Norðurland - 09.11.1912, Blaðsíða 4

184
Nl.

Það var líka miklu ábyggilegra. Menn-
irnir hafa það til að segja alt ósatt,
stundum vísvitandi, stundum óafvitandi,
en náttúran lýgur aldrei. Menn kunna
að misskilja svör hennar stundum, en
hún segir aldrei ósatt, heldur játar
þegar játa ber og neitar þegar hún á
að neita.
Galilei varð síðar háskólakennari og
stundaði vísindin af miklu kappi og
leiddi margvísleg ný sannindi í Ijós.
Hann bjó til stjörnukíki, eða endur-
bætti hinn svonefnda hollenska kíki,
og í honum sá hann marga merkilega
hluti um vfðan geim. T. d. sá hann
að plánetunni Júpiter fylgdu 4 tungl,
að kvartilaskifti voru á Venus eins og
tunglinu o. s. frv. Hann ritaði um
þessi efni, og í ritum sínum studdi
hann kenningu Kópernikusar um sól-
kerfið. En sú kenning var í því fólgin
meðal annars, að jörðin- gengi 1'
kringum sólina, en sólin ekki kringum
jörðina eins og menn höfðu áður
trúað.
En þá var þjónum kirkjunnar að
mæta. »Margt af því, sem G þykist
hafakomistaðog heldur fram að sé rétt,
stríðir á móti orðum ritningarinnar«,
sögðu þeir.
Galilei bauð mönnum þessum að
líta í kíki sinn, þá gætu þeir með
eigin augum séð, það sem hann hefði
séð; en til þess voru þeir ófáanlegir;
í fyrsta lagi af því, að þess gerðist
engin þörf, því aðþeir vissu það, að
engir blettir^væru á sólinni, þeir vissu
það, að engin tungl gengju í kringum
Júpiter o. s. frv., þeir voru vissir í
sinni sök og þurftu ekki að rannsaka
það, sem þeir vissu ! í öðru lagi sögð-
ust þeir ekkert vilja fást við þetta
djöfulsins galdraverkfæri, þar sem
kfkirinn hans Galilei var.
Galilei kvartar sáran yfir þessum
mönnum í bréfi einu, er hann ritaði
vini sínum og skólabróður Keppler.
Hann kvartar yfir þeirri blindni [>eirra,
að þeir álíti að öll vísindi og allan
sannleika sé að finna í einhverri á-
kveðinni bók, en séu ófáanlegir til að
leita sannleikans í alheiminum og
rfki náttúrunnar.
Nú byrjuðu ofsóknir gegn G. Allar
bækur, sem héldu þvf fram, að jörðin
hreyfðist, voru gerðar upptækar árið
1616. G. varð því ákafari að halda
iram skoðun sinni. Þá kom málið fyrir
hinn heilaga rannsóknarrétt kaþólsku
kirkjunnar. Urskurður hans var á þá
Ieið, að skoðun G. um hreyfingu jarðar-
innar stríddi á móti guðsorði og væri
þvf villikenning.
Eftir það hafði G. sig lítið frammi
með kenningar sínar, en vann í kyr-
þey, og hélt rónnsóknum sínum áfram.
Seinna gat hann þó ekki á sér setið.
Hann sárlangaði svo til að tilkynna
heiminum hin nýju sannindi. Þessvegna
skrifaði hann bók um alheimskerfið
og fékk hana prentaða. Bók þessi er
í samtalstormi og er talinn eitt hið
merkasta vísindarit, Efni bókarinnar
er að sýna fram á, að hin gamla
hugmynd um alheiminn, Ptolomæusar-
kerfi, sem kallað er, sé röng, jörðin
sé ekki miðja alheimsins. í bók þessari
verður sú skoðun ofaná um alheims-
kerfið, sem hinn mentaði heimur hefir
nú kannast við fyrir löngu að sé rétt.
Nú varð alt f uppnámi. Mótstöðu-
menn G. reyndu að sannfæra páfann
um, að bókin væri stórhættuleg fyrir
kirkjuna og að páfinn sjálfur væri
svívirtur í henni. Hann setti þá
kardínáianefnd til þess að yfirfara
bókina, og sú nefnd vísaði málinu til
rannsóknarréttarins. Galilei var nú
stefnt til Róm árið 1633. Málinu
lyktaði á þann veg, að farið var með
G. inn í píningasalinn og honum sýnd
píslarfærin. Þá lét hann undan sfga,
enda var hann orðinn gamall og far-
inn að heilsu. Næstum því nakinn
varð þessi æruverði öldungur að falla
á kné frammi fyrir rannsóknarréttinum
og sverja þess dýran eið, að jörðin
stæði kyr. Munnmælin segja, að þegar
hann stóð upp aftur, hafi hann sagt
í hállum hljóðum: »en hún hreyfist
samt«, en víst er talið, að það sé
skröksaga, því að slíkt mundi ekki hafa
verið þolað, þótt hann að sjálfsögðu
hafi hugsað á þessa leið. Að þessu
búnu var hann dæmdur til þriggja
ára fangelsisvistar og átti að lesa
á viku hverri sjö iðrunarsálma sér til
yfirbótar.
Siðustu ár æfi sinnar var Galilei
blindur, en andi hans hélt áfram að
starfa. Hann andaðist árið 1642 í
örmum tveggja ungra vina sinna,
sem síðar urðu nafnkunnir vísinda-
menn. Jafnvel eftir andlát hans, hélt
kirkjan áfram að ofsækja hann
Dóm þann, er feldur var yfir Galilei,
geta menn lesið orðréttan í 4. hefti
Skfmis árið 1908. Það er einn af hin-
um illræmdustu dómum mannkynssög-
unnar.
X
SKIFT AFUNDIR
verða haldnir hér á skrifstofunni í eftirnefndum búutn daga þá, er hér segir:
1. Þrotabúi Wilh. M. Jónssonar, Siglufirði, 22. þ. m. kl. 12. á hád.
2. Dánar- og þrotabúí Quðm. S. Th. Guðmundssonar, s. d. kl. 4. e.jh.
3. Dánar- og þrotabúi Jóhanns Jónssonar, Litlaskógssandi 25. Þ. m. kl.
12. á hád.
í þessum búum verða skipti væntanlega til lykt^ leidd.
4. Þrotabúi Davíðs Ketilssonar, Akureyri, 25. þ. m. kl. 4. e. h.
5. Dánar- og þrotabúi N. Lilliendals. 27. þ. m. kl. 12. á hád.
í þessum tveim búum verður framlagt yfirlit yfir eignir og skuldir.
6. ÞrotabúiFriðriks Kristjánssonar, 27. þ. m. kl. 4. e. h. (framhalds-fundur),
Bæjarfógetinn á Akureyri 8. nóvember 1912.
GuðL Guðmundsson. •
♦ •••••••••••••••••••••••••••••
Símfréttir til „Nls“
frd Reykjavík í dag.
April, einn hinn nýi botnvörpung-
ur ísl. sektaður um 1000 kr. fyrir
ólöglega veiði.
Stríðið.
Grikkir hafa tekið Prevyza, vig-
girta borg syðst i Albaníu við sjó
fram.
Serbar hafa tekið Bitolia eða Món-
astir, stóra borg vestan til i Make-
dóniu,
Stórorusta varð með Búlgurum
og Tyrkjum við Tschorlu (Korlú),
litinn bœ eigi alllangt vestur frá
Miklagarði. Ógurlegt mannfall báð-
um megin. Tyrkir biða ósigur og
verða að láta undan síga.
Tyrkir hafa beðið stórveldin að
skerast i leikinn en enga áheyrn
ýengið.
Forsetakosning í Bandarikjuijum.
Wilson hlaut
Roosevelt —
Taýt
442 atkvœði.
77 —
15 —
Verzlunarhús Tangs i Stykkishólmi
brunnin.
Tveir útlendir botnvörpungar strand-
aðir, annar á Önundarfirði hinn á
ísafirði. Talið víst að þeir náist út.
X
Dómur
er nú fallinn í máli því, sem herra
Kristján Benjanímsson sýslunefndar-
maður á Ytri-Tjörnum höfðaði gegn
Birni Jónssyni, útgefanda »Norðra«
fyrir meiðyrði í nafnlausri grein í
blaðinu í fyrravetur; er útgef. blaðs-
ins dæmdur til að greiða stefnanda
20 krónur í sekt og að auki 15 krón-
ur í málskostnað. — Meiðyrðin eru
og dæmd dauð og ómerk.
Hversu mörg ummæli skyldu það
verða í því blaði, sem ekki yrðu dæmd
dauð og marklaus, ef til dóms kæmi ?
X
Sextánmælt.
(Vetrarvísa).
Flýr heill. Fölna vellir.
Felst sól. Dimmir njólu.
Hleðst fönn. Falla hrannir.
Frýs lind. Snáast vindar.
Kell barr. Þroski þverrar.
Þraut gín. Kjarkur dvínar,
Hlœr ýeigð. Fjötrast bygðir.
Ferst líf. — Drottinn hlífi!
A. Þ.
114
kafinn að draga til nokkur kofort, til þess að geta
látið Lilju setjast í hægindastólinn, sem var hið eina
af húsbúnaðinum í stofunni, sem bar ekki einhvern
vott um brottflutninginn.
Lilja stanzaði á miðju gólfmu. Henni lá við gráti
yfir þessari óvingjarnlegu kurteisi hans.
»Eg kom af því að mig langaði til þess að sjá
yður einu sinni enn áður en þérfæruð,« svaraði hún
og stóð á öndinni.
»Eg veit vel að þér munduð helzt hafa viljað
vera laus við mig nú, og að yður finst það óhæfa
og nærgengni af mér að koma til yðar, — en eg
kom af því, að mér þykir vænt um yður, og að eg
hélt að það gleddi yður ef til vill einhverntíma að
vita, að hér heima væri einhver, sem þætti vænt
um yður og hugsaði til yðar með hlýjum hug, er
þér eruð komnir í hið ókunna land. Þér megið
ekki reiðast mér fyrir það að eg ónáða yður, eg
skal fara eftir ofurlitla stund, ef þér viljið lofa mér
því, að muna það að þér eigið gamlan vin og
tryggan, þar sem eg er.«
Hún sagði síðustu orðin með sannfæringaralvöru.
Hún var hvorttveggja í senn, svo ákaflega skopleg
og yndislega elskuleg við hina barnslegu tilraun til
að vera alvörugefin og móðurleg vinkona, að hið
kalda hjarta Olafs glúpnaði við að horfa á hana.
»Eg væri þá vanþakklátasti mannhundur á jörð-
£j ni, ef eg væri reiður við þig, kæra Lilja litla, fyrir
115
það að þér sýnið öðrum eins þverhaus og mann-
hatara og mér vinahót með því að heimsækja mig.
Eg hefi oft verið vondur við yður og haft ánægju
af að stríða yður. En nú skarið þér glóandi kolum
að höfði mér með því að gefa mér tækifæri til að
biðja yður fyrirgefningar á því.
Setjist þér niður, við skulum tala ofurlítið saman.
Mér þykir mjög vænt um að þér eruð komnar.
Menn geta þó ekki alveg verið án annara, það finn
eg nú, þegar^þér eruð komnar,«
Hann settist á kofortið beint á móti henni og
horfði á hana.
»Þér eruð vissulega orðnar ráðsett og alvarleg,
roskin kona síðan eg sá yður síðast,« sagði hann
hlæjandi.
»Eg hefi líka orðið fyrir mikilli sorg síðan.«
»Fyrirgefið, að eg gleymdi því nú snöggvast. Já,
þér hafið orðið fyrir sorg, en nú er Ester, frú Est-
er farið að batna aftur.«
»Ó, það veit guð, hvort henni er að batna.
Mamma og pabbi halda það, en eg er alls ekki á-
nægð með bréfin frá Krabbe; mér finst þau öll svo
vonleysisleg, jafnvel þó að hann segi að Ester sé
betri og fari bráðum að fara á fætur, og að hann
voni hins bezta nú, er vorið er komið og hún sé
orðin svo hraust líkamlega. Mér finst það aðeins
vera orðin tóm, og sögð til þess að dylja hvernig
ástatt er.
(Fyrir nokkrum árum flutti »N1.«
allmörg erindi sextánmælt, eftir ýmsa
höfunda; höfðu margir gaman af því.
Nú vill það brjóta upp á því að nýju,
og vita hvort fleiri vilja þreyta hátt-
inn).
Sigurjóna Jónsdóttir
prjónakona,
Brekkugötu 21, tekur að sér alls-
konar prjón fyrir lágt verð. Vönduð
vinna. Fljót afgreiðsla. ’
Böðvar Jónssoi),
cand. juris,
Málaflutningsmaður.
Hafnarstræti 92 (Edinborgarhús)
Akureyri.
Heima kl. 10—11 og 2—3.
Talsími 12.
111
Abyrgðarmaður: Adam Þorgrímsson.
Prentsraiðja Odds Björnssonarf