyngdina.
Taki maður aftur á móti pappírsmið-
ann og leggi hann ofan á peninginn,
svo að hann fallivel að honum, og láti
síðan peninginn detta með miðanum
á, þá kemur hvorttveggja jafnsnemma
til jarðar, af því að þá þarf pappírinn
ekki að yfirvinna mótstöðu loftsins.
Galilei er merkastur fyrir það, að
hann er einn þeirra manna, er lagt
hafa undirstöðu að náttúruvísindum
nútímans. Hann lét sér ekki nægja að
draga ályktanir út af hugsuninni einni
saman, svo sem margir höfðu gert á
undan honum, heldur tók hann upp
þá aðferð að leggja spurningar fyrir
náttúruna sjálfa og láta hana svara.
116
Mér hefir liðið svo Ílla yfir því að mega ekki
fara til hennar og stunda hana.
Finst yður ekki, að það hafi verið synd gagnvart
henni að eg fór ekki? Ef þér hefðuð ekki farið svo
fljótt frá okkur, er eg viss um að þér hefðuð getað
séð svo um, að eg hefði fengið að fara. »Haldið þér
það ekki?«
»Jú.« Ólafur stóð snögglega á fætur, gekk að
skrifborðinu og settist þar.
Hann sneri að hertni bakinu, studdi* höndum und-
ir höfuð sér, og virtist sokkinn niður í þungar hugs-
anir og hafa gleymt að nokkur var hjá honum. —
Og þannig sat hann meðan rökkrið færðist yfir. Loks
sló aðeins daufri glætu inn um giuggann, og bar
Ólafur við hann eins og skuggamynd. . . Ekkert
hljóð heyrðist utan af götunni. . . f*að var eins og
kyrðin fylgdi myrkrinu. Það færðist inn í herbergið,
þungt og þreytulegt, og lagðist þar til hvíldar, og
það breytti augnablikunum í klukkustundir.
Pað var ömurlegt og vonleysislegt að sitja svona
í myrkrinu hjá þessum þögla og undarlega manni,
Lilja gat ekki þolað það lengur.
Hún stóð á fætur.
»Verið þér sælir, nú fer eg,« sagði hún, en skjálfti
var í röddinni, og þurfti ekki eins glöggan mann
og Ólaf til að heyra það.
Hann spratt á fætur, tók um báðar hendur henn-
ar og þrýsti þeim fast.
113
Konan lét hana bíða í forsalnum, lokaði honum,
en fór sjálf inn í næsta herbergi og skildi eftir hurð-
ina í hálfa gátt.
»Ungfrú Lilja Hólm vill fá að tala við lækninn,«
mælti hún.
»Ungfrú Lilja Hólm! Hafið þér ekki sagt, að eg
tæki ekki á móti neinum gestum?« spurði Ólafur.
Lilja heyrði það á málrómnum, að hann var gram-
ur yfir því að vera ónáðaður.
»Jú, sannarlega, herra læknir, eg sagði að þér
tækjuð ekki á móti neinum framar, en stútkan fór
samt inn gegn vilja mínum,« mælti konan í afsök-
unarrómi.
»Það hlýtur að vera eitthvað meir en Htið áríð-
andi, þar sem hún sækir þetta svo ákaft,» bætti hún
við og skotraði augunum forvitnislega til Ólafs, til
þess að sjá hvernig honum yrði við.
Ólafur skildi undir eins þetta forvitnistillit kon-
unnar.
»Biðjið þér ungfrúna að koma inn. Eg hefi verið
heimilislæknir hjá foreldrum hennar, svo að það er
eðlilegt, að hún vilji spyrja mig að ýmsu áður en
eg fer burtu,« mælti hann og stóð upp frá skrif-
borðinu.
Hann hneigði sig vandræðalega fyrir Lilju, er
hún kom inn til hans.
»Hverju á eg þann heiður að þakka að þér heim-
sækið mig?« spurði hann, meðan hann var önnum